پاول دورف چهره‌ای متفاوت و جنجالی است؛ مردی که در دهه سوم زندگی‌اش به یکی از قدرتمندترین کارآفرینان دنیای دیجیتال تبدیل شد، اصولاً سیاه می‌پوشد، زندگی اسرارآمیزی دارد و با ۱۵.۵ میلیارد دلار ثروت، صد و بیست و یکمین فرد ثروتمند جهان است. اما آنچه دورف را از دیگران متمایز می‌کند، نه ثروتش، بلکه ایستادگی‌اش در برابر قدرت‌های بزرگ است.

داستان این نابغه روس که از دل شوروی سابق برخاست، شبیه فیلم‌های هالیوودی است. او در ۲۲ سالگی شبکه اجتماعی VK را ساخت که از فیس‌بوک هم در روسیه محبوب‌تر شد، اما وقتی دولت روسیه خواست از آن برای کنترل مخالفان استفاده کند، همه چیز را رها کرد و گریخت. حالا تلگرام، پیام‌رسانی که او ساخته، با ۹۵۰ میلیون کاربر به یکی از مهم‌ترین پلتفرم‌های ارتباطی جهان تبدیل شده است. بیوگرافی بیوگرافی پاول دورف را در این مطلب بخوانید.

پاول دورف کیست؟ نابغه‌ای که از روسیه گریخت

پاول دورف (Pavel Durov) یک نابغه ۴۰ ساله در دنیای فناوری است که بیشتر او را به‌عنوان بنیان‌گذار تلگرام می‌شناسند. او که در سن‌پترزبورگ روسیه به دنیا آمد، در ۲۲ سالگی شبکه اجتماعی VK را ساخت که به‌سرعت از فیس‌بوک هم در روسیه محبوب‌تر شد. مردم به او لقب «زاکربرگ روسی» دادند و به‌استناد گزارش مجله فوربس، صد و بیست و یکمین فرد ثروتمند جهان است.

اما همه‌چیز وقتی عوض شد که دولت روسیه خواست به اطلاعات کاربران VK دسترسی پیدا کند. دورف حاضر نشد زیر بار برود و در سال ۲۰۱۴ مجبور شد سهامش را بفروشد و از روسیه فرار کند. او قبل از فرار، با برادرش نیکلای دورف (Nikolai Durov) پیام‌رسان تلگرام را راه‌اندازی کرده بود که حالا بیش از ۹۵۰ میلیون کاربر دارد.

زندگی شخصی دورف پر از رمز و راز است. او همیشه لباس مشکی می‌پوشد، به‌ندرت مصاحبه می‌کند و زندگی منزوی‌ای دارد، گوشت نمی‌خورد و الکل و قهوه نمی‌نوشد.

پاول دورف بعد از ترک روسیه، با پرداخت ۲۵۰ هزار دلار به صنعت شکر، شهروندی جزیره سنت کیتس و نویس در کارائیب را گرفت. بعدها شهروندی فرانسه را هم به دست آورد، آن هم به شکلی عجیب و با نام «پل دو رو». حالا با گذرنامه اماراتی در دبی زندگی می‌کند، جایی که مقر تلگرام در آن قرار دارد.

احتمالاً خبر دستگیری او را در اوت ۲۰۲۴ در فرانسه شنیدید. اتهامش این بود که به‌اندازه کافی بر محتوای مجرمانه در تلگرام نظارت نمی‌کند. با این حال، دورف همچنان روی اصولش پافشاری می‌کند و می‌گوید: «ترجیح می‌دهم آزاد باشم تا از کسی دستور بگیرم.»

مجله فوربس (Forbes) می‌گوید دورف با ۱۵.۵ میلیارد دلار ثروت، صد و بیست و یکمین فرد ثروتمند جهان است.

خانواده و ریشه‌های پاول دورف؛ از روسیه تا اوکراین

پاول دورف در ۱۰ اکتبر ۱۹۸۴ در شهر لنینگراد (سن‌پترزبورگ امروزی) شوروی سابق به دنیا آمد. او برادر کوچک‌تر نیکلای دورف است. دوران کودکی‌اش را بیشتر در شهر تورین ایتالیا گذراند؛ جایی که پدرش در آنجا کار می‌کرد.

ریشه‌های خانوادگی دورف به دو کشور روسیه و اوکراین باز می‌گردد. پدربزرگش، سمیون پتروویچ تولیاکوف (Semyon Petrovich Tulyakov)، در جنگ جهانی دوم در صف ارتش سرخ شوروی می‌جنگید. او در لشکر ۶۵ پیاده‌نظام خدمت کرد و در نبردهای جبهه لنینگراد شرکت داشت. پدربزرگ دورف سه بار زخمی شد و به‌خاطر رشادت‌هایش سه نشان افتخار دریافت کرد.

پدر دوروف، والری سمنوویچ دورف (Valery Semenovich Durov)، دکترای علوم زبان‌شناسی دارد و از سال ۱۹۹۲ ریاست بخش زبان‌شناسی کلاسیک دانشکده فیلولوژی دانشگاه دولتی سن‌پترزبورگ را بر عهده دارد. پاول هم در همین دانشگاه، جایی که پدرش تدریس می‌کرد، تحصیل کرد.

دورف از سمت مادری به اوکراین می‌رسد. او در مارس ۲۰۲۲ در پیامی نوشت: 

نام خانوادگی مادرم ایواننکو است و تبار اوکراینی دارد. هنوز هم بسیاری از بستگانمان در اوکراین زندگی می‌کنند.

 این پیوند خانوادگی با اوکراین، به‌ویژه در زمان جنگ روسیه و اوکراین، اهمیت ویژه‌ای پیدا کرده است.

چرا دورف از روسیه رفت؟ داستان تقابل با کرملین

پاول دورف در اوج موفقیت شبکه اجتماعی وی‌کنتاکته (VK) بود که دولت روسیه شروع به فشار آوردن به او کرد. این شبکه اجتماعی که او در ۲۲ سالگی راه‌اندازی کرده بود، در روسیه حتی از فیس‌بوک هم محبوب‌تر شده بود و میلیون‌ها کاربر داشت.

سازمان امنیت فدرال روسیه (FSB) در سال ۲۰۱۴ از او خواست تا اطلاعات شخصی فعالان سیاسی و مخالفان دولت را در اختیارشان بگذارد. یکی از مهم‌ترین درخواست‌ها، مسدود کردن صفحه الکسی ناوالنی (Alexei Navalny)، منتقد سرشناس پوتین بود. دوروف که همیشه روی حفظ حریم خصوصی کاربران تأکید داشت، زیر بار نرفت.

فشارها به‌تدریج بیشتر شد. هم‌پیمانان پوتین شروع به خرید سهام VK کردند و می‌خواستند کنترل این شبکه اجتماعی را به دست بگیرند. دوروف که دید نمی‌تواند در برابر این فشارها مقاومت کند، تصمیم گرفت سهامش را بفروشد و از روسیه خارج شود. او موقع خداحافظی، با اشاره به یک رمان علمی-تخیلی نوشت: «خداحافظ و ممنون از همه چیز.»

او بعد از خروج از روسیه، تمام تمرکزش را روی تلگرام گذاشت که یک سال قبل با برادرش راه‌اندازی کرده بود. جالب اینجاست که در سال ۲۰۱۸ وقتی دولت روسیه تلاش کرد تلگرام را هم مسدود کند، باز هم موفق نشد و در نهایت مجبور شد عقب‌نشینی کند. 

داستان زندگی پاول دورف: از شکست تا پیروزی

مسیر زندگی پاول دورف، داستان جوان ۲۲ ساله‌ای است که از یک انجمن ساده دانشگاهی به امپراتوری میلیاردی رسید و دو بار آن را ساخت. او نشان داد وقتی پای اصول و ارزش‌ها در میان باشد، می‌توان همه‌چیز را رها کرد و از نو شروع کرد، حتی اگر این شروع دوباره به قیمت از دست دادن یک شرکت ۳ میلیارد دلاری باشد.

آغاز یک رویای بزرگ

دورف در دوران دانشگاه انجمن اینترنتی محبوبی به نام spbgu.ru راه‌اندازی و سال ۲۰۰۶ در سن‌پترزبورگ با هم‌کلاسی سابقش ویاچسلاو میریلاشویلی دیدار کرد. ویاچسلاو فیس‌بوک را به دوروف نشان داد و آنها تصمیم گرفتند شبکه اجتماعی روسی خودشان را بسازند. 

لو بینزوموویچ لویف، هم‌کلاسی اسرائیلی ویاچسلاو، به‌عنوان سومین بنیانگذار به آنها پیوست. دورف مدیرعامل شد و برادر بزرگترش نیکلای که برنده چندین مسابقه بین‌المللی ریاضی و برنامه‌نویسی از جمله المپیاد جهانی ریاضی بود را برای توسعه سایت آورد.

رشد سریع و موفقیت

وی‌کنتاکته (VKontakte) در سپتامبر ۲۰۰۶ برای آزمایش اولیه راه‌اندازی شد. ماه بعد، دامنه وی‌کنتاکته‌دات‌روسیه (Vkontakte.ru) ثبت شد. در ۱۹ ژانویه ۲۰۰۷، پروژه به‌عنوان یک شرکت خصوصی روسی ثبت شد. تعداد کاربران در ژوئیه ۲۰۰۷ به یک میلیون و در آوریل ۲۰۰۸ به ۱۰ میلیون رسید.

در دسامبر ۲۰۰۸، وی‌کی (VK) از رقیب اصلی‌اش اودنوکلاسنیکی (Odnoklassniki) پیشی گرفت و محبوب‌ترین شبکه اجتماعی روسیه شد. ارزش شرکت به ۳ میلیارد دلار رسید.

درگیری با دولت و فروش سهام

پاول دورف در سال ۲۰۱۱ با پلیس سن‌پترزبورگ درگیر شد. دولت خواستار حذف صفحات سیاستمداران مخالف پس از انتخابات دوما بود. در واکنش، دوروف عکس سگی با زبان بیرون و کلاه هودی منتشر کرد و در را به روی پلیس باز نکرد. پلیس پس از یک ساعت رفت.

گروه میل‌دات‌رو (Mail.ru) در سال ۲۰۱۲ قصد خرید وی‌کی (VK) را داشت، اما دوروف با این درخواست موافقت نکرد. او در دسامبر ۲۰۱۳، ۱۲ درصد سهامش را به ایوان تاورین فروخت. در آن زمان، ۴۰ درصد سهام متعلق به گروه میل‌دات‌رو (Mail.ru) و ۴۸ درصد متعلق به شرکت سرمایه‌گذاری یونایتد کپیتال پارتنرز (United Capital Partners) بود. بعدها تاورین این سهام را به میل‌دات‌رو فروخت.

پایان پرماجرای پاول دورف در روسیه

اول آوریل ۲۰۱۴، دوروف استعفایش را به هیئت مدیره VK داد. ابتدا درباره صحت استعفا سردرگمی وجود داشت. دو روز بعد خودش گفت این یک شوخی روز اول آوریل بوده است. پیام استعفایش با جمله «خداحافظ و ممنون از همه چیز» از رمان «راهنمای کهکشان برای اتواستاپ‌زن‌ها» پایان یافته بود.

پاول دورف در ۱۶ آوریل ۲۰۱۴ علناً از تحویل اطلاعات شخصی معترضان اوکراینی علیه رئیس‌جمهور طرفدار روسیه، ویکتور یانوکوویچ، به سرویس امنیت فدرال روسیه و مسدود کردن صفحه الکسی ناوالنی خودداری کرد. در عوض، دستورات مربوطه را در صفحه شخصی VK خود منتشر و آنها را غیرقانونی خواند.

دوروف در ۲۱ آوریل ۲۰۱۴ از مدیرعاملی VK برکنار شد. شرکت گفت بر اساس نامه استعفای یک ماه پیش او که پس نگرفته بود عمل کرده است. دوروف بعداً گفت شرکت عملاً به دست متحدان پوتین افتاده و اخراجش نتیجه خودداری او از تحویل اطلاعات کاربران به مقامات بود. او روسیه را ترک کرد و گفت که «برنامه‌ای برای بازگشت ندارم» و این کشور در حال حاضر با کسب‌وکار اینترنتی سازگار نیست.

شروع دوباره

پس از ترک روسیه، دورف با اهدای ۲۵۰ هزار دلار به بنیاد صنعت شکر، شهروندی سنت کیتس و نویس را گرفت و ۳۰۰ میلیون دلار در بانک‌های سوئیس ذخیره کرد. این پول و آزادی عمل به او اجازه داد روی شرکت جدیدش، تلگرام، تمرکز کند. مدیریت تلگرام ابتدا در برلین مستقر بود و بعداً به دبی نقل مکان کرد.

تلاش برای درآمدزایی

پاول دورف در ژانویه ۲۰۱۸، برای بهره‌برداری مالی از موفقیت روزافزون تلگرام، ارز دیجیتال «گرام» و شبکه تون (TON) را راه‌اندازی کرد. این پروژه موفق شد ۱.۷ میلیارد دلار از سرمایه‌گذاران جذب کند. اما کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا این طرح را متوقف کرد. استدلالشان این بود که گرام قوانین مالی آمریکا را دور زده و باید پول سرمایه‌گذاران را برگرداند.

بیشتر بخوانید: شبکه تون چیست؟ همه چیز درباره بلاک چین تلگرام

درگیری دوباره با روسیه

روسیه در سال ۲۰۱۸، پس از خودداری تلگرام از همکاری با سرویس‌های امنیتی، تلاش کرد این پیام‌رسان را مسدود کند. یک نامه درز کرده از یک کارمند سرویس امنیت فدرال نشان می‌داد که دلیل واقعی مسدودسازی، قصد شرکت برای راه‌اندازی شبکه تون بود. 

جالب اینجا بود که حتی در دوران مسدودسازی، وزارت خارجه روسیه همچنان کانال‌های رسمی خود را در تلگرام فعال نگه داشت. سرانجام در سال ۲۰۲۰، پس از دو سال تلاش بی‌نتیجه برای مسدودسازی که تلگرام با روش‌های فنی پیشرفته از آن فرار می‌کرد، حکم مسدودسازی لغو شد. دلیل رسمی این بود که تلگرام پذیرفته با تروریسم و افراط‌گرایی در پلتفرمش مبارزه کند.

بازداشت پاول دورف در فرانسه؛ چه اتفاقی افتاد؟

پاول دورف در شرایطی عجیب در فرودگاه لو بورژه پاریس دستگیر شد. او که با هواپیمای شخصی از آذربایجان به فرانسه آمده بود، نمی‌دانست که مقامات فرانسوی حکم بازداشتش را صادر کرده‌اند. یکی از بازپرس‌ها به روزنامه گاردین گفت: 

تعجب‌آور است که دوروف با وجود اینکه می‌دانست تحت تعقیب است، به پاریس پرواز کرد.

اتهام‌های دورف سنگین بود: کوتاهی در جلوگیری از فعالیت‌های مجرمانه در تلگرام. دادستان‌های فرانسوی می‌گفتند او در برابر قاچاق مواد مخدر، آزار سایبری، کلاهبرداری، جرایم سازمان‌یافته و ترویج تروریسم در پلتفرمش سکوت کرده است.

دادستان پاریس، لور بکو، اعلام کرد که دورف باید ۵ میلیون یورو (حدود ۵.۵ میلیون دلار) وثیقه بگذارد و هفته‌ای دو بار خودش را به پلیس معرفی کند. او اجازه خروج از فرانسه را هم نداشت.

تلگرام در واکنش به این بازداشت گفته بود که مضحک است که یک پلتفرم یا مدیر آن را مسئول سوءاستفاده از پلتفرم بدانیم. اما مقامات فرانسوی می‌گویند تلگرام تقریباً به هیچ‌کدام از درخواست‌های همکاری آنها برای مقابله با محتوای مجرمانه پاسخ نداده است.

سفارت روسیه در پاریس هم به ماجرا ورود و فرانسه را به عدم همکاری متهم کرد. روس‌ها خواستار دسترسی به دوروف شدند، اما فرانسوی‌ها از پاسخ طفره رفتند. این پرونده که ابعاد بین‌المللی پیدا کرد، حالا به نمادی از چالش بزرگ‌تر بین آزادی بیان و مسئولیت پلتفرم‌های اجتماعی تبدیل شده است.

واکنش‌های عجیب روسیه به دستگیری پاول دوروف

رابطه روسیه با دورف پیچیده و پر فراز و نشیب است. آنها که روزی دوروف را یک خائن می‌دانستند و تلگرام را فیلتر کرده بودند، حالا به حمایت از او برخاسته‌اند.

سفارت روسیه در پاریس فوراً وارد میدان شد و درخواست دسترسی به دوروف و رعایت حقوقش را صادر کرد. میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان ملل، حتی فرانسه را به “توتالیتر” بودن متهم کرد. البته او همزمان دورف را هم “ساده‌لوح” خواند و گفت که نباید به ادعاهای غرب درباره آزادی بیان اعتماد می‌کرد.

نکته جالب‌تر اینکه طبق گزارش‌ها، دورف درست پیش از دستگیری در آذربایجان بوده، جایی که پوتین هم در آن حضور داشته است. بن آریس، تحلیلگر مسائل روسیه می‌گوید شایعه شده که دورف برای لابی با پوتین به آنجا رفته بود تا جلوی مسدود شدن تلگرام در روسیه را بگیرد.

دمیتری مدودف، رئیس‌جمهور سابق روسیه هم در کانال تلگرامش نوشته: «دورف  فکر می‌کرد بزرگ‌ترین مشکلاتش در روسیه است و کشور را ترک کرد… می‌خواست یک شهروند درخشان جهانی باشد و بدون وطن خوب زندگی کند.» 

این واکنش‌ها نشان می‌دهد که مقامات روسی، با وجود اختلافات گذشته با دوروف، حالا می‌خواهند از این ماجرا برای انتقاد از غرب استفاده کنند.

موج حمایت‌های جهانی از بنیانگذار تلگرام

دستگیری پاول دورف در فرانسه با واکنش‌های گسترده چهره‌های سرشناس جهان روبه‌رو شد. ایلان ماسک، مالک شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق)، با انتشار هشتگ #FreePavel به حمایت از او برخاست. 

بیشتر بخوانید: ایلان ماسک کیست

ادوارد اسنودن، افشاگر سابق سازمان امنیت ملی آمریکا که خودش هم تجربه درگیری با دولت‌ها را دارد، این بازداشت را «حمله به حقوق اساسی بشر در زمینه آزادی بیان و تشکل» خواند.

گئورگی آلبوروف، فعال سیاسی روس و از همکاران الکسی ناوالنی در بنیاد مبارزه با فساد، با انتقاد از این بازداشت گفت که کاملاً روشن است که دورف با تروریسم یا قاچاق اسلحه ارتباطی ندارد. این بازداشت علاوه بر اینکه بر اساس اتهامات فعلی به‌شدت ناعادلانه است، ضربه بزرگی به آزادی بیان هم محسوب می‌شود.

همچنین تاکر کارلسون، مجری سابق فاکس نیوز که اخیراً با دورف مصاحبه کرده بود، و رابرت کندی جونیور، نامزد سابق انتخابات ریاست جمهوری آمریکا هم به منتقدان این بازداشت پیوستند.

این حمایت‌های گسترده نشان می‌دهد که پرونده دورف فراتر از یک دستگیری ساده است و به نمادی از نبرد بر سر آزادی بیان در فضای مجازی تبدیل شده است.

نتیجه‌گیری: دوروف، نماد نبرد آزادی در عصر دیجیتال

داستان پاول دورف، بنیانگذار تلگرام، روایت مردی است که در نبرد بین قدرت و آزادی، راه دوم را برگزید. او در ۲۲ سالگی از هیچ، امپراتوری رسانه‌ای VK را ساخت و وقتی دولت روسیه خواست از آن برای کنترل مخالفان سوءاستفاده کند، همه چیز را رها کرد و با دست خالی از نو شروع کرد.

حالا او در ۴۰ سالگی با ۱۵.۵ میلیارد دلار ثروت و پیام‌رسانی که ۹۵۰ میلیون کاربر دارد، باز هم در همان نقطه ایستاده است. دستگیری اخیرش در فرانسه حاکی از آن است که نبرد او با قدرت‌های بزرگ هنوز ادامه دارد. 

از یک سو دولت‌ها می‌خواهند تلگرام را کنترل کنند و از سوی دیگر، دوروف همچنان روی اصل آزادی پافشاری می‌کند. شاید به همین دلیل است که از ایلان ماسک تا ادوارد اسنودن به حمایت از او برخاسته‌اند؛ چون می‌دانند این پرونده فراتر از سرنوشت یک مرد است و به آینده آزادی در فضای مجازی گره خورده است.

سوالات متداول