به گزارش اقتصادنیوز به نقل از اکوایران، بر اساس آخرین داده‌های صندوق بین‌المللی پول از یارانه سوخت‌های فسیلی، در سال ۲۰۲۲ حجم کل این یارانه‌ها به ۷ تریلیون دلار رسیده که بیش از ۷ درصد تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دهد. در ایران نیز یارانههای تخصیص یافته به سوخت‌های فسیلی در این سال تقریبا برابر با ۱۶۳ میلیارد دلار بوده که حدود ۱۰۰ میلیارد دلار یارانه پنهان و ۶۳ میلیارد دلار یارانه آشکار بوده است. همچنین، در سال ۲۰۲۲، سهم این یارانه‌ها از حجم اقتصاد ایران بیش از ۲۷ درصد بوده است.
پیش‌بینی‌های صندوق بین‌المللی پول حاکی از آن است که پس از کاهش کوتاه مدت یارانه سوخت‌های فسیلی، تا سال ۲۰۳۰ سیری صعودی را طی خواهد کرد. به‌طوری‌که، حجم این یارانه‌ها به بیش از ۸ تریلیون دلار خواهد رسید. همچنین، این نهاد بین‌المللی تخمین می‌زند تا سال ۲۰۳۰ یارانههای تخصیص یافته به سوخت‌های فسیلی به حدود ۱۵۶ میلیارد دلار برسد و سهم آن از تولید ناخالص داخلی کشور به بیش از ۲۲ درصد برسد.
یارانه‌ها یکی از ابزارهای مهم اقتصادی است که نقش قابل‌توجهی در سیاست‌گذاری‌ها برای افزایش رفاه عمومی و کاهش هزینه‌های معیشتی شهروندان، حمایت از تولیدکنندگان داخلی و تامین اهداف اجتماعی دارد. به‌طور کلی، یارانه‌ها کمک‌های مالی مستقیم یا غیرمستقیمی هستند که از سوی دولت به مصرف‌کنندگان یا تولیدکنندگان تخصیص می‌یابد تا در راستای حمایت از گروه‌های خاص، کنترل قیمت یا توسعه بخش‌های اقتصادی استفاده شوند.
از سوی دیگر، این یارانه‌ها ممکن است پیامدهای منفی مانند افزایش نرخ مالیات و استقراض دولت‌ها، تخصیص ناکارآمد منابع اقتصادی را به‌دنبال داشته باشد. یارانههای تخصیص یافته به سوخت‌های فسیلی می‌تواند منجر به رخدادهایی از جمله تغییرات اقلیمی، آلودگی هوا و مرگ‌های زودرس ناشی از آن و کاهش امنیت انرژی سوخت‌های فسیلی خواهد شد.
یارانه‌ها به دو دسته کلی یارانه آشکار و پنهان تقسیم می‌شوند که بر اساس صندوق بین‌المللی پول به صورت زیر تعریف شده‌اند:
یارانه آشکار زمانی به یک سوخت تعلق گرفته که قیمت فروش کمتر از هزینه تامین آن باشد. هزینه تامین انرژی‌های مختلف بر اساس قابلیت جابجایی یا تجارت آنها متفاوت باشد. به عنوان مثال، برای انرژی غیرقابل تجارتی مانند برق، هزینه تامین شامل هزینه تولید داخلی، هزینه‌های توزیع و سود است. برای محصولی مانند نفت که قابلیت تجارت بین‌المللی دارد، هزینه تامین شامل هزینه فرصت مصرف داخلی به‌جای فروش آن در خارج از کشور به‌علاوه هزینه توزیع و سود آن است. همچنین، یارانههای آشکار پرداخت‌های مستقیم و شفاف دولت است که در بودجه‌های رسمی ذکر می‌شود و قابل ردیابی هستند.
یارانه پنهان آثار خارجی حامل‌های انرژی است که در قیمت فروش آن در نظر گرفته نشده. آثار خارجی شامل انتشار گازهای گلخانه‌ای، آسیب‌های وارد شده بر سلامت مردم که ناشی از آلودگی‌های مضر مانند ذرات معلق، هزینه‌های ناشی از ترافیک و تصادفات ناشی از مصرف سوخت‌های جاده‌ای است. به عقیده متخصصان، قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی باید به گونه‌ای باشد که اثرات نامطلوب آنها بر جامعه و محیط زیست بازتاب شود.
مشروح این گزارش را در اکوایران با تیتر «ایران برای یارانههای انرژی چه بهایی می‌پردازد؟+ نمودار» بخوانید.
