منطقه آزاد ماکو در سال‌های اخیر و به‌ویژه طی سال جاری شاهد رشد چشمگیر صادرات غیرنفتی بوده است. براساس آخرین آمار، میزان صادرات کالاهای غیرنفتی از این منطقه نسبت به مدت مشابه سال گذشته با افزایشی معادل ۴۵ درصد روبرو شده است. این دستاورد قابل توجه را می‌توان نتیجۀ تلاش‌های صورت‌گرفته در جهت توسعه زیرساخت‌های تجاری و لجستیکی، به‌ویژه احداث شهرک لجستیک دانست. با بهره‌برداری کامل از این شهرک، انتظار می‌رود که حجم صادرات و تردد کالا به‌طور قابل توجهی افزایش یابد و منطقه آزاد ماکو به یکی از قطب‌های مهم صادراتی کشور تبدیل شود.
انواع صادرات غیرنفتی رایج در ایران
در سال‌های اخیر اقتصاد ایران با هدف کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و ایجاد تنوع اقتصادی، بر توسعه صادرات غیرنفتی تمرکز کرده است. این رویکرد علاوه بر کمک به تعادل تراز تجاری کشور، می‌تواند منجر به ایجاد اشتغال، رشد اقتصادی و افزایش رقابت‌پذیری ایران در بازارهای جهانی شود.
ایران با دارا بودن منابع طبیعی غنی، نیروی کار جوان و موقعیت جغرافیایی مناسب، پتانسیل بالایی برای افزایش صادرات غیرنفتی دارد. برخی از مهمترین حوزه‌های صادرات غیرنفتی کشور شامل محصولات کشاورزی با کیفیت بالا مانند پسته، زعفران و خرما، صنایع دستی و هنری همچون فرش دستباف و سفال، محصولات معدنی مانند سنگ آهن و مس، محصولات پتروشیمی و کالاهای صنعتی و فناورانه است.
در نه ماهه نخست سال، ۱۰۱ میلیون و ۹۰۴ هزار تن کالا به ارزش ۳۶ میلیارد و ۴۳۰ میلیون دلار به خارج از کشور صادر شده است. این در حالی است که از نظر وزنی صادرات ۲۶.۴۸ درصد رشد داشته اما از نظر ارزش ۰.۶۸ درصد کاهش یافته است.
گاز طبیعی مایع‌شده، پروپان مایع‌شده و متانول به‌ترتیب سه محصول اصلی صادراتی در این مدت بوده‌اند. همچنین، گاز طبیعی مایع‌شده بیشترین رشد ارزشی را در بین ده محصول صادراتی اصلی تجربه کرده است. در مقابل، پروپان مایع‌شده، میله‌های آهنی یا فولادی و بوتان مایع‌شده بیشترین کاهش ارزش را در بین این محصولات داشته‌اند.
صادرات غیرنفتی در منطقه آزاد ماکو
تا پایان آذرماه، حجم صادرات این منطقه از دو پایانه مرزی بازرگان و پلدشت به ۱ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار رسیده است. همچنین، در همین مدت ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار گاز نیز صادر شده است.
سهم تولیدات و خدمات خود منطقه آزاد ماکو از کل صادرات نیز به میزان ۱۳۳ میلیون دلار بوده که نسبت به سال گذشته با رشد ۳۵ درصدی همراه بوده است.
منطقه آزاد ماکو در نه ماهه نخست سال 1403 عملکرد چشمگیری در حوزه صادرات و واردات داشته است. براساس آمار منتشرشده، ارزش کل صادرات این منطقه به 2 هزار و 964 میلیارد تومان رسیده است که نشان از رشد قابل توجه فعالیت‌های اقتصادی در این منطقه دارد.
در این مدت، منطقه آزاد ماکو موفق شده است کالاهایی به ارزش 132 میلیارد تومان را از خارج از کشور وارد کند و پس از فرآوری و تولید ارزش افزوده، آن‌ها را به ارزش 2 هزار و 964 میلیارد تومان به بازارهای جهانی صادر نماید. این امر نشان از توانایی بالای منطقه در ایجاد ارزش افزوده و توسعه صادرات غیرنفتی است.
همچنین، ارزش کل واردات به منطقه آزاد ماکو در این مدت به 990 میلیارد تومان رسیده است که نشان از رونق فعالیت‌های تجاری و لجستیکی در این منطقه دارد.
از نکات قابل توجه دیگر، میزان صادرات مجدد کالاها از منطقه آزاد ماکو به سایر نقاط کشور است که در نه ماهه نخست سال 1403 به 693 میلیارد تومان رسیده است. این امر نشان از نقش مهم منطقه آزاد ماکو در توزیع کالا و خدمات در کشور دارد. با توجه به این آمار و ارقام، می‌توان گفت که منطقه آزاد ماکو در مسیر توسعه و رشد قرار دارد و به یکی از قطب‌های مهم اقتصادی کشور تبدیل شده است.
توسعه شهرک لجستیک در منطقه آزاد ماکو
شهرک لجستیک منطقه آزاد ماکو به عنوان یکی از مهمترین زیرساخت‌های توسعه تجارت در منطقه، نقش کلیدی در تسهیل و تسریع فرآیند صادرات ایفا می‌کند. احداث آن از سال 1395 در زمینی به مساحت 1800 هکتار آغاز شده، و هم‌اکنون 60 درصد پیشرفت فیزیکی دارد و با بهره‌مندی از امکانات مدرن، به قطبی مهم برای فعالیت‌های لجستیکی و تجاری در منطقه تبدیل شده است. این شهرک با امکاناتی همچون تیر پارک هوشمند، پایانه‌های لجستیکی، انبارها و مراکز خدماتی رفاهی، نقش مهمی در تسهیل و تسریع فرآیند صادرات ایفا می‌کند. این شهرک لجستیک امکان مدیریت هوشمندانه و کارآمد تردد کامیون‌ها و سایر وسایل نقلیه را فراهم آورده و کمک شایانی به کاهش زمان انتظار و افزایش بهره‌وری در عملیات بارگیری و تخلیه کالا نموده است. همچنین، پایانه‌های لجستیکی مجهز به امکانات مدرن این شهرک، خدمات متنوعی از جمله انبارداری، بسته‌بندی، بارگیری و حمل‌ونقل کالا را به صورت یکپارچه ارائه می‌دهند.
با بهره‌برداری از این زیرساخت‌ها، میزان صادرات منطقه آزاد ماکو 45 درصد افزایش یافته و تردد روزانه کامیون‌ها از 700 به 2500 دستگاه رسیده است. همچنین، مدت زمان انتظار کامیون‌ها در صف‌های گمرکی نیز از 10 روز به یک روز کاهش یافته است. انتظار می‌رود با تکمیل نهایی این شهرک در سه سال آینده، شاهد رشد بیشتر صادرات و بهبود شاخص‌های تجاری در منطقه آزاد ماکو باشیم.
مراکز خدماتی رفاهی موجود در شهرک لجستیک ماکو نیز نقش مؤثری در بهبود شرایط کار پرسنل و رانندگان و افزایش رضایت‌مندی مشتریان داشته‌اند. در کنار این، شهرک‌های صنعتی مستقر در این منطقه با تولید کالاهای با کیفیت و متنوع، به توسعه صادرات غیرنفتی کشور کمک کرده و به ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی در منطقه منجر شده‌اند.
این بهبود قابل توجه در عملکرد گمرکی و کاهش هزینه‌های لجستیکی، جذابیت سرمایه‌گذاری در منطقه را افزایش داده و به رونق کسب‌وکارهای کوچک و متوسط کمک کرده است. همچنین، با توجه به ظرفیت‌های بالای منطقه آزاد ماکو در حوزه‌های مختلف صنعتی و معدنی، توسعه شهرک لجستیک می‌تواند زمینه را برای ایجاد ارزش افزوده بیشتر و اشتغال‌زایی در منطقه فراهم آورد. در مجموع، می‌توان گفت که توسعه زیرساخت‌های لجستیکی در منطقه آزاد ماکو گامی مهم در جهت تحقق اهداف توسعه اقتصادی و افزایش سهم این منطقه در تجارت خارجی کشور به‌شمار می‌آید.
