خبرگزاری مهر، گروه استانها- سعید فیروزه: استان بوشهر، واقع در کنار سواحل جنوبی ایران، به عنوان یکی از استان‌های مهم کشور از نظر اقتصادی و اجتماعی، با چالش‌های جدی در زمینه منابع آبی روبرو است و در سال‌های اخیر، کاهش چشمگیر بارندگی‌ها و تغییرات اقلیمی موجب نگرانی‌های جدی در خصوص تأمین آب شرب و کشاورزی این منطقه شده است.
بر اساس آمارهای هواشناسی، بارندگی‌های سالانه در استان بوشهر به طور متوسط حدود ۲۵۰ میلی‌متر بوده است اما در سال‌های اخیر، این میزان به شدت کاهش یافته و این کاهش بارندگی نه تنها تأثیر منفی بر منابع آب زیرزمینی دارد، بلکه بر کشاورزی و تأمین آب شرب نیز اثرگذار است.
در این شرایط، استان بوشهر در خطر جدی کم‌آبی قرار دارد؛ کاهش ۶۴ درصدی بارش‌ها در سال آبی جاری، سطح منابع آب زیرزمینی را به طور فزاینده‌ای کاهش داده و موجب بحرانی شدن وضعیت آبخوان‌ها در مناطق مختلف استان شده است.
کاهش چشمگیر بارندگی
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای بوشهر در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: کاهش چشمگیر بارندگی در استان بوشهر طی پاییز سال آبی جاری، فصل خشکی را برای این استان رقم زده است که همچنان در آغاز فصل زمستان ادامه دارد.
امید آزادی جو عنوان کرد: طبق آمار و اطلاعات ثبت‌شده از شبکه پایش در سطح استان، میانگین بارش‌ها تاکنون تنها به ۳۹ میلی‌متر رسیده است، در حالی که طبق داده‌های بلندمدت، میزان بارش استان در مدت مشابه معمولاً ۱۰۸ میلی‌متر بوده است.
وی تصریح کرد: این اختلاف بارش، نشانگر کاهش ۶۴ درصدی میزان بارندگی در مقایسه با دوره‌های مشابه سال‌های گذشته است.
توزیع نامتعادل بارش‌ها در استان
آزادی جو با اشاره به عدم توازن توزیع بارندگی در استان بوشهر گفت: این کاهش شدید بارندگی به طور غیر یکنواختی در مناطق مختلف استان توزیع شده است. در شمال استان، میانگین بارش‌ها حدود ۶۳ میلی‌متر بوده، در حالی که در جنوب استان این میزان به تنها ۱۹ میلی‌متر کاهش یافته است.
وی اضافه کرد: این توزیع نابرابر بارش‌ها به ویژه در مناطق جنوبی که زراعت آبی به میزان قابل توجهی فعال است، اثرات منفی شدیدی بر منابع آب زیرزمینی برجای گذاشته است.
نقاط با بیشترین و کمترین بارش‌ها
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای بوشهر اظهار کرد: در بررسی دقیق‌تر ایستگاه‌های ثبت بارش، بیشترین بارش‌ها در ایستگاه‌های رودفاریاب و بزپر در شهرستان دشتستان به ترتیب با ۱۳۶ و ۱۰۶ میلی‌متر ثبت شده است.
آزادی جو گفت: در مقابل، کمترین میزان بارش‌ها در نواحی کرانه‌ای و پس‌کرانه‌ای جنوبی استان، نظیر دیر، عسلویه، کنگان و جم، به ترتیب ۱.۵، ۱.۵، ۶ و ۱۵ میلی‌متر گزارش شده است. این تفاوت‌های شدید در میزان بارش‌ها در نقاط مختلف استان، نقش مهمی در شدت بحران منابع آبی ایفا کرده است.
کاهش ۸۰ درصدی رواناب‌ها
وی کاهش آورد رودخانه‌های استان بوشهر را هشدار آمیز خواند و عنوان کرد: تجزیه و تحلیل وضعیت منابع آبی استان نشان می‌دهد که میزان رواناب و حجم آورد رودخانه‌ها تا تاریخ جاری نسبت به درازمدت، ۸۰ درصد کاهش یافته است.
آزادی جو بیان کرد: این کاهش شدید رواناب‌ها باعث شده تا منابع آب زیرزمینی استان دچار فشار مضاعفی شوند.
این مقام مسئول تصریح کرد: بررسی منابع آب زیرزمینی استان نیز نشانگر وضعیت بحرانی این ذخایر آبی اندک است که همزمان با بهره‌برداری بی‌رویه از آنها، به شدت در حال افت است. بررسی آمار نشان دهنده آن است که در همین سه ماه اخیر (که شروع فصل بارندگی کشور است) بیلان ذخایر آبی و بخصوص منابع آب زیرزمینی منفی بوده و می‌توان به نوعی اصطلاح ناترازی را برای آن به کار برد.
وضعیت بحرانی آبخوان‌ها و کسری مخزن آبی استان
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای بوشهر گفت: از نظر آمار منابع آب زیرزمینی، اکثر آبخوان‌های استان بوشهر نظیر باغان، ریز، جم، آبدان، دشت پلنگ، بوشکان و دهرود-تنگ ارم حتی در فصل پرباران سال نیز با افت سطح آب مواجه هستند.
آزادی جو اظهار کرد: طی سال آبی گذشته در بسیاری از این مناطق، سطح آب سفره‌های زیرزمینی تا نزدیک به ۰.۵ متر کاهش یافت، که این میزان افت سطح آب امسال طی سه ماه نخست سال آبی نیز در بعضی دشت‌ها تکرار شده است. بر اساس برآوردها، تخلیه سالانه آبخوان‌های استان بوشهر تقریباً ۴۰۰ میلیون متر مکعب است، که در نتیجه آن کسری مخزن مستمر ۲۸ میلیون متر مکعبی در سال تجربه می‌شود.
تأثیر برداشت بی‌رویه بر منابع آب زیرزمینی
مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای بوشهر اظهار کرد: در ادامه روند کاهش ذخایر آبی و در امتداد این تجربه خسارت بار زیست محیطی، همچنان بدون توجه به آثار آن، برداشت بی رویه و فشار بیشتر بر سهم زیست محیطی آبخوان در حال وقوع است. این وضعیت، عملاً توان اکولوژیکی محیط زیست استان را تضعیف کرده و قدرت خود پالایی منابع آبی را تقریباً از بین برده است.
وی یادآور شد: با توجه به روند کاهش بارندگی و افت ذخایر آبی در استان بوشهر، به ویژه در سال‌های کم بارش، لازم است که برنامه‌ریزی‌های دقیق و جدی در حوزه مصرف آب، به ویژه در بخش کشاورزی، صورت گیرد.
آزادی جو گفت: این برنامه‌ریزی باید با در نظر گرفتن میزان نزولات جوی و حجم تغذیه منابع آب، برای سال‌های کم‌بارش و در راستای مدیریت بهینه منابع آبی انجام گیرد.
وی عنوان کرد: در شرایط کنونی، توجه به اصول مدیریت مصرف آب در تمامی حوزه‌ها و کاهش فشار بر منابع آب زیرزمینی، می‌بایست از اولویت‌ها و راهبردهای اساسی مدیریت بحران منابع آبی در استان بوشهر باشد.
پیامدها و راهکارها
با کاهش بارندگی، منابع آب سطحی و زیرزمینی کاهش یافته و تأمین آب شرب برای ساکنان استان با چالش‌هایی مواجه شده است. بسیاری از شهرها و روستاها به ویژه در مناطق دورافتاده با کمبود آب مواجه هستند.
کشاورزی یکی از مهم‌ترین منابع درآمد مردم بوشهر است. کاهش بارندگی به معنای کاهش تولید محصولات زراعی و باغی است که می‌تواند به بحران اقتصادی در این منطقه منجر شود.
لازم است که برنامه‌ریزی دقیق‌تری برای مدیریت منابع آب انجام شود. استفاده بهینه از آب‌های زیرزمینی و سطحی باید در دستور کار قرار گیرد. استفاده از سیستم‌های آبیاری مدرن و بهینه می‌تواند به کاهش مصرف آب در کشاورزی کمک کند.
افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت صرفه‌جویی در مصرف آب و استفاده بهینه از منابع موجود می‌تواند تأثیر مثبت داشته باشد. نیاز به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های آبی مانند سدها، تصفیه‌خانه‌ها و شبکه‌های توزیع آب احساس می‌شود.
کاهش بارندگی در استان بوشهر یک واقعیت تلخ است که نیازمند توجه فوری و اقدامات مؤثر است. با توجه به پیامدهای جدی این بحران، ضروری است که دولت، نهادهای محلی و جامعه به همکاری پرداخته و راهکارهای مناسبی را برای مقابله با این چالش ارائه دهند. آینده‌ای پایدار برای بوشهر تنها با مدیریت صحیح منابع آبی امکان‌پذیر خواهد بود.
