در مترو نشسته‌ام و هنوز تا رسیدن به مقصد ۵ ایستگاه دیگر فاصله دارم؛ بالاجبارشنونده گفت وگوی بین مادران در مورد امتحانات فرزندانشان می‌شوم.
برنامه امتحانی فرزندم را حفظ هستم
خانمی جوان که بچه کوچک ۲ الی ۳ ساله‌ای روی پایش و دختری با لباس فرم یاسی کنارش نشسته، خطاب به دخترش می‌گوید: محدثه فردا امتحان چی داری ؟ دخترش با شک جواب می‌دهد نمی‌دانم؛ فکر کنم هدیه‌های آسمان؛ خانم روبرویش می‌گوید کلاس چهارمی؟ جواب می‌دهد بله، می‌گوید فردا امتحان علوم دارید، دختر من هم کلاس چهارم است و تمام برنامه امتحانی را حفظ هستم، چون تک تک درسها به خصوص ریاضی و علوم را خودم باید با دخترم کار کنم.
خانم دیگری در تایید حرفهایش ادامه می‌دهد: من از کلاس اول دبستان همین مشکل را با فرزندم دارم و تا الان که پسرم کلاس هفتم است، مجبورم تمام درسها را مجددا خودم برایش توضیح بدهم؛ درسها و مباحثی که بسیاری از آنها با زمان ما خیلی فرق کرده و خودم باید برای فهمیدنش کلی ویدئو نگاه کنم و ...
مادر دیگری که سن و سال بالایی دارد نیز وارد بحث شده و می‌گوید : من چهار فرزند بزرگ کرده‌ام اما با هیچکدامشان چنین مشکلی نداشتم، ولی دخترم الان با نوه‌ام همین چالش را دارد و ایام امتحانات مجبور است تمام درسها را با او مرور کند.
تا تمام سوالات کتاب را از پسرم نپرسم، خیالم راحت نمی‌شود
مادر دیگری می‌گوید: من تا تمام سوالات کتاب را از پسرم نپرسم، خیالم راحت نمی‌شود و باید حتما مطمئن شوم که تمام نکات را یاد گرفته است و پسرم هم به همین روال عادت کرده و به تنهایی درس نمی‌خواند.
همچنان که به صحبتهایشان گوش می‌دهم به ایستگاه مقصد رسیده و باید پیاده شوم اما بحث در ذهنم همچنان ادامه دارد؛ دقیقا شرایط را درک می‌کنم، چراکه خودم هم همین چند سال پیش و ایام امتحانات پسرم، انگار دوران راهنمایی و دبیرستان را دوباره دوره کردم و خیلی از مباحثی که آن زمان برایم اصلا جالب نبود، مجبور بودم در موردش مطالعه کنم و یاد بگیرم تا بتوانم انها را برای پسرم توضیح دهم...
شاید دسترسی آسان به منابع درسی و یا توقع بالای والدین از دانش‌آموزان، شرایط را اینگونه کرده است، به طوری که درصد زیادی از والدین تجربه مشترکی در این زمینه دارند، اما اینکه این حمایت و همراهی والدین تا چه میزان لازم است، سوال مهمی است که لازم است والدین اطلاعاتشان را در این زمینه بالا ببرند.
والدین به نوعی زندگی نزیسته خود را در دانش‌آموزان جستجو می‌کنند
جمیله عجم کارشناس ارشد مشاوره خانواده و مشاور تحصیلی آموزش و پرورش در همین زمینه در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: در ایام امتحانات، در سه ضلع مثلث والدین، دانش‌آموزان و مدرسه، والدین نقش مهمی دارند و پشتوانه اصلی دانش‌آموز هستند.
وی افزود: هر پدر و مادری رفتارش را مطابق با ویژگی‌های شخصیتی و شناختی که از فرزندش دارد، هماهنگ می‌کند، اما اینکه والدین در این دیدگاه، نگرش سالمی به امتحانات داشته باشند، بسیار مهم است.
این مشاور تحصیلی خاطرنشان کرد: بعضی از والدین در ایام امتحانات بسیاری از مسئولیت‌های دانش‌آموز را به عهده می‌گیرند و خودشان را درگیر امتحانات فرزندشان می‌کنند به طوری که انگار والدین امتحان دارند و نه دانش‌آموز و همراه با دانش‌آموز یک پایه تحصیلی را پاس می‌کنند.
وی ادامه داد: در بسیاری از مراجعانی که داریم، این مورد علاوه بر ایام امتحانات، از مقطع ابتدایی شروع شده و مخصوصا پایه ششم ابتدایی که والدین درگیر این هستند که دانش‌آموز وارد مدارس تیزهوشان یا نمونه شوند و یا در پایه متوسطه دوم، چون موضوع هدایت تحصیلی مطرح است و والدین می‌خواهند که دانش‌آموز عملکرد خوبی داشته و رشته خوبی مجاز شود، در این مقاطع مداخله والدین بیشتر است، اما در مقاطع بالاتر و دوره دوم دبیرستان، معمولا چون درسها سخت‌تر است، نقش والدین هم کمرنگ‌تر می‌شود.
عجم اظهار کرد: در اینگونه موارد، والدین به نوعی زندگی نزیسته خود را در دانش‌آموزان جستجو کرده یا اینکه امتحان دادن دانش‌آموزان امروزی را با امتحان دادن زمان خودشان مقایسه می‌کنند و عملکرد خودشان را از دانش‌آموزان توقع دارند، در صورتی که الان به هر حال سطح نمرات دانش‌آموزان با زمان والدین بسیار تفاوت دارد و عملکرد بچه‌ها با زمان والدین یکسان نیست و نمی‌شود این را در یک رنج ارزش‌گذاری کرد.
وی ادامه داد: امروزه جایگاه‌ها و مسیرهای شغلی و رشته‌های دانشگاهی نیز مثل قبل نیست و بسیار متنوع است و دلیلی ندارد که والدین انتظار بیش از حد توان از دانش‌آموزان داشته باشند.
تاییدها و تشویق‌ها باید بر اساس میزان تلاش دانش‌آموز باشد
سرگروه مشاوران ناحیه دو آموزش و پرورش مشهد تاکید کرد: وقتی نمره در امتحانات را بیش از حد جلوه دهیم، توانایی دانش‌آموز زیر سوال رفته و مخصوصا در پایه‌های یازدهم و دوازدهم که دانش‌آموزان نزدیک به کنکور هستند، ریزش زیاد می‌شود.
وی با اشاره به اهمیت دادن به تلاش دانش‌آموز به جای تمرکز بر نمره، گفت: مثلا اگر دانش‌آموزی در امتحانات مستمر نمره ۸ گرفته و بعد الان در امتحان نوبت اول، ۱۳ یا ۱۴ شده است، این نشان می‌دهد که دانش‌آموز تلاش کرده است و با توجه به وضعیت خودش تلاشش ستودنی است و باید تشویق شود، بنابراین به جای صرفا نمره، باید تلاش دانش‌آموز و پیشرفتی که داشته است مدنظر قرار گیرد.
عجم یادآور شد: بعضی از والدین وقتی دانش‌آموز یک امتحان را خراب می‌کند و به اصطلاح ناکامی در امتحان دارد، این ناکامی را مدام به دانش‌آموز گوشزد کرده، در صورتی که نباید این عملکرد را به کل امتحانات تعمیم داد، بنابراین دانش‌آموز را از اشتباه کردن و شکست در یک امتحان نترسانیم، چراکه ترس از شکست و اشتباه، استرس‌زا است و تحمیل این استرس به خصوص برای بچه‌های الان که سطح استرس و اضطراب بالایی را تحمل می‌کنند، آسیب‌زا بوده و اعتماد به نفس دانش‌آموز را خدشه‌دار می‌کند.
وی در توضیح این سوال که همراهی والدین کجا می‌تواند کاربردی باشد، پاسخ داد: این سبک برای همه دانش‌آموزان کاربردی نیست؛ چراکه دانش‌آموزان سبکهای یادگیری متفاوتی دارند، بعضی از سبکهای یادگیری دیداری یا شنیداری است و ... و معمولا دانش‌آموزانی که نگهداری ذهنی نداشته و درگیر اختلالات یادگیری و یا اختلال ADHD هستند و سبک یادگیری آنها به نحوی است که خود دانش‌آموز نمی‌تواند درسش را بخواند و نیاز به کمک و همراهی والدین دارد، لازم است والدین از روشهای یادگیری متنوع مثل خلاصه‌نویسی رنگی و ... استفاده کنند.
عجم افزود: بنابراین دانش‌آموزانی که نگهداری ذهنی ندارند و یا درگیر اختلالات یادگیری هستند، این دانش‌آموزان چون سبک یادگیری آنها شنیداری است و خودشان به تنهایی نمی‌توانند درسها را بخوانند والدین می‌توانند به انها کمک کرده و همراهشان باشند، در غیر اینصورت دانش‌اموزانی که خودشان اهمال‌کاری تحصیلی دارند و درسخوان نیستند و به زور والدین درس می‌خوانند، مدام نیاز به هل دادن از طریق والدین دارند و در ایام امتحانات تمام خانه و خانواده باید بسیج شوند تا این یک نفر امتحانش را بخواند.
وی ادامه داد: با ادامه این روند از طریق والدین، وقتی دانش‌آموز به پایه‌های بالاتر می‌رسد و درسها سخت‌تر شده و والدین توان رسیدگی به آنها را ندارند و نمی‌توانند دانش‌آموز را همراهی کنند، ادامه راه برای دانش‌آموز سخت می‌شود.
اهداف کوتاه‌مدت، قابل دستیابی و واقع‌بینانه، راهکاری برای مواجهه با اهمال‌کاری تحصیلی
این مشاور تحصیلی دررابطه با راهکارهای مواجهه با دانش‌اموزانی که اهمال‌کاری تحصیلی دارند و به نوعی برای درس‌خواندن تنبلی می‌کنند، توضیح داد: اهمال‌کاری تحصیلی از مواردی است که امروزه در بین دانش‌آموزان بسیار شایع شده است و در این مورد هم باز نقش اول بر عهده والدین است.
وی افزود: شاید یکی از مهمترین دلایل اهمال و تنبلی دانش‌آموزان عدم میل و رغبت به درس است و یا هدف و برنامه مشخصی ندارند، یا بسیار کمال‌گرا هستند و به دلیل عدم اعتماد به نفس و ترس از نتیجه نگرفتن، دچار اضطراب زیادی هستند.
عجم اظهار کرد: برای مدیریت این موضوع والدین باید با پرهیز از هر گونه مقایسه فرزند خود با دیگر فرزندان و یا خواهران و برادران دیگرش، اهداف کوتاه‌مدت، قابل دستیابی و واقع‌بینانه و بر اساس توانمندی خود دانش‌اموز، برای فرزندشان تعریف کنند تا انگیزه دانش‌آموز را برگردانند.
وی ادامه داد: دانش‌آموزان باید به تدریج یاد بگیرند که کارهای خود را اولویت‌بندی کرده و زمان مطالعه و استراحت بر اساس توانمندی‌ها و اولویت درس‌های هدف باشد، والدین در این زمینه نیز می‌توانند بهترین الگو برای دانش‌آموزان باشند تا در کنار حمایت‌های عاطفی و تشویق‌ها از طریق ارائه راههای ساده اما موثر، اهمال‌کاری و تنبلی دانش‌آموزان را مدیریت کنند.
گاهی اوقات لازم است که دانش‌آموزان زمین بخورند
این مشاور تحصیلی افزود: باید به دانش‌آموزان یاد بدهیم که مسئولیت کارشان بر عهده خودشان باشد و حتی اگر در یک یا دو درس هم نمره خوبی نیاوردند ایرادی ندارد، چراکه خودشان باید متوجه شوند که اشتباه از جانب خودشان بوده است.
وی گفت: گاهی اوقات لازم است که دانش‌آموزان مواقعی زمین بخورند تا سعی کنند خودشان بلند شوند و مسئولیت اشتباه خودشان را بپذیرند؛ چراکه والدین فقط تا یک برهه خاص توانایی همراهی دانش‌آموز را دارند و در مقاطع بالاتر و در آینده که مجبورند مسئولیت‌های اجتماعی را قبول کنند باز هم به دنبال این حمایت و ساپورت والدین هستند و وقتی والدین نتوانند دانش‌آموز را همراهی کنند، فرد به دلیل پایین بودن اعتماد به نفس دچار سرخوردگی‌های اجتماعی شده و باز هم آسیب می‌بیند.
اهمیت خواب عمیق و تغذیه سالم در عملکرد دانش‌آموزان
این مشاور تحصیلی در رابطه با توصیه‌ها لازم در بازه امتحانات به والدین اظهار کرد: والدین در ایام امتحانات مسلما باید فضای آرامی ایجاد کرده و در فضای خانه از جر و بحث و ... خودداری کرده و اگر فضای خانه آرام نیست، حتما شرایط حضوردانش‌آموز را در کتابخانه یا مکان آرامی که بتواند مطالعه کند، فراهم کنند.
وی تاکید کرد: رفت‌وآمدها و میهمانی رفتن، استفاده از فضای مجازی و گوشی و تلوزیون تا حد امکان در این بازه زمانی مدیریت شود و اگردر هر زمینه‌ای چه مسائل اجتماعی و چه اقتصادی و ... در خانواده مشکلاتی وجود دارد، اینها را به دانش‌آموز منتقل نکنیم و جلو بچه‌ها دردل نکینم، چراکه این هم به استرس‌های خود دانش‌آموز اضافه شده و تمرکز دانش‌آموز را بر هم می‌زند.
عجم خاطرنشان کرد: از نکات بسیار مهم در ایام امتحانات که والدین حتما باید به آن توجه داشته باشند، تغذیه دانش‌آموز است، اگر دانش‌آموز شب قبل از امتحان یا صبح و در وعده صبحانه، مواد غذایی کافی دریافت نکند، مثل ماشینی است که بدون بنزین است و این دانش‌آموز هنگام امتحان، در عملکرد و یادآوری مطالب و ... دچار مشکل خواهد شد.
وی افزود: به منظور تقویت حافظه و عملکرد بهتر، لازم است که دانش‌آموز، مواد غذایی مثل کلسیم، فسفر، منیزیم و ... را از طریق غذاهای سالم از جمله شیر، پنیر، تخم‌مرغ، انواع مغزها، میوه‌جات و سبزیجات و ... دریافت کند.
این مشاور تحصیلی با اشاره به اهمیت تنظیم و مدیریت ساعت خواب دانش‌آموزان گفت: خواب دانش‌آموز هم بسیار مهم است و والدین حتما باید این مورد را مدیریت کنند و اگر دانش‌آموز خواب کافی و به خصوص مرحله خواب عمیق (مرحله بتا)را نداشته باشد، به شدت در عملکرد دانش‌آموز تاثیر خواهد گذاشت، چون در این مرحله از خواب، مغز در حال طبقه‌بندی مطالبی است که در طول روز یاد گرفته است، بنابراین حذف مرحله بتا یا خواب عمیق به دانش‌آموز صدمه می‌زند.
وی خاطرنشان کرد: استرس سیستم ایمنی دانش‌آموزان را ضعیف کرده و مخصوصا در این فصل که سرماخوردگی و آنفلوآنزا شایع است، بدنشان مستعد بیماری می‌شود و اگر دانش‌آموزی اضطراب شدید دارد که عملکردش را تحت تاثیر قرار می‌دهد و در حوزه کنترل استرس، نیاز به مداخله درمانی دارد، حتما پیگیری شود.
والدین سعی کنند تنها یک حمایتگر خوب باشند
عجم تاکید کرد: والدین سعی کنند تنها یک حمایتگر خوب باشند، شنونده خوبی باشند و بتوانند نگرانی‌های درسی دانش‌آموز را شنیده و درک کنند، از مقایسه کردن دانش‌آموز خودداری کنند؛ چراکه باعث کاهش اعتماد به نفس و احساس حقارت در دانش‌آموز می‌شود.
وی ادامه داد: والدین از به کار بردن جملاتی که باعث می‌شود دانش‌آموز احساس گناه کند، مثلا تکرار این جمله که اینقدر برای تو و مدرسه خرج کردیم و تو قدرش را نمی‌دانی و ... خودداری کنند.
این مشاور تحصیلی یادآور شد: ترس از شکست باعث کاهش اعتماد به نفس شده و علی‌رغم نمره پایین، اگر تلاش دانش‌آموز را می‌بینند برای تلاشش ارزش قائل شده و تشویق و تایید بر مبنای همان باشد و به دانش‌آموز این اطمینان را بدهند که برای موفقیت، تکیه‌گاهش هستند و در ساماندهی، برنامه‌ریزی و فراهم کردن امکانات در حد توان تلاش می‌کنند.
شاید در گذشته تنها ملاک ارزیابی دانش‌آموزان بر اساس استعداد و هوش آنان بود، اما امروزه و با توجه به گستردگی دامنه اطلاعات و منابع و راحتی و در دسترس بودن این منابع، بسیاری از دانش‌آموزان علی‌رغم هوش و استعداد بالا باز هم میل و رغبتی به نشستن پای درس و کتاب ندارند، بنابراین شاید یکی از مهمترین راهکارها برای حل این معضل، واکاوی مطالب درسی و به روز کردن آن متناسب با نیازهای روز دانش‌آموزان و از طرفی آگاهی و اطلاع‌رسانی به والدین در رابطه با راهکارهای موثر برخورد و مواجهه با چالش‌های دانش‌آموزان است.
انتهای پیام
