خبرگزاری مهر، گروه استانها – کورش دیباج: زاینده‌رود، شریان حیاتی و نگین تاریخی اصفهان، امروز به نمادی از بحران‌های زیست‌محیطی و مدیریتی تبدیل شده است. این رودخانه که روزگاری با جریان دائمی خود، هویت فرهنگی و برند گردشگری اصفهان را در سطح ملی و بین‌المللی می‌ساخت، حالا در سکوت و خشکی فرو رفته و چهره‌ای بی‌روح از شهر به نمایش گذاشته است.
خشکی زاینده‌رود که ناشی از مدیریت نادرست منابع آبی، برداشت‌های بی‌رویه و تغییرات اقلیمی است، علاوه بر تأثیر منفی بر تصویر اصفهان در ذهن گردشگران داخلی و خارجی، اقتصاد مشاغل وابسته به گردشگری را به رکود کشانده و حیات اجتماعی و فرهنگی شهر را تحت تأثیر قرار داده است.
در این گزارش، اثرات خشکی زاینده‌رود بر گردشگری اصفهان، نظرات گردشگران و مشاغل آسیب‌دیده و تحلیل کارشناسان را بررسی می‌کنیم و با الهام از تجربیات جهانی مانند رود دانوب در بوداپست و آبراه‌های ونیز، راهکارهایی برای نجات زاینده‌رود و احیای برند گردشگری اصفهان ارائه خواهیم داد.
گردشگران دلسرد می‌شوند
خشکی زاینده‌رود تأثیری محسوس بر تجربه گردشگران داشته است. زوج آلمانی که به تازگی از اصفهان بازدید کرده‌اند، به خبرنگار مهر می‌گویند: ما همیشه در کتاب‌ها و عکس‌ها، زاینده‌رودی پر آب با پل‌های تاریخی دیده بودیم. تصور می‌کردیم بتوانیم کنار رودخانه قدم بزنیم و عکس‌های زیبایی بگیریم. اما وقتی به اینجا رسیدیم، فقط خشکی دیدیم. این تجربه برای ما ناامیدکننده بود.
«ماریا فرناندز»، یک گردشگر اسپانیایی که برای اولین بار به اصفهان آمده، نظر مشابهی دارد: اصفهان شهر زیبایی است، اما خشک‌بودن رودخانه، حال‌وهوای شهر را تغییر داده است. وقتی از پل خواجو رد شدم، نمی‌توانستم باور کنم که اینجا رودخانه‌ای ندارد. اگر این رودخانه زنده بود، قطعاً تجربه من متفاوت می‌شد.
اصفهان بدون زاینده‌رود مثل شیراز بدون حافظیه است
اما ناامیدی تنها به گردشگران خارجی محدود نمی‌شود. آقای موسوی، گردشگر داخلی از شیراز، می‌گوید: اصفهان را همیشه با زاینده‌رود و پل‌های تاریخی‌اش می‌شناختیم. خانواده ما در یک دهه پیش کنار رودخانه می‌آمدند و از فضای زیبای آن لذت می‌بردیم. این بار که آمدیم و بستر خشک رودخانه را دیدیم، تصمیم گرفتیم سفرمان را کوتاه کنیم. اصفهان بدون زاینده‌رود مثل شیراز بدون حافظیه است.
بدون رودخانه مشتری‌ها برنمی‌گردند
خشکی زاینده‌رود مشاغل زیادی را به مرز تعطیلی کشانده است. آقای احمدی، صاحب یک کافه در نزدیکی پل خواجو، به خبرنگار مهر می‌گوید: وقتی زاینده‌رود پرآب بود، شب‌ها اینجا پر از مشتری بود. حالا گردشگران کمتر می‌آیند و فروش ما نصف شده است. مجبور شدم چند نفر از کارکنان را تعدیل کنم.
آقای نصیری، فروشنده صنایع‌دستی در مغازه جنب حاشیه رودخانه، می‌گوید: قبلاً گردشگران از کنار رودخانه عبور می‌کردند و صنایع‌دستی می‌خریدند. حالا مشتری‌های ما خیلی کم شده‌اند. خشکی زاینده‌رود روی همه‌چیز تأثیر گذاشته است. حتی مردم شهر هم کمتر به اینجا می‌آیند.
زاینده‌رود بخش مهمی از هویت اصفهان است
مینا صدیقی، مدرس دانشگاه و کارشناس گردشگری، با تأکید بر جایگاه زاینده‌رود در هویت فرهنگی اصفهان، به خبرنگار مهر می‌گوید: زاینده‌رود فقط یک رودخانه نیست؛ این رود یک نماد فرهنگی، تاریخی و اجتماعی است که روح حیات‌بخش اصفهان بوده. وقتی گردشگر وارد شهری می‌شود، انتظار دارد تجربه‌ای زنده و فرهنگی از آن داشته باشد. اما خشک‌بودن رودخانه باعث می‌شود گردشگران به این نتیجه برسند که چیزی در این شهر گم شده است.
وی اضافه می‌کند: برند گردشگری اصفهان بر پایه تاریخ و زیبایی طبیعی بنا شده است. اگر زاینده‌رود احیا نشود، این برند در رقابت با مقاصد دیگر مانند شیراز، کاشان و حتی یزد تضعیف خواهد شد. اصفهان در حال ازدست‌دادن جایگاه خود در گردشگری ایران است.
دیگر سفر به اصفهان جذاب نیست
خانم رضایی، یکی از راهنمایان گردشگری اصفهان، از تغییر رفتار گردشگران می‌گوید: سال‌ها پیش گردشگران خارجی و داخلی برنامه‌های سفر چندروزه‌ای برای اصفهان داشتند. بازدید از سی‌وسه‌پل، پل خواجو و قدم‌زدن در کنار زاینده‌رود بخش مهمی از این برنامه بود. اما حالا بسیاری از گردشگران برنامه‌های خود را کوتاه می‌کنند و می‌گویند دیگر جذابیتی برای ماندن نمی‌بینند.
وی ادامه می‌دهد: وقتی گردشگری افت کند، اقتصاد شهر هم آسیب می‌بیند. درآمد بسیاری از خانواده‌های اصفهانی به گردشگری وابسته است. هتل‌ها، کافه‌ها و فروشگاه‌های صنایع‌دستی به شدت تحت فشار هستند.
تجربه جهانی؛ بوداپست و ونیز چگونه رودخانه‌هایشان را نجات دادند؟
نمونه‌های جهانی مانند بوداپست و ونیز نشان می‌دهند که با مدیریت صحیح می‌توان از بحران‌های مشابه عبور کرد. شهر بوداپست با رودخانه «دانوب» به یکی از قطب‌های گردشگری اروپا تبدیل شده است. زمانی که سطح آب دانوب کاهش پیدا کرد، مسئولان با برنامه‌ریزی‌های علمی و پایدار، جریان آب را به مسیر اصلی بازگرداندند و ضمن مدیریت منابع آبی، رونق گردشگری را حفظ کردند.
در ونیز، شهری که آب عنصر اصلی حیات آن است، مسئولان با اجرای سیاست‌های زیست‌محیطی و گردشگری پایدار تلاش کردند تا توازن بین محیط‌زیست و گردشگری را برقرار کنند. این تجربه‌ها نشان می‌دهد که احیای زاینده‌رود نه‌تنها ممکن، بلکه حیاتی برای حفظ جایگاه اصفهان در صنعت گردشگری است.
راهکارها؛ چگونه می‌توان برند گردشگری اصفهان را احیا کرد؟
احیای زاینده‌رود به‌عنوان یک مطالبه ملی: تخصیص منابع آب از سرشاخه‌های زاینده‌رود با مدیریت علمی و اجرای طرح‌های پایدار می‌تواند جریان آب را به بستر رودخانه بازگرداند.
توسعه گردشگری جایگزین: اجرای تورهای فرهنگی و تاریخی، توسعه گردشگری شبانه و تقویت زیرساخت‌های موجود می‌تواند آسیب‌های فعلی را تا حدی جبران کند.
بازاریابی بین‌المللی: سرمایه‌گذاری در تبلیغات و معرفی ظرفیت‌های اصفهان با تأکید بر احیای زاینده‌رود می‌تواند تصویر این شهر را در ذهن گردشگران بهبود بخشد.
الهام از تجربه جهانی: استفاده از تجربیات موفق شهرهایی مانند بوداپست و ونیز در مدیریت بحران‌های مشابه، الگویی مؤثر برای اصفهان خواهد بود.
زاینده‌رود؛ ضرورت احیای مجدد
بر اساس صحبت‌های کارشناسان، گردشگران و صاحبان مشاغل حاشیه این رودخانه می‌توان این نتیجه را گرفت که خشکی زاینده‌رود، برند گردشگری اصفهان را با بحران روبه‌رو کرده است. گردشگران داخلی و خارجی از سفر به این شهر دلسرد می‌شوند و مشاغل مرتبط با گردشگری با رکود دست‌وپنجه نرم می‌کنند. درحالی‌که تجربه جهانی نشان داده است که می‌توان با مدیریت صحیح و توسعه پایدار، بحران‌های مشابه را رفع کرد، احیای زاینده‌رود و بازسازی برند گردشگری اصفهان باید در اولویت مسئولان قرار گیرد.
از طرفی احیای زاینده‌رود می‌تواند نه تنها به بازسازی اکوسیستم و اقتصاد محلی کمک کند، بلکه برند گردشگری اصفهان را که در حال حاضر آسیب دیده است، دوباره احیا کند. این امر نیازمند برنامه‌ریزی جامع، مدیریت علمی منابع آبی و همکاری میان نهادهای دولتی و مردمی است. بازگشت حیات به زاینده‌رود، بازگشت زندگی به اصفهان است.
