وحید روشن‌قلب در پنجمین پیش‌نشست دهمین همایش مالی اسلامی اظهار داشت که تأمین مالی از طریق بازار سرمایه با بهره‌گیری از ابزارهای سرمایه‌ای، ابزارهای بدهی و دیگر روش‌ها انجام می‌شود.
وی ادامه داد: «پذیرش و عرضه سهام در بورس‌ها»، «پذیره نویسی و تاسیس شرکت سهامی عام»، «افزایش سرمایه در شرکت‌های ثبت شده نزد سازمان» از جمله روش های تامین مالی با استفاده از ابزارهای سرمایه است. «انتشار صکوک در بازار سرمایه»، «سکوهای تامین مالی» نیز تامین مالی از طریق ابزارهای بدهی محسوب می‌شود. بقیه با استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری تامین‌مالی می‌شود.
مدیر نظارت بر بازار اولیه سازمان بورس و اوراق بهادار اظهار داشت: یکی از راهکارها برای تامین مالی پروژه‌ها، «پذیره‌نویسی سهام شرکت سهامی عام پروژه» است. پروژه‌های در دست اجرا، توجیه‌پذیر و سودآور شرکت‌ها که مجوزهای لازم را از نهادهای ذی‌ربط دارند می توانند به ارزش کارشناسی به‌عنوان آورده غیر نقد موسسان در شرکت پروژه در نظر گرفته شود و با عرضه درصدی از سهام این شرکت به عموم در فرآیند تاسیس شرکت سهامی عام یا افزایش سرمایه از محل سلب، مبالغ مورد نیاز برای تکمیل پروژه تامین خواهد شد.
روشن‌قلب با تشریح روش‌های پذیره‌نویسی شرکت سهامی عام پروژه اظهار داشت: از جمله مزایای این روش «تسهیل تامین مالی پروژه‌های میان‌مدت و بلندمدت از طریق سرمایه‌گذاری مستقیم آحاد مردم در پروژه‌های منتخب و استفاده از سرمایه‌های خرد در تکمیل پروژه‌های عظیم»، «امکان انتفاع پذیره نویسان (سهامداران خرد) از ارزش افزوده ناشی از تکمیل پروژه» و «نظارت عموم مردم در تکمیل پروژه ها با افشا عمومی اطلاعات شرکت پروژه» است.
وی به الزامات دستورالعمل نحوه صدور مجوز عرضه عمومی شرکت پروژه (سهامی عام) اشاره کرد و گفت: حداقل سرمایه شرکت پروژه ۵ هزار میلیارد ریال است که موسسان حداقل باید نصف سرمایه شرکت را تعهد کنند؛ آورده غیرنقد مؤسسان باید شامل پروژه یا پروژه‌های انتقالی در زنجیره تولید و اجزا آن یا سهام شرکتی که برای اجرای پروژه تأسیس شده است، و برای موضوع فعالیت اصلی شرکت باشد. ارزیابی دارایی باید توسط هیئت کارشناسان رسمی دادگستری صورت گیرد.
وی ادامه داد: در این روش درصد تکمیل پروژه، نباید کمتر از ۲۰ درصد باشد و حداکثر ظرف ۵ سال به بهره برداری برسد. مؤسسان باید در طرح کسب و کار ارائه شده تأییدیه متولیان امر مبنی بر امکان اجرایی شدن پروژه با توجه به مفروضات ارائه شده در طرح کسب و کار و مجوزهای قانونی مورد نیاز را اخذ کنند. همچنین مؤسسان باید نسبت به معرفی یک شخص حقوقی معتبر به عنوان متعهد خرید حائز شرایط اقدام کنند.
مدیر نظارت بر بازار اولیه سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان روند تامین مالی شرکت‌های سهامی عام پروژه افزود: اولین مجوز پذیره نویسی عمومی سهام بر اساس دستورالعمل نحوه صدور مجوز عرضه عمومی شرکت پروژه (سهامی عام) در تاریخ ۱۲ شهریورماه ۱۴۰۲ و به مبلغ ۲۰ هزار میلیارد ریال برای شرکت گسترش سوخت سبز زاگرس جهت انجام افزایش سرمایه از محل آورده نقدی با سلب حق تقدم از سهامداران فعلی صادر شد.
به گفته وی، پذیره نویسی سهام جدید شرکت فوق در بورس اوراق بهادار تهران در تاریخ هشتم مهرماه ۱۴۰۲ آغاز و در دو روز به اتمام رسید. ۵۰.۵ درصد از سهام پذیره نویسی شده توسط ۹۰ هزار نفر سهامدار حقیقی و مابقی توسط ۲۵۳ سهامدار حقوقی خریداری شده است. مرحله دوم افزایش سرمایه شرکت سوخت سبز زاگرس به مبلغ ۱۶ هزار میلیارد ریال در سال ۱۴۰۳ انجام شد.
وی اضافه کرد: تامین مالی شرکت‌های سهامی عام ثبت شده نزد سازمان از طریق افزایش سرمایه از طریق سلب حق تقدم از سهامداران فعلی و از طریق سایر روش‌های افزایش سرمایه صورت می گیرد.
روشن قلب با اشاره به این روش تامین مالی از طریق افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم از سهامداران فعلی گفت: در این روش مطابق با ضوابط مقرر در قانون تجارت (مواد ۱۶۰ تا ۱۶۸ اصلاحیه قانون تجارت) سهام جدید از طریق پذیره نویسی عمومی به عموم سرمایه گذاران واگذار می شود و امکان تامین نقدینگی توسط سرمایه گذاران جدید فراهم می‌شود.
مدیر نظارت بر بازار اولیه سازمان بورس و اوراق بهادار اضافه کرد: طبق ماده ۱۶۰ اصلاحیه قانون تجارت، شرکت می تواند عواید حاصله از اضافه ارزش سهم فروخته شده را به اندوخته منتقل سازد یا نقدی بین صاحبان سهام سابق تقسیم کند یا در ازای آن سهام جدید به صاحبان سهام سابق بدهد.
وی به مزایای تامین مالی از طریق افزایش سرمایه از محل سلب حق تقدم از سهامداران فعلی را برشمرد و گفت: ورود منابع جدید به شرکت توسط سرمایه گذاران جدید، افزایش سهام شناور شرکت، کاهش فرآیند زمانی افزایش سرمایه (نسبت به افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات سهامداران)، معافیت مالیاتی؛ مطابق ماده ۱۵ قانون تامین مالی تولید و زیرساختها و شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران یا فرابورس ایران که نسبت به افزایش سرمایه از طریق صرف سهام با سلب حق تقدم و عرضه عمومی اقدام کنند .
وی افزود: در صورت تسلیم مستندات مربوط به ثبت افزایش سرمایه به مرجع ثبت شرکت‌ها تا حداکثر چهار ماه پس از پایان سال مالی و ارائه گواهی ثبت افزایش سرمایه به اداره امور مالیاتی مربوط حداکثر تا ۳ ماه پس از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه به میزان افزایش سرمایه ثبت شده از سود مالی قبل آن‌ها، مشمول مالیات به نرخ صفر می‌شوند.
مدیر نظارت بر بازار اولیه سازمان بورس و اوراق بهادار تصریح کرد: اوراق بهادار با نام قابل نقل و انتقالی است که نشان‌دهنده مالکیت مشاع دارنده آن در دارایی‌ها، کالاها، خدمات، پروژه معین یا حقوق و منافع ناشی از انجام فعالیت‌های اقتصادی مشخص است و بر مبنای قرارداد وکالت منتشر می‌شود.
روشن قلب گفت: قرارداد وکالت، قراردادی است که به سبب آن یکی از طرفین، دیگری را برای انجام امری نایب خود قرار می‌دهدو موضوع وکالت نیز انجام فعالیت‌های اقتصادی مبتنی بر معاملات موضوع عقود اسلامی در چارچوب قوانین و مقررات کشور با هدف کسب سود از طریق اقداماتی از قبیل خرید، فروش، اجاره، ساخت یا ایجاد دارایی،کالا،خدمات و انعقاد قراردادهای مربوطه از محل منابع ناشی از انتشار اوراق وکالت است.
وی با اشاره به شرایط موضوع وکالت اظهارداشت: موضوع وکالت باید، نیابت‌پذیر باشد، در شرع و قانون منع نشده باشد، معلوم و معین باشد و هیچگونه محدودیت یا منع قانونی، قراردادی و قضایی برای انجام موضوع وکالت وجود نداشته باشد.
وی با بیان اینکه همه هزینه‌های مربوط به انتشار اوراق وکالت، بر عهده بانی است، گفت: بانی به عنوان وکیل می‌تواند از محل سود ناشی از انجام موضوع وکالت، نسبت به محاسبه و دریافت حق الوکاله به یکی از روش‌های، «کارمزد ثابت (برحسب درصد مشخصی از مبلغ اسمی اوراق منتشر شده یا مبلغ معین)»، «کارمزد عملکرد ثابت (بر حسب درصدی از مازاد سود محقق شده نسبت به سود علی الحساب)، «کارمزد عملکرد پلکانی (بر حسب تعریف چند پله با درصد متفاوت در حد فاصل نرخ سود علی‌الحساب و نرخ سود محقق شده)»، «ترکیبی از کارمزد ثابت و کارمزد عملکرد» اقدام کند.
مدیر نظارت بر بازار اولیه سازمان بورس و اوراق بهادار اظهارداشت: اصلاحات لازم در دستورالعمل انتشار اوراق مرابحه جهت تامین مالی اوراق کوچک و کوتاه مدت (تا سقف 2 هزار میلیارد ریال و با سررسید کوتاه مدت حداکثر ۱۸ ماه از طریق عرضه خصوصی در جلسه ۲۸ مردادماه ۱۴۰۳ هیات مدیره سازمان به تصویب رسید. با انجام این اصلاحات امکان استفاده از ضمانت نامه صادر شده بانک‌ها و صندوق‌های پژوهش و فناوری برای ضمانت اوراق فراهم شده است.
به گفته وی، همچنین در صورت وجود رتبه اعتباری مناسب؛ امکان استفاده از یک سهم به جای پرتفوی سهام برای تضمین اوراق فراهم شده است. در عرضه خصوصی اوراق، در صورت موافقت خریداران امکان انتشار اوراق بدون متعهد خرید، بازارگردان و ضامن فراهم شده است.
مدیر نظارت بر بازار اولیه سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان اینکه تامین مالی جمعی روشی است که در آن سرمایه موردنیاز برای تامین مالی یک کسب و کار از پس‌اندازهای خرد گردآوری می‌شود، افزود: این مشارکت جمعی از طریق سکوهای عاملان دارای مجوز تأمین مالی جمعی انجام می‌پذیرد که متقاضی تأمین مالی جمعی دارای چند شرط است.
روشن قلب ادامه داد: در این شیوه شخص باید حقوقی باشد، دعاوی دارای اثر بااهمیت حقوقی یا کیفری علیه شرکت، مؤسسه و اعضای هیات مدیره یا مدیرعامل،رئیس شرکت،مؤسسه متقاضی وجود نداشته باشد و نیز اعضای حقیقی هیات‌مدیره و مدیرعامل شرکت ومؤسسه متقاضی باید گواهی عدم سوءپیشینه ارائه دهند، که از زمان صدور آن بیش از یک ماه نگذشته باشد و همچنین سایر شرایط به تشخیص کارگروه ارزیابی مربوط است.
وی ادامه داد: دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری، بانک ها و مؤسسات مالی و اعتباری، نهادهای مالی دارای مجوز از سازمان و شرکت های پذیرفته شده در بورس و بازار اول و دوم فرابورس و شرکت های درج شده در بازار پایه فرابورس مجاز به تأمین منابع از طریق سکوهای تأمین مالی جمعی نیستند.
روشن قلب به مراحل و الزامات مراحل تأمین مالی جمعی اشاره کرد و گفت: لازم است «ارزیابی اولیه متقاضی و طرح توسط عامل یا ناظر فنی/ مالی»، «عقد قرارداد با متقاضی و دریافت مستندات و اطلاعات او توسط عامل»، «دریافت نماد اختصاصی از فرابورس»، «انتشار فراخوان تأمین در سکو»، «اعلام فراخوان جمع آوری وجوه» و «حداکثر مبلغ تامین مالی ۵۰۰ میلیارد ریال» باشد. همچنین الزامات مرتبط و فهرست سکوهای تامین مالی دارای مجوز در سایت شرکت فرابورس ایران به نشانی https://www.ifb.ir/Finstars/CrowdFunding.aspx در دسترس است.
مدیر نظارت بر بازار اولیه سازمان بورس و اوراق بهادار به ۳ نوع تامین مالی قابل انجام از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری اشاره کرد و گفت: نخست از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی (PE) که آن‌ها ابزارهای سرمایه‌گذاری هستند که به وسیله شرکت‌های خصوصی و به نمایندگی از گروهی از سرمایه‌گذاران اداره می‌شوند. سرمایه این صندوق‌ها با این دیدگاه تامین می‌شود که بخشی از سهام شرکت‌های خصوصی تملک و سپس در یک بازه زمانی واگذار شود. هر چند سرمایه‌گذاران در یک صندوق PE دیدگاه روشنی نسبت به نوع سرمایه‌گذاری‌های صندوق دارند، اما در انتخاب تک‌تک شرکت‌هایی که صندوق می‌خواهد در آن‌ها سرمایه‌گذاری کند، نقشی ندارند.
روشن قلب اظهارداشت: صندوق سرمایه‌گذاری پروژه دومین راه تامین مالی از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. از مصادیق صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که با اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار تأسیس و به جمع‌آوری وجوه از سرمایه‌گذاران و تخصیص آن به ساخت پروژه‌ای مشخص می‌پردازد. در این نوع صندوق‌ها، سرمایه‌گذاران مستقیماً در منافع حاصل از اجرای پروژه سهیم بوده و موضوع صندوق ساخت و تکمیل پروژه ای خاص و سپس پایان یافتن فعالیت صندوق و تقسیم عواید حاصل از اجرای پروژه با توجه به ساختار پیش‌بینی شده در طرح توجیهی صندوق است.
مدیر نظارت بر بازار اولیه سازمان بورس و اوراق بهادار با اشاره به آخرین راه تامین مالی از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری تصریح کرد: صندوق زمین و ساختمان، راه سوم تامین مالی از این طریق است. شخص حقوقی است که با اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار تأسیس و به جمع‌آوری وجوه از سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی و تخصیص آن به ساخت پروژه یا پروژه‌های ساختمانی می‌پردازد.
وی با بیان اینکه این صندوق ها دارایی های پایه خود را صرف تامین مالی پروژه های ساختمانی می کنند افزود: این پروژه ها می‌توانند مسکونی، اداری و یا تجاری باشند، سرمایه‌گذاران با خرید واحدهای این صندوق ها در تامین مالی ساخت و ساز شریک می‌شوند. زمانی‌که پروژه های عمرانی به اتمام رسید، سود حاصل از فروش آن ها بین سرمایه‌گذاران تقسیم می‌شود.
