به گزارش ایسنا، در دنیایی که واژه‌ها از صفحه‌های کتاب به چشم‌ها جاری می‌شوند، برای میلیون‌ها نفر لمس خطوط برجسته بر کاغذ، پلی به سوی دانش، هنر و ارتباط است. روز جهانی بریل، یادآور این معجزه ساده، اما پرقدرت است که چگونه ۶ نقطه کوچک می‌توانند جهانی از امید و آگاهی را برای نابینایان بسازند. آیا تا به حال فکر کرده‌اید که این لمس جادویی چگونه دریچه‌ای به سوی زندگی برای بسیاری گشوده است؟
هر ساله در تاریخ ۴ ژانویه (۱۵ دی)، روز جهانی بریل به عنوان نماد توانمندی و خودآگاهی افراد نابینا و کم‌بینا در سطح جهانی جشن گرفته می‌شود. این روز که به‌ویژه برای بزرگداشت اختراع این سیستم نوشتاری توسط لوئی بریل، نابینای فرانسوی، نامگذاری شده، فرصتی است تا توجه جهانیان به اهمیت دسترسی به اطلاعات برای افراد نابینا جلب شود و بر لزوم تسهیل استفاده از این زبان در جوامع مختلف تأکید شود.
بریل در سال ۱۸۲۴ توسط لوئی بریل، یک نوجوان نابینا از فرانسه، اختراع شد. او در آن زمان تنها ۱۵ سال داشت. لوئی بریل با الهام از یک سیستم ارتباطی به نام «نوشتار شبانه» که برای سربازان طراحی شده بود تا در تاریکی پیام‌های خود را بخوانند، این سیستم را توسعه داد و به شکلی ساده و کارآمد برای نابینایان تبدیل کرد. سیستم بریل به تدریج به استاندارد جهانی برای آموزش و ارتباط نابینایان تبدیل شد.
روز جهانی بریل نه تنها یادآور اختراع یک سیستم نوشتاری ساده و مؤثر برای نابینایان است، بلکه فرصتی برای تأمل در مورد حقوق انسانی و دسترسی برابر به اطلاعات برای تمامی افراد است. این روز به ما یادآوری می‌کند که نابرابری‌ها در زمینه آموزش و دسترسی به اطلاعات هنوز هم وجود دارند و برای رفع این چالش‌ها، نیازمند همکاری و تلاش مستمر هستیم.
تاریخچه و اختراع سیستم بریل
سیستم بریل توسط لوئی بریل، نابینای فرانسوی، در اوایل قرن نوزدهم میلادی اختراع شد. لوئی بریل که خود از ۳ سالگی دچار نابینایی شد، در سن ۱۵ سالگی سیستم نوشتاری و خواندنی را طراحی کرد که برای اولین بار به نابینایان این امکان را داد که مستقل از سایر افراد، اطلاعات را بخوانند و بنویسند.
سیستم بریل که از ۶ نقطه برجسته چیده شده در قالب ترکیب‌های مختلف تشکیل شده، برای افراد نابینا به‌طور ویژه طراحی شده است تا بتوانند با استفاده از لمس، کلمات و حروف را درک کنند. هر علامت بریل می‌تواند نمایانگر یک حرف، عدد، علامت نگارشی یا حتی نماد علمی باشد.
روز جهانی بریل به‌منظور آگاهی‌بخشی بیشتر نسبت به حقوق افراد نابینا در دسترسی به اطلاعات و امکانات آموزشی برگزار می‌شود. این روز به ویژه در دنیای امروز که تکنولوژی‌های مختلف به‌طور فزاینده‌ای در حال گسترش هستند، فرصتی برای ارتقای کیفیت زندگی افراد نابینا از طریق ابزارهایی مانند کتاب‌های بریل، دستگاه‌های صفحه‌خوان و اپلیکیشن‌های مخصوص است.
در حالی که سیستم بریل نقش بسیار مهمی در آموزش و توانمندسازی افراد نابینا داشته است، هنوز در بسیاری از کشورها و جوامع، دسترسی به منابع بریل محدود و یا حتی ناموجود است. به همین دلیل، روز جهانی بریل به‌عنوان یک حرکت جهانی برای ترویج دسترسی عادلانه به این سیستم نوشتاری و افزایش آگاهی عمومی از اهمیت آن محسوب می‌شود.
در سال‌های اخیر، با پیشرفت فناوری‌های دیجیتال، ابزارهای جدیدی مانند تلفن‌های هوشمند و تبلت‌ها نیز برای نابینایان ساخته شده‌اند که می‌توانند به‌طور همزمان با استفاده از تکنولوژی صوتی و صفحه‌نمایش‌های لمسی بریل، تجربه بهتری از دسترسی به اطلاعات و ارتباطات فراهم کنند. بسیاری از کتابخانه‌ها و سازمان‌های آموزشی، دسترسی به متون بریل را از طریق سیستم‌های دیجیتال بهبود بخشیده‌اند و در تلاش‌ا هستند تا آن را به زبان‌های مختلف گسترش دهند.
با این حال، هنوز در بسیاری از جوامع مشکلاتی وجود دارد که مانع از دستیابی آسان به منابع بریل برای افراد نابینا می‌شود. این مشکلات شامل کمبود کتاب‌های بریل، عدم دسترسی به فناوری‌های پیشرفته و همچنین فقدان آموزش‌های ویژه برای استفاده از سیستم‌های بریل در برخی کشورها است.
با توجه به اهمیت روزافزون دسترسی به اطلاعات برای تمامی اقشار جامعه، انتظار می‌رود که کشورهای مختلف گام‌های بیشتری برای تسهیل دسترسی نابینایان به منابع آموزشی و اطلاعاتی بردارند. تقویت آموزش‌های بریل در مدارس، تسهیل استفاده از تکنولوژی‌های کمکی و ترویج فرهنگ استفاده از این سیستم نوشتاری در تمام عرصه‌های زندگی می‌تواند به بهبود شرایط زندگی افراد نابینا و کم‌بینا کمک کند.
در این راستا، نهادهای بین‌المللی و ملی می‌توانند با هم‌افزایی و همکاری بیشتر، به ایجاد بستری یکپارچه برای آموزش و دسترسی به منابع بریل در سراسر جهان کمک کنند. تنها با تلاش‌های جمعی است که می‌توانیم به ایجاد جامعه‌ای فراگیر و برابر برای تمامی افراد با توانمندی‌های مختلف نزدیک‌تر شویم.
حالا توسعه هوش مصنوعی (AI)، این فناوری را به ابزاری قدرتمند برای تسهیل زندگی نابینایان تبدیل کرده و دسترسی آنها به دانش، استقلال و ارتباطات را بهبود بخشیده است. برخی از راهکارهای برجسته‌ای که AI ارائه داده عبارتند از:
ابزارهای شناسایی اشیاء و محیط
اپلیکیشن‌های موبایلی: برنامه‌هایی مانند Seeing AI (مایکروسافت) و Be My Eyes با استفاده از هوش مصنوعی و دوربین گوشی، اشیاء، متن‌ها، افراد و حتی حالت چهره را تشخیص داده و به صورت صوتی توصیف می‌کنند.
عینک‌های هوشمند: دستگاه‌هایی مانند Envision Glasses می‌توانند متن‌ها و محیط اطراف را تحلیل کرده و اطلاعات را در زمان واقعی منتقل کنند.
ترجمه و تبدیل متن به گفتار
فناوری OCR (تشخیص کاراکتر نوری) با استفاده از هوش مصنوعی می‌تواند متن‌های چاپی یا دیجیتال را اسکن کرده و به گفتار تبدیل کند. این امکان خواندن کتاب‌ها، اسناد و تابلوهای عمومی را برای نابینایان فراهم کرده است.
تشخیص و توضیح تصاویر
AI می‌تواند تصاویر را تحلیل کرده و توضیحی صوتی از محتوای تصویر ارائه دهد. این ویژگی در پلتفرم‌های اجتماعی مانند Facebook و Instagram برای کاربران نابینا در دسترس است.
مسیریابی و ناوبری هوشمند
سیستم‌های مجهز به AI مانند Aira، با استفاده از GPS و تشخیص محیط، کاربران را در مسیریابی در مکان‌های ناشناخته یاری می‌کنند. همچنین الگوریتم‌های AI در دستگاه‌های کمک‌کننده حرکتی (مانند عصاهای هوشمند) برای تشخیص موانع و ارائه مسیر امن کاربرد دارند.
آموزش و خواندن بریل دیجیتال
دستگاه‌های بریل الکترونیکی مجهز به AI، مانند Dot Watch، به نابینایان امکان خواندن بریل را در زمان واقعی و از طریق اتصال به دستگاه‌های هوشمند می‌دهند.
تشخیص صدا و فرمان صوتی
دستیارهای مجازی مانند Google Assistant، Siri و Alexa به نابینایان اجازه می‌دهند تا از طریق صدا دستورات خود را اجرا کنند و به اطلاعات مورد نیاز دسترسی داشته باشند.
ارتباط از طریق هوش مصنوعی گفتگو
چت‌بات‌ها و برنامه‌های مجهز به NLP (پردازش زبان طبیعی) می‌توانند اطلاعات را به صورت قابل فهم و صوتی به نابینایان ارائه دهند و به سؤالات آنها پاسخ دهند.
توسعه فناوری‌های خواندن برای نابینایان
در سال‌های اخیر، حوزه نابینایان و کم‌بینایان در ایران با توسعه محصولات و فناوری‌های نوین در زمینه فناوری‌های کمکی، شاهد پیشرفتهای چشمگیری بوده است. این محصولات، عمدتاً به منظور بهبود کیفیت زندگی، دسترسی به اطلاعات و تسهیل ارتباطات برای افراد نابینا و کم‌بینا طراحی شده‌اند. در این راستا، شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی توانسته‌اند با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های پیشرفته، محصولاتی را تولید کنند که به نابینایان در زمینه‌های مختلف از جمله آموزش، دسترسی به اطلاعات، تحرک و ارتباطات کمک می‌کند.
بریل دیجیتال
یکی از پیشرفته‌ترین فناوری‌هایی که در ایران برای نابینایان تولید شده، دستگاه‌های صفحه‌خوان بریل دیجیتال است. این دستگاه‌ها امکان خواندن متون بریل به‌صورت الکترونیکی را برای نابینایان فراهم می‌کنند. شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران با تولید این نوع دستگاه‌ها، به نابینایان این امکان را می‌دهند که از کتاب‌های الکترونیکی و متون دیجیتال استفاده کنند.
این محصولات معمولاً با اتصال به دستگاه‌های هوشمند مانند گوشی موبایل و کامپیوتر قابل استفاده هستند و می‌توانند متن‌های موجود در صفحات وب، فایل‌های پی‌دی‌اف و اسناد مختلف را به بریل تبدیل کنند.
تبلت و گوشی هوشمند بریل
شرکت‌های ایرانی در زمینه تولید تبلت‌ها و گوشی‌های هوشمند ویژه نابینایان نیز پیشرفت‌هایی داشته‌اند. این دستگاه‌ها معمولاً با صفحه‌نمایش‌های بریل تعبیه‌شده و سیستم‌عامل‌های مخصوص نابینایان عرضه می‌شوند. این محصولات به کاربران این امکان را می‌دهند که با استفاده از لمس صفحه‌نمایش، اطلاعات مختلف را به‌صورت بریل دریافت کرده و از آنها بهره‌برداری کنند.
نرم‌افزارهای آموزشی ویژه نابینایان
علاوه بر سخت‌افزار، نرم‌افزارهای مختلفی نیز در ایران برای کمک به نابینایان طراحی شده‌اند. این نرم‌افزارها شامل برنامه‌های آموزشی ویژه برای یادگیری زبان‌های مختلف، ریاضی، علوم و حتی موسیقی هستند. به‌عنوان مثال، نرم‌افزارهایی برای آموزش سیستم بریل و کمک به یادگیری این سیستم نوشتاری طراحی شده‌اند. همچنین اپلیکیشن‌های صوتی و صفحه‌خوان‌های فارسی‌زبان نیز در دسترس نابینایان قرار گرفته است که به آنها کمک می‌کند تا بتوانند از اینترنت، کتاب‌ها و اسناد دیجیتال به‌راحتی استفاده کنند.
سیستم ناوبری ویژه نابینایان
یکی از محصولات جدیدی که در ایران توسعه یافته، سیستم‌های ناوبری برای نابینایان است. این سیستم‌ها به نابینایان کمک می‌کنند تا در فضاهای شهری و محیط‌های داخلی (مانند بیمارستان‌ها، فرودگاه‌ها، ایستگاه‌های مترو و غیره) به‌راحتی حرکت کنند. این سیستم‌ها معمولاً با استفاده از فناوری‌های GPS و حسگرهای مختلف طراحی می‌شوند و اطلاعات صوتی به فرد نابینا می‌دهند تا جهت‌یابی و تحرک او تسهیل شود.
دستگاه چاپ بریل
برخی از شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی، دستگاه‌های چاپ بریل را تولید کرده‌اند که به مراکز آموزشی و کتابخانه‌ها این امکان را می‌دهند که متون و کتاب‌ها را به زبان بریل، تبدیل و چاپ کنند. این دستگاه‌ها معمولاً از فناوری‌های پیشرفتهای استفاده می‌کنند که به نابینایان کمک می‌کند تا به‌راحتی از منابع آموزشی استفاده کنند.
سیستم ترجمه متن به گفتار
دستگاه‌هایی که متون مختلف را به گفتار تبدیل می‌کنند، برای نابینایان بسیار مفید هستند. این دستگاه‌ها به‌ویژه در فعالیت‌های روزمره و شغلی کمک‌کننده هستند و به افراد نابینا این امکان را می‌دهند که متون نوشته شده را به‌راحتی گوش دهند و از آنها استفاده کنند.
سیستم‌های آموزش زبان اشاره و دیگر فناوری‌های کمکی
برخی از شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی در حال توسعه سیستم‌های آموزشی ویژه برای یادگیری زبان اشاره هستند که می‌تواند به نابینایان و ناشنوایان کمک کند تا در ارتباطات خود از این فناوری بهره‌مند شوند.
چالش‌ها و آینده محصولات دانش‌بنیان برای نابینایان در ایران
با وجود پیشرفتهای خوبی که در زمینه فناوری‌های کمکی برای نابینایان در ایران حاصل شده، هنوز چالش‌هایی در این زمینه وجود دارد. یکی از بزرگ‌ترین مشکلات، کمبود منابع و کتاب‌های بریل به‌ویژه در زمینه‌های تخصصی است. علاوه بر این، قیمت بالای برخی از این دستگاه‌ها و فناوری‌ها می‌تواند برای بسیاری از خانواده‌های نابینا به‌ویژه در مناطق کمتر برخوردار، مانع استفاده از آنها شود.
اما با توجه به رشد صنعت فناوری اطلاعات در ایران و گسترش شرکت‌های دانش‌بنیان، امیدواری‌ها برای حل این مشکلات وجود دارد. به‌ویژه در سال‌های اخیر، حمایت‌های دولتی از شرکت‌های دانش‌بنیان و ارائه تسهیلات مالی برای توسعه محصولات فناوری می‌تواند به گسترش دسترسی به این محصولات در میان افراد نابینا و کم‌بینا کمک کند.
انتهای پیام
