همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: حدود ۳۰ درصد از ایرانی‌ها درگیرِ حداقل یکی از اختلالات روانی هستند و باید بدانیم که شایع‌ترین این اختلالات در کشور ما افسردگی و اضطراب هستند.
در حالی که به ذهن خیلی‌ها حتی خطور نمی‌کند که سالمندان هم می‌توانند افسرده شوند، اما آمارها می‌گویند که افسردگی و بعد اضطراب، از شایع‌ترین اختلالات روانی در گروه سالمندان هستند.
برخلاف تصور خیلی‌ها که دوره سالمندی را دوره ناتوانی و ازکارافتادگی می‌دانند، فرد در این دوره اتفاقا باید جنب و جوش بیشتری داشته باشد تا به دلیل محدودیت‌هایی که به دلیل بازنشستگی، تنهایی، بیماری و مصرف داروها و ... که به او تحمیل شده، خود را نبازد و تسلیم افسردگی نشود.
چند درصد سالمندان افسرده‌اند؟
دکتر رضا فدای وطن، دکترای تخصصی سالمندشناسی و استاد دانشگاه در رشته سلامت سالمندی در گفتگو با همشهری‌آنلاین با اشاره به این که افسردگی، شایع‌ترین بیماری قرن ما در کل دنیا و در همه گروه‌های سنی است، می‌گوید: بزرگ‌ترین اختلال در سالمندان، افسردگی و متعاقب آن اضطراب، اختلالات حافظه و توجه و اختلالات خواب هستند. این اختلالات می‌توانند به عنوان نتیجه‌ای از عوامل فیزیولوژیک و اجتماعی در طول زندگی سالمندان ظاهر شوند.
دکتر فدای وطن می‌گوید: سالمندان به دلیل میزان آسیب‌پذیری بالا، هرچقدر سن‌شان بالاتر می‌رود، هم از نظر جسمی و هم از نظر روحی شکننده‌تر می‌شوند. بنابراین اگر مشکلات جسمی و روحی سالمندان مورد توجه قرار نگیرد، آسیب‌هایش بیشتر از یک جوان خواهد بود و بازم است که اطرافیان مراقب سالمندان خود باشند و به هیچ وجه از آنها غافل نشوند.
این استاد دانشگاه درباره آمار ۱۵ درصدی اختلالات روانی در میان سالمندان کشور می‌گوید: به نظر می‌رسد که آمارهای موجود بیشتر نوک کوه یخ را نشان می‌دهند. چون از نظر من که تجربه کار با سالمندان را دارم، واقعیت‌ها درباره مشکلات روحی و روانی این گروه بیشتر از آمارهای موجود است. علتش هم این است که خیلی از سالمندان برای درمان مشکلات روانی خود به دلایل مختلف به روانشناس و روانپزشک مراجعه نمی‌کنند.
طهورا جَربان، روانشناس و مشاور هم درباره آمار اختلالات روانی سالمندان کشور به همشهری‌آنلاین می‌گوید: شیوع افسردگی اتفاقا در سنین سالمندی - یعنی در گروه سنی بالای ۶۵ سال - در کشور ما بسیار بالا است و آمار ۱۵ درصدی افسردگی این گروه قابل اعتماد نیست. چراکه آمار قطعا بالاتر از این حرف‌ها است.
این روانشناس می‌گوید: تنهایی و انزوا به دلیل ازدواج فرزندان یا از دست دادن همسر، مشکلات جسمی و داروها، کاهش فعالیت‌های اجتماعی و در بسیاری از موارد مشکلات مالی و اقتصادی مهم‌ترین عوامل افسردگی سالمندان در کشور ما هستند. همه این موارد به خصوص مشکلات مالی، مهم‌ترین دغدغه بسیاری از سالمندان در ایران است که خیلی راحت می‌تواند آنها را به سمت افسردگی و حتی افکار خودکشی بکشاند.
بیشتر بخوانید؛
- سالمندانی که دور از چشم فرزندان، داروهای خود را قطع می‌کنند!
-
سالمندیِ دهه‌شصتی‌ها چه شکلی خواهد بود؟
-
چرا بیشتر سالمندان شب‌ها خوب نمی‌خوابند؟
نشانه‌های افسردگی در سالمندان را ندیده نگیریم
خیلی از افراد - حتی کسانی که در خانه سالمند دارند - تصور می‌کنند که کم حرف شدن، گوشه‌گیر و منزوی شدن و بی‌میلی سالمندان به زندگی و لذت‌هایش طبیعی است. چراکه آنها دیگر کاری در زندگی ندارند. اما روانشناسان، این نگاه را بسیار خطرناک می‌دانند و معتقدند که انسان تا آخرین روز عمر خود باید بتواند از زندگی لذت ببرد و بالا رفتن سن نمی‌تواند مجوزی برای گوشه‌گیری باشد.
دکتر فدای وطن که استاد دانشگاه در رشته سلامت سالمندی است، در این رابطه می‌گوید: علاوه بر این که خود فرد سالمند باید حواسش به علائم روانی‌اش باشد، اطرافیان او هم باید آگاهی لازم نسبت به سلامت روان سالمندان را کسب کنند و علائم افسردگی، گوشه‌گیری و دیگر مشکلات روحی و روانی را نادیده نگیرند و مهم تلقی کنند و به همان اندازه که به مشکلات فرزندان خود اهمیت می‌دهند، به همان اندازه و حتی بیشتر باید به مشکلات سالمند خود اهمیت بدهند.
به گفته این روانشناس، کارهایی که اطرافیان برای تامین سلامت روان سالمندان می‌توانند انجام دهند، این است که آنها را هم در دورهمی‌های خود شرکت دهند، در دورهمی‌ها با فرد سالمند هم حرف بزنند یا از آنان نظر بخواهند تا آنها باور کنند که دیده می‌شوند. آنها را از جمع‌های خود حذف نکنند، در بازی‌های گروهی خود، آنها را هم حساب کنند و در بازی راه دهند، اگر سالمند کم حرف و گوشه‌گیر شده، با او به طور جدی صحبت کنند و اگر نشانه‌ای از افسردگی یا اضراب دیدند، حتما او را پیش متخصص ببرند یا با کاربرد تکنیک‌هایی اضطراب را در او برطرف کنند.
۷ توصیه طلایی برای سالمندان
غیر از کارهایی که لازم است اطرافیان برای سالمندان خود انجام دهند تا آنها را در زندگی فعال و به دور از افسردگی نگه دارند، خود سالمندان هم باید با رعایت یک سری توصیه‌های مهم، جسم و روح خود را سلامت نگه دارند. چون چالش‌های دوره سالمندی زیادند و اگر به درستی مدیریت نشوند، قطعا به افسردگی و افت سلامت روان فرد منجر خواهد شد. در زیر ۷ توصیه مهم برای حفظ یا ارتقای سلامت روان سالمندان عنوان می‌شود.
تقویت روابط اجتماعی: یکی از بهترین راه‌ها برای حفظ سلامت روان در سالمندان، ایجاد و تقویت ارتباطات اجتماعی است. سالمندان می‌توانند با خانواده، دوستان و همسایه‌ها بیشتر ارتباط داشته باشند. تماس تلفنی با فرزندان، شرکت در مهمانی‌های خانوادگی یا حتی گپ زدن با همسایه‌ها می‌تواند حس شادی و سرزندگی را در آنها افزایش دهد.
فعالیت بدنی منظم: فعالیت بدنی سبک مانند پیاده‌روی یا حرکات کششی می‌تواند تأثیرات مثبت زیادی بر سلامت روان سالمندان داشته باشد. ورزش، هورمون‌های شادی‌آوری مثل اندورفین را آزاد می‌کند و اضطراب و افسردگی را کاهش می‌دهد. انجام فعالیت‌هایی مثل باغبانی در خانه، عوض کردن خاک گلدان‌ها، کاشت یک گل جدید در گلدان یا حتی نظافت سبک هم می‌تواند به تقویت روحیه سالمندان کمک کند.
تغذیه مناسب: تغذیه سالم نه تنها بر سلامت جسمی، بلکه بر سلامت روان نیز تأثیر بسزایی دارد. سالمندان باید تلاش کنند تا مصرف سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل و منابع پروتئینی مانند تخم‌مرغ و حبوبات را افزایش دهند.
یادگیری مهارت جدید: یادگیری یک مهارت جدید مثل بافتن، نقاشی با مداد رنگی یا آبرنگ، گلدوزی، خطاطی، یا حتی پختن غذاهای جدید می‌تواند حس مفید بودن و شادی را در سالمندان تقویت کند. لازم یست برای یادگیری یک مهارت حتما در آموزشگاه ثبت‌نام کنید. کافی است یک جعبه مدادرنگی و یک دفتر نقاشی بخرید و یک ساعت در روز نقاشی کار کنید.
رفتن به طبیعت: سالمندان می‌توانند به پارک‌ها یا بوستان‌های محلی بروند و زمانی را در فضای سبز بگذرانند. اگر امکان خروج از خانه (به هر دلیلی مثل آلودگی هوا یا وضعیت جسمی سالمند) وجود ندارد، داشتن چند گلدان در خانه و مشغول شدن با آنها می‌تواند حس نزدیکی به طبیعت را ایجاد کند.
داشتن روتین روزانه: داشتن برنامه روزانه و مشخص کردن اهداف کوچک برای هر روز می‌تواند حس نظم و کنترل را به زندگی سالمندان بازگرداند. مثلاً تعیین ساعت مشخصی برای بیدار شدن، پیاده‌روی، مطالعه یا تماشای تلویزیون می‌تواند از ایجاد حس بی‌هدفی و بی‌انگیزگی جلوگیری کند.
مراجعه به مشاور یا روانشناس: اگر احساس می‌کنید که عزیز سالمند شما نشانه‌های افسردگی یا اضطراب را دارد و این نشانه‌ها مزمن شده، مشاوره با یک روانشناس یا مشاور می‌تواند مؤثر باشد. اگر مراجعه به مراکز خصوصی پرهزینه است، مراکز مشاوره دولتی رایگان یا کم‌هزینه بوده و انتخاب خوبی هستند.
