شورای عالی فضای مجازی کشور با انتشار سندی جامع تحت عنوان «نظامنامه رمزارز اعم از ايجاد رمزارز ملی و ساماندهی کاربری رمزارزهای جهان‌روا»، برای نخستین بار در ایران یک چارچوب قانونی در خصوص فعالیت‌های مرتبط با ارزهای دیجیتال را مشخص کرد.
این سند که به تازگی منتشر شده، مسیر آینده صنعت ارزهای دیجیتال در ایران را ترسیم می‌کند و طبق گفته تنظیم‌کنندگان با هدف بهره‌برداری از فرصت‌های فناوری بلاک چین و حفظ امنیت اقتصادی شهروندان تدوین شده است. در این گزارش سعی شده تا مهم‌ترین نکات این سند که باید بدانید را بررسی و به زبانی ساده و خلاصه توضیح دهیم.
بیشتر بخوانید: فوری: شورای عالی فضای مجازی سند ساماندهی ارزهای دیجیتال را منتشر کرد
سند نظامنامه ساماندهی ارزهای دیجیتال در جلسه کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی کشور در تاریخ ۱۹ دی ماه ۱۴۰۳ به تصویب رسید. این سند با هدف ایجاد چارچوب قانونی برای فعالیت در حوزه ارزهای دیجیتال، حفاظت از منافع شهروندان و توسعه فناوری‌های نوین مالی تدوین شده است. مطابق این سند همچنین یک کمیته تخصصی ارزهای دیجیتال متشکل از نمایندگان اعضای کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی تشکیل می‌شود. این کمیته وظیفه نظارت بر اجرای صحیح مفاد سند و ارائه گزارش‌های ماهانه به کمیسیون عالی را بر عهده دارد.
اهداف اصلی این سند شامل فرهنگ‌سازی استفاده صحیح از فناوری بلاک چین، پیشگیری از پولشویی و تخلفات مالی و تسهیل تجارت خارجی است. همچنین، آموزش عمومی و ارتقای سواد مالی شهروندان در زمینه ارزهای دیجیتال از دیگر اهداف مهم این سند به شمار می‌رود.
سند ساماندهی ارزهای دیجیتال دو رویکرد اصلی را در مواجهه با ارزهای دیجیتال مشخص کرده است:
این سند تعاریف دقیقی از مفاهیم اصلی حوزه ارزهای دیجیتال ارائه می‌دهد که در ادامه برخی از مهم‌ترین آنها را بررسی می‌کنیم:
در این سند مسئولیت‌های تنظیم‌گری و نظارتی در حوزه‌های مختلف و زمینه‌های متفاوت کاربرد ارزهای دیجیتال به این شرح تقسیم شده است:
این سند به طور ویژه به موضوع ارز دیجیتال ملی یا همان ارز دیجیتال بانک مرکزی (CBDC) توجه کرده و بانک مرکزی را مسئول توسعه و مدیریت ریال دیجیتال معرفی کرده است. همچنین، بانک مرکزی موظف شده برای عرضه رمز پول مشترک با سایر کشورها برنامه‌ریزی کند.
بیشتر بخوانید:ارز دیجیتال رسمی ایران آماده است! شروع قانون‌گذاری سخت‌تر یا فضای آزادتر؟
در سند ساماندهی ارزهای دیجیتال الزامات مهمی برای فعالیت‌های مختلف در صنعت ارزهای دیجیتال ذکر شده است که مهم‌ترین موارد آن در زیر آمده است:
بیشتر بخوانید: ارزهای دیجیتال در ایران مجاز شدند! همه چیز درباره سند جدید بانک مرکزی!
این سند به منظور مدیریت و کاهش ریسک‌های مرتبط با فعالیت در حوزه ارزهای دیجیتال، یک چارچوب نظارتی را تعریف کرده است. در این چارچوب، مجموعه‌ای از اقدامات پیشگیرانه و نظارتی پیش‌بینی شده که شامل سازوکارهای متنوع برای حفاظت از منافع کاربران و سرمایه‌گذاران است. نهادهای مختلف نظارتی از جمله مرکز اطلاعات مالی، فرماندهی انتظامی و بیمه مرکزی، هر کدام وظایف مشخصی در این راستا دارند و موظف به ارائه گزارش‌های دوره‌ای از عملکرد خود هستند. اصلی‌ترین موارد مرتبط با مدیریت ریسک و نظارت شامل این موارد هستند:
سند ساماندهی به طور ویژه به مسئله تعامل با بازارهای جهانی پرداخته و چارچوب مشخصی برای آن در نظر گرفته است. در این راستا، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موظف شده برای عرضه رمزپول مشترک با سایر کشورها برنامه‌ریزی کند. همچنین سند بر اهمیت تسهیل تجارت بین‌المللی تأکید کرده و برای استفاده از رمزدارایی‌ها در تأمین مالی خارجی (فاینانس) و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، شورای ملی تأمین مالی تولید را به عنوان نهاد تنظیم‌گر تعیین کرده است. این سند موارد زیر را مشخص کرده است:
سند ساماندهی ارزهای دیجیتال با هدف بهره‌برداری از فرصت‌های فناوری بلاک چین و توسعه اقتصاد دیجیتال، مجموعه‌ای از سیاست‌های حمایتی را در نظر گرفته است. این سیاست‌ها به طور خاص بر رمزدارایی‌های دارای پشتوانه و شفاف متمرکز شده‌اند و شامل تسهیل‌گری کسبوکار، ساده‌سازی مقررات و ارائه مشوق‌های مالی و اقتصادی می‌شوند. هدف اصلی این رویکرد حمایتی، ایجاد یک اکوسیستم پویا و قانونمند برای فعالیت‌های مرتبط با رمزدارایی‌هاست که موارد زیر را شامل می‌شود:
در کنار سیاست‌های حمایتی، این سند به منظور حفظ ثبات اقتصادی و جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی، چارچوب‌های کنترلی و محدودیت‌هایی را نیز تعیین کرده است. این محدودیت‌ها عمدتاً با هدف مدیریت مخاطرات و کاهش آسیب‌های احتمالی در حوزه‌های مختلف اقتصادی، مالی و امنیتی وضع شده‌اند. سند به طور مشخص بر کنترل و نظارت ارزهای دیجیتال جهانی تأکید دارد و محدودیت‌های زیر را مقرر کرده است:
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی موظف شده با همکاری سازمان صدا و سیما، قوه قضائیه، پلیس فتا و سایر نهادهای مرتبط، ظرف دو هفته پس از ابلاغ سند، پیش‌نویس مقررات تبلیغات ارزهای دیجیتال را تدوین و به کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی ارائه دهد.
سند ساماندهی ارزهای دیجیتال گامی مهم در مسیر قانونمند کردن این صنعت نوظهور در ایران است. تنظیم کنندگان سند انتظار دارند که با اجرای آن، ضمن بهره‌برداری از فرصت‌های فناوری بلاک چین، امنیت فعالیت‌های اقتصادی در این حوزه نیز تأمین شود.
با این حال، موفقیت اجرایی این سند که می توان آن را گام نخستی در این زمینه دانست به همکاری تمامی نهادهای مسئول و مشارکت فعالان این حوزه بستگی دارد.
