این در حالی است که مرکز توسعه تجارت الکترونیک با گذشت بیش از یک ماه هنوز فهرست مذکور را منتشر نکرده و فعالان این حوزه معتقدند که خلأ نظارت‌های هوشمند به جای نظارت‌های مداخله‌گرانه، عدم به‌روزرسانی قوانین مربوط به ممنوعیت خالی‌فروشی، نبود استانداردهای اجباری در احراز هویت و تراکنش‌ها، کم‌کاری در زمینه هماهنگی میان نهادهای نظارتی و کمبود حمایت از فناوری‌های نوین در قانون‌گذاری از جمله چالش‌های جدی کسبوکارهای آنلاین فروش طلاست.
نخستین سامانه هوشمند خرید، فروش و انبارداری طلا همزمان با افزایش تقاضا برای معاملات آنلاین این فلز گران‌بها در اوایل مرداد ماه سال جاری رونمایی شد. این سامانه با هدف کاهش ریسک معاملات با نظارت مرکز توسعه تجارت الکترونیکی راه‌اندازی شد. پلتفرم‌های فروش آنلاین طلا نیز همزمان با این موضوع با رشد چشمگیر کاربران مواجه شدند؛ تا جایی که برخی گزارش‌ها بیانگر حضور شش میلیون نفر در این سکوهاست. به گفته رئیس سابق مرکز توسعه تجارت الکترونیک، فروش آنلاین طلا در سال گذشته با نزدیک به ۴ میلیون کاربر، حدود ۸ تن طلا اعلام شده است.
همچنین با هماهنگی‌های انجام شده در حال حاضر تمامی مشتریان اصلی فروش آنلاین طلا(حدود ۳ شرکت فعال) موظف به سپرده‌گذاری طلا در بانک شده‌اند و از نظر شفافیت فروش و امنیت سایبری به‌صورت دولتی تحت نظارت قرار دارند.
البته دادستانی کشور اعداد و ارقام متفاوتی از معاملات آنلاین طلا اعلام می‌کند. بر این اساس، در سال‌های اخیر حدود دو و نیم میلیون نفر در زمینه فروش طلای مجازی فعال هستند که طی ۲ سال گذشته حدود یک و نیم تن طلا در فضای مجازی مورد مبادله قرار گرفته است. در حالی که ارقام متفاوتی از بازار آنلاین طلا اعلام می‌شود، اما رشد چشمگیر این کسب‌وکارها در یک سال اخیر آشکار است. در این وضعیت، بازار خالی‌فروشی و کلاهبرداری از افزایش تقاضا برای معاملات آنلاین طلا داغ شده است؛ تا جایی که فعالان بازار سنتی به مردم هشدار می‌دهند که به همه پلتفرم‌های آنلاین خرید و فروش طلا اعتماد نکنند.
کیومرث امیریان، رئیس کمیسیون تخصصی طلا، جواهر و نقره اتاق اصناف ایران، در خصوص افزایش تبلیغات فروش طلا در پلتفرم‌های مختلف و تشویق شهروندان به خرید طلا با عنوان حفظ ارزش سرمایه مطرح کرده است که در حال حاضر تنها چند پلتفرم محدود دارای مجوز فروش طلا هستند و شهروندان نباید به همه پلتفرم‌های خرید و فروش طلا اعتماد کنند. به گفته معاون دادستان کل کشور نیز از حدود ۵۰۰ تارنما و سکوی فعال در زمینه فروش آنلاین طلا بسیاری از آنها فاقد مجوز هستند. غلامعباس ترکی معتقد است که این مساله آسیب‌هایی را از جمله خالی‌فروشی و کلاهبرداری و تقلب به وجود آورده است. رگولاتورهای بخشی برای رفع این مسائل و سامان‌دهی بازار آنلاین طلا ورود کردند و بانک مرکزی برای جلوگیری از خالی‌فروشی طلا در پلتفرم‌ها، بخشنامه صادر کرد که طبق آن، فروش طلا در فضای مجازی مشروط به نگهداری کامل موجودی در بانک‌های معتبر است و فروش طلای آنلاین بدون ذخیره‌سازی در بانک مرکزی ممنوع است. این اقدام برای جلوگیری از خالی‌فروشی و افزایش شفافیت معاملات طلای دیجیتال صورت گرفته و پلتفرم‌ها برای ادامه فعالیت ملزم به تطبیق با این قوانین هستند.
بنابراین حداقل شرط فعالیت پلتفرم‌های فروش آنلاین طلا، ذخیره‌سازی طلا در بانک عامل است. این پلتفرم‌ها برای جلوگیری از ریسک خالی‌فروشی، باید طلا را در بانک عامل سپرده‌گذاری کنند تا ضمانتی برای معاملات آنها باشد. در همین راستا، پیش از این معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی اعلام کرده بود که به زودی پلتفرم‌های فروش طلا سامان‌دهی می‌شوند. نوش‌آفرین واقفی در این زمینه خبر داده بود که با دادستانی نیز در تعامل هستند و آنها نیز پیگیری‌های لازم در این خصوص را انجام می‌دهند تا جایی که به گفته او به دستور دادستانی جلوی فعالیت دو پلتفرم فروش طلا طی هفته‌های گذشته گرفته شده بود. رئیس سابق مرکز توسعه تجارت الکترونیک در ۲۱ آذرماه اعلام کرد که لیست شرکت‌های مجاز فروش طلا در فضای آنلاین تا دو هفته آینده به همراه رتبه‌بندی آنها اعلام می‌شود. با این حال پیگیری‌های خبرنگار «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد که با وجود گذشت بیش از یک ماه هنوز فهرست کسبوکارهای مجاز این حوزه منتشر نشده است.
در شرایطی که بازار آنلاین فروش طلا هنوز سامان‌دهی نشده است و خطر خالی فروشی اعتماد کاربران به این کسب‌وکارها را تهدید می‌کند، پلتفرم‌های معامله این فلز گران‌بها نیز با چالش‌هایی مواجه هستند. خلأ نظارت‌های هوشمند به جای نظارت‌های مداخله‌گرانه، عدم به‌روزرسانی قوانین مربوط به ممنوعیت خالی‌فروشی، نبود استانداردهای اجباری در احراز هویت و تراکنش‌ها، کم‌کاری در زمینه هماهنگی میان نهادهای نظارتی و کمبود حمایت از فناوری‌های نوین در قانون‌گذاری از جمله این موارد است. فاضل میر رکنی، مدیرعامل یکی از پلتفرم‌های فروش طلا و عضو انجمن تجارت الکترونیک، با اشاره به نگرانی‌های حاکمیت نسبت به فروش طلای آب شده توضیح می‌دهد که فروش طلای آب‌شده به‌شرط بازنگری در قوانین و دستورالعمل‌ها، پتانسیل گسترش در فضای دیجیتال را دارد، اما ضعف زیرساختی در این حوزه نیز نیازمند توجه است. همچنین کارمزدهای بالاتر از بازار سنتی و عدم پشتوانه قوی طلایی در برخی مجموعه‌ها، از جمله نقاط ضعف این بستر هستند که باید اصلاح شوند.
سعید صادقی، یکی از فعالان خرید و فروش آنلاین طلا و از اعضای انجمن تجارت الکترونیک کشور، در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» درباره روال قانونی و معتبر کسبوکارهای این حوزه می‌گوید: «علاوه بر بخشنامه بانک مرکزی مبنی بر سپرده‌گذاری معادل فیزیکی طلا در بانک کارگشایی، یک کمیته متشکل از اتحادیه کسبوکارهای مجازی، اتحادیه طلا، اتاق اصناف، وزارت صمت، دادستانی، پلیس امنیت اقتصادی، پلیس فتا و یک سری از نهادهای ناظر دیگر شکل گرفته تا به صورت دوره‌ای کسبوکارهای قانونی حوزه طلا را رصد کنند که همواره معادل طلای فروخته شده در بانک کارگشایی موجود باشد.»
او در ادامه صحبت‌های خود مطرح می‌کند که بزرگ‌ترین دغدغه بازار آنلاین طلا خالی‌فروشی است که با بخشنامه بانک مرکزی و نظارت نهادهای ناظر بر کسبوکارهای دارای مجوز این مشکل رفع شده. صادقی با بیان این مطلب توضیح می‌دهد: «در شرایطی که پلتفرم‌های فروش طلا با رشد معاملات و کاربران مواجه شده‌اند، لازم است تا قوانین موجود متناسب با این حوزه اصلاح شوند. مسوولان و قانون‌گذاران در حال حاضر به دنبال این هستند تا از سوداگری و به عبارتی کلاهبرداری در فضای آنلاین معاملات طلا جلوگیری کنند که خواسته فعالان از آنها این است تا پلتفرم‌های قانونی این حوزه را به مردم معرفی کنند؛ زیرا در حال حاضر کسبوکارهای زیادی مطابق با قوانین در حوزه خرید و فروش آنلاین طلا فعالیت می‌کنند، اما مردم آنها را نمی‌شناسند. در حال حاضر همین مساله باعث شده است تا راه کلاهبرداری کسبوکارهای غیرقانونی از مردم باز باشد.»
این فعال حوزه خرید و فروش آنلاین طلا در بخش دیگری از صحبت‌های خود از لزوم اصلاح قوانین بازار آنلاین طلا می‌گوید: «در حال حاضر کسبوکارهای این حوزه مطابق با قوانین سال ۱۳۹۹ فعالیت می‌کنند، اما لازم است تا اتاق اصناف این قانون را اصلاح کند و خواسته ما این است تا مسوولان از برخوردهای چکشی با حوزه معاملات آنلاین طلا خودداری کنند.»
در مجموع به نظر می‌رسد که پلتفرم‌های خرید و فروش طلا با صرفه‌جویی در زمان و هزینه مشتریان توانسته‌اند توجه مردم را جلب کنند، اما به دلیل نبود سامان‌دهی و نظارت مناسب و همه‌جانبه از سوی رگولاتورهای بخشی این حوزه، بازار کلاهبرداری در فروش آنلاین طلا نیز داغ شده است. این در حالی است که مسوولان می‌توانند با اصلاح قوانین و اطلاع‌رسانی شفاف از کسبوکارهای مجاز از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری کنند. با این حال هنوز فهرست پلتفرم‌های مجاز خرید و فروش طلا منتشر نشده است و متقاضیان همچنان نمی‌دانند چه شرکت‌هایی به‌صورت قانونی فعالیت می‌کنند.
