به گزارش همشهری آنلاین، هر زمان که چیزی می‌خورید، بدن شما مواد مغذی مورد نیاز خود مانند پروتئین‌ها و ویتامین‌ها را جذب کرده و مواد زائد را دفع می‌کند. یکی از این مواد زائد «اسید اوریک» است. بیشتر اسید اوریک هنگام ادرار کردن و مقداری نیز هنگام مدفوع از بدن شما خارج می‌شود. اگر اسید اوریک بیش از حد در بدن باقی بماند، ممکن است باعث مشکلاتی شود.

در حالی که اسید اوریک اغلب با بیماری‌هایی مانند نقرس و سنگ کلیه همراه است، این ماده به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی عمل می‌کند و در خنثی کردن رادیکال‌های آزاد مضر و محافظت از سلول‌ها در برابر استرس اکسیداتیو موثر است. در این بررسی از وبسایت «همشهری آنلاین» به طور کامل در مورد اسید اوریک چیست؟ صحبت می‌کنیم.

اسید اوریک چیست ؟

اسید اوریک (Uric Acid) یک محصول زائد طبیعی است که در طی تجزیه پورین‌ها در بدن تشکیل می‌شود. پورین‌ها موادی هستند که در برخی غذاها وجود دارند و توسط بدن تولید می‌شوند. پورین‌ها در ابتدا در کبد پردازش شده و بیشتر آنها از طریق کلیه‌ها به ادرار و قسمت کوچکتری از طریق مدفوع دفع می‌شوند. سطح بالای اسید اوریک که به عنوان هیپراوریسمی شناخته می‌شود، ممکن است منجر به تشکیل کریستال‌های اورات در مفاصل و بافت‌ها شده و باعث ایجاد بیماری دردناکی مانند نقرس شود.

در صورت تشکیل کریستال در دستگاه ادراری، اسید اوریک بالا می‌تواند منجر به ایجاد سنگ کلیه شود. عواملی مانند رژیم غذایی (مصرف زیاد پورین از غذاهایی مانند گوشت قرمز، غذاهای دریایی و الکل)، چاقی، ژنتیک، برخی داروها و شرایط پزشکی زمینه‌ای می‌توانند بر سطح اسید اوریک تاثیر بگذارند. مدیریت صحیح از جمله تنظیم رژیم غذایی، نوشیدن آب کافی و مصرف دارو می‌توانند به حفظ سطح اسید اوریک سالم و جلوگیری از عوارض مرتبط کمک کنند.

فرآیند تولید اسید اوریک در بدن

فرآیند تولید اسید اوریک چیست؟ همانطور که گفتیم، اسید اوریک یک محصول جانبی طبیعی از فرآیند متابولیسم پورین در بدن انسان است. پورین‌ها ترکیبات آلی هستند که در برخی غذاها مانند گوشت قرمز، غذاهای دریایی، گوشت اندام‌ها و برخی سبزیجات مانند مارچوبه و اسفناج و همچنین در سلول‌های بدن یافت می‌شوند.

در طی فرآیند متابولیک، پورین‌ها توسط واکنش‌های آنزیمی در کبد تجزیه می‌شوند. آنزیم گزانتین اکسیداز نقش کلیدی در تبدیل هیپوگزانتین به گزانتین و سپس گزانتین به اسید اوریک دارد. پس از تشکیل، اسید اوریک به جریان خون آزاد شده و به کلیه‌ها منتقل می‌شود، جایی که اکثریت آن فیلتر شده و از طریق ادرار دفع می‌شود. مقدار کمتری از آن توسط دستگاه گوارش دفع خواهد شد.

در حالی که اسید اوریک هیچ عملکرد فیزیولوژیکی ضروری را انجام نمی‌دهد، تولید و دفع آن در شرایط عادی اهمیت زیادی دارد. با این حال، زمانی که اسید اوریک بیش از حد تولید شود یا کلیه‌ها نتوانند آن را به طور موثر دفع کنند، سطح بالای اسید اوریک ممکن است رخ دهد. این وضعیت می‌تواند منجر به تشکیل کریستال‌های اورات شود که ممکن است مشکلات سلامتی مانند نقرس یا سنگ کلیه را نتیجه دهد.

نحوه دفع اسید اوریک از بدن

دفع اسید اوریک چیست؟ حذف اسید اوریک از بدن در درجه اول شامل تغییراتی در سبک زندگی، تنظیم رژیم غذایی‌ و در برخی موارد درمان پزشکی است. هیدراته ماندن (نوشیدن آب کافی) بسیار مهم است، زیرا افزایش مصرف آب به عملکرد کلیه‌ها کمک می‌کند و در دفع اسید اوریک از طریق ادرار موثر است. ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی شامل محدود کردن غذاهای سرشار از پورین مانند گوشت قرمز، گوشت اندام، غذاهای دریایی و الکل (به ویژه آبجو) است، زیرا پورین‌ها به اسید اوریک متابولیزه می‌شوند. در عوض، رژیم غذایی غنی از غذاهای کم پورین مانند میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و محصولات لبنی کم چرب توصیه می‌شود.

مصرف غذاهایی مانند گیلاس که اعتقاد بر این است که سطح اسید اوریک را کاهش می‌دهد و اجتناب از نوشیدنی‌های شیرین یا شربت ذرت با فروکتوز بالا که می‌توانند تولید اسید اوریک را تشدید کند نیز مفید خواهند بود. ورزش منظم و حفظ وزن سالم به کاهش خطر ابتلا به هیپراوریسمی کمک می‌کند، زیرا چاقی با پاکسازی اسید اوریک ضعیف مرتبط است. برای افرادی که به طور مداوم سطح اسید اوریک بالایی دارند یا شرایطی مانند نقرس را تجربه می‌کنند، داروهایی مانند آلوپورینول یا فبوکسوستات ممکن است برای کاهش تولید اید اوریک تجویز شوند، در حالی که داروهای دیگر مانند پروبنسید می‌توانند میزان دفع این اسید را افزایش می‌دهند.

سطح نرمال اسید اوریک چقدر است ؟

سطح اسید اوریک چیست؟سطح طبیعی اسید اوریک در خون بسته به سن، جنس و استانداردهای اندازه گیری آزمایشگاهی کمی متفاوت است، اما به طور کلی در محدوده خاصی قرار می‌گیرد.

برای مردان بالغ، محدوده طبیعی معمولاً بین ۳.۴ تا ۷.۰ میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) است، در حالی که برای زنان بالغ، کمی کمتر است و از ۲.۴ تا ۶.۰ میلی گرم در دسی لیتر متغیر است. در کودکان، این محدوده معمولاً ۲.۰ تا ۵.۵ میلی گرم در دسی لیتر است.

حفظ سطح اسید اوریک در این محدوده‌های توصیه شده مهم است. سطح بالا که به عنوان هیپراوریسمی شناخته می‌شود، ممکن است باعث نقرس، سنگ کلیه یا سایر عوارض شود؛ در حالی که سطوح پایین اسید اوریک که هیپواوریسمی است، نشان دهنده بیماری‌هایی مانند بیماری کبد یا کلیه خواهد بود.

عواملی مانند رژیم غذایی، هیدراتاسیون، فعالیت بدنی و شرایط پزشکی زمینه‌ای می‌توانند بر سطح اسید اوریک تاثیر بگذارند. نظارت منظم به ویژه برای افرادی که در معرض خطر ابتلا به نقرس یا اختلالات متابولیک هستند، برای حفظ سلامت مطلوب ضروری است.

علل افزایش اسید اوریک و عوارض آن

علل افزایش اسید اوریک چیست؟ در ادامه ابتدا در مورد علل افزایش اسید اوریک اشاره می‌کنیم:

● عوامل رژیمی: مصرف زیاد غذاهای غنی از پورین مانند گوشت قرمز، غذاهای دریایی و الکل (به ویژه آبجو) باعث افزایش اسید اوریک می‌شود.
● کاهش عملکرد کلیه: مشکل در کلیه که ممکن است به طور موثر اسید اوریک را از خون فیلتر نکند.
● استعداد ژنتیکی: سابقه خانوادگی هیپراوریسمی یا نقرس می‌تواند خطر را افزایش دهد.
● چاقی: اضافه وزن بدن به دلیل افزایش تولید و کاهش دفع با سطح اسید اوریک بالاتر همراه است.
● الکل و نوشیدنی‌های قندی: مصرف بیش از حد الکل و فروکتوز می‌تواند تولید اسید اوریک را تحریک کند.
● شرایط پزشکی: برخی بیماری‌ها مانند فشار خون بالا، دیابت، سندرم متابولیک و کم کاری تیروئید در افزایش اسید اوریک نقش دارند.
● داروها: دیورتیک‌ها، آسپرین با دوز پایین و برخی از سرکوب کننده‌های ایمنی می‌توانند در دفع اسید اوریک اختلال ایجاد کنند.
● کاهش وزن سریع: کاهش وزن ناگهانی می‌تواند اسید اوریک را از تجزیه بافت آزاد کند.
● کم آبی: مصرف ناکافی آب می‌تواند سطح اسید اوریک را در خون بالا ببرد.

عوارض افزایش اسید اوریک چیست؟ در ادامه به عوارض اشاره می‌کنیم:

● نقرس: نوعی آرتریت که با درد شدید، قرمزی و تورم در مفاصل به دلیل رسوب کریستال اورات مشخص می‌شود.
● سنگ کلیه: اسید اوریک می‌تواند در کلیه‌ها متبلور شده و سنگ‌های دردناک را تشکیل دهد.
● بیماری مزمن کلیه: سطوح بالای اسید اوریک به طور مداوم می‌تواند به مرور زمان به کلیه‌ها آسیب برساند.
● مشکلات قلبی عروقی: هیپراوریسمی با فشار خون بالا، آترواسکلروز و افزایش خطر حمله قلبی یا سکته مغزی مرتبط است.
● تشکیل توفی: رسوب بلورهای اورات در زیر پوست و اغلب در اطراف مفاصل که باعث بدشکلی بدن و درد می‌شود.
● سندرم متابولیک: افزایش اسید اوریک اغلب با افزایش خطر چاقی، فشار خون بالا و مقاومت به انسولین همراه است.

بیماری نقرس و ارتباط آن با اسید اوریک چیست؟

نقرس نوعی آرتریت التهابی است که در اثر تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل ایجاد شده که منجر به درد شدید، قرمزی و تورم می‌شود. به طور معمول، اسید اوریک در خون حل شده و از طریق کلیه‌ها و به شکل ادرار دفع می‌شود.

با این حال، زمانی که بدن اسید اوریک اضافی تولید می‌کند یا کلیه‌ها نمی‌توانند مقدار کافی از آن را دفع کنند، سطح اسید اوریک در خون افزایش می‌یابد. این موضوع می‌تواند منجر به تشکیل کریستال‌های اورات در مفاصل شود که در نهایت واکنش التهابی شدید را نشان می‌دهد. این واکنش از علائم اصلی نقرس است.

تاثیر رژیم غذایی بر سطح اسید اوریک چیست؟

رژیم غذایی نقش مهمی در تنظیم سطح اسید اوریک ایفا می‌کند، زیرا بدن وقتی پورین‌های موجود در برخی غذاها را تجزیه می‌کند، اسید اوریک تولید خواهد کرد.

مصرف غذاهای غنی از پورین، مانند گوشت قرمز، گوشت‌های اندام (مانند جگر و کلیه)، انواع خاصی از غذاهای دریایی (مانند ساردین، آنچوی و صدف)‌ و نوشیدنی‌های الکلی (به ویژه آبجو)، می‌توانند سطح اسید اوریک را به میزان قابل توجهی افزایش دهند.

غذاهای فوق مقدار زیادی پورین را فراهم می‌کنند که توسط کبد به اسید اوریک متابولیزه می‌شود. علاوه بر این، شربت ذرت با فروکتوز بالا که معمولا در نوشیدنی‌های شیرین و غذاهای فرآوری شده یافت می‌شود، ممکن است با تسریع متابولیسم پورین و افزایش سنتز اسید اوریک، تولید اسید اوریک را تحریک کند.

از سوی دیگر، یک رژیم غذایی متعادل که غذاهای غنی از پورین را محدود می‌کند و گزینه‌های کم پورین را در خود جای می‌دهد، اغلب به کاهش سطح اسید اوریک و پیشگیری از مشکلات مربوط به سلامتی کمک می‌کند.

غذاهایی مانند میوه‌های تازه، سبزیجات، غلات کامل، آجیل و محصولات لبنی کم چرب نه تنها پورین کمی دارند، بلکه از سلامت عمومی بدن نیز حمایت می‌کنند.

مصرف به ویژه گیلاس به دلیل پتانسیل بالا برای کاهش اسید اوریک و التهاب توصیه می‌شود. نوشیدن آب زیاد عملکرد کلیه را بهبود می‌بخشد و دفع اسید اوریک را بهبود می‌بخشد، در حالی که اجتناب از الکل و نوشیدنی‌های شیرین باعث حفظ تعادل می‌شود. ترکیب غذاهای قلیایی مانند خیار و موز می‌تواند به خنثی کردن محیط اسیدی ناشی از اسید اوریک کمک کند.

درنهایت، با اتخاذ یک رژیم غذایی مناسب می‌توانید سطح اسید اوریک خود را در محدوده مناسب قرار دهید.

روش‌های تشخیص اسید اوریک بالا

روش‌های تشخیص افزایش اسید اوریک چیست؟ در ادامه به این روش‌ها اشاره می‌کنیم:

● آزمایش خون (آزمایش اسید اوریک سرم): رایج‌ترین روش برای اندازه گیری سطح اسید اوریک در خون است. نمونه‌ای گرفته می‌شود و غلظت اسید اوریک آنالیز خواهد شد.
● آزمایش ادرار ۲۴ ساعته: این آزمایش کل دفع اسید اوریک در ادرار را در یک دوره ۲۴ ساعته اندازه گیری می‌کند و یک دید جامع از میزان اسید اوریک که کلیه‌ها فیلتر می‌شوند ارائه می‌دهد.
● تست مایع مفصلی (آرتروسنتز): برای تشخیص نقرس با تجزیه و تحلیل مایع استخراج شده از مفاصل آسیب دیده برای کریستال‌های اورات استفاده می‌شود.
● مطالعات تصویربرداری: اشعه ایکس یا اولتراسوند ممکن است در موارد پیشرفته برای تشخیص کریستال‌های اورات در مفاصل یا بافت‌ها استفاده شود.
● آزمایش ژنتیک: در موارد هیپراوریسمی خانوادگی یا شرایط ژنتیکی موثر بر متابولیسم پورین، ممکن است آزمایش ژنتیکی انجام شود.
● پروتئین واکنشی C CRP و میزان رسوب گلبول‌های قرمز (ESR): این آزمایشات به ارزیابی سطوح التهاب کمک می‌کند، که اغلب با سطح اسید اوریک بالا و شرایط مرتبط مانند نقرس مرتبط است.
● معاینه بالینی و سابقه پزشکی: پزشک متخصص علائمی مانند درد مفاصل، تورم‌ و سبک زندگی شما را که ممکن است نشان دهنده افزایش سطح اسید اوریک باشد، ارزیابی می‌کند.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده علائمی مانند درد مفاصل مداوم، به خصوص در انگشتان پا، مچ پا یا زانو که ممکن است نشان دهنده نقرس باشد، باید به پزشک متخصص روماتولوژی یا متخصص ارولوژی، جراح کلیه، مجاری ادراری و تناسلی مراجعه کنید.

علائم دیگر شامل تورم، قرمزی و حساسیت در ناحیه آسیب دیده است. اگر سابقه خانوادگی نقرس یا هیپراوریسمی دارید، معاینات منظم برای نظارت بر سطح اسید اوریک مهم است.

اگر سنگ کلیه مکرر، خستگی مفرط یا فشار خون بالا دارید که ممکن است با اسید اوریک بالا مرتبط باشد، توصیه می‌شود با پزشک مشورت کنید.

افراد با افزایش ناگهانی سطح اسید اوریک یا کسانی که عوارضی مانند توفی (رسوبات اسید اوریک زیر پوست) را تجربه می‌کنند، باید فوراً به دنبال مشاوره پزشکی باشند.

تشخیص و مدیریت به موقع می‌تواند از عوارض طولانی مدت جلوگیری کرده و کیفیت زندگی شما را بهبود بخشد.

بیشتر بخوانید: آشنایی با علل بالا بودن اسید اوریک خون

راه‌های پیشگیری و درمان اسید اوریک بالا

راهکارهای پیشگیری و درمان اسید اوریک چیست؟ در ادامه به این راه‌ها اشاره می کنیم:

● غذاهای سرشار از پورین (مانند گوشت قرمز، گوشت اندام، غذاهای دریایی) را محدود کنید.
● مصرف غذاهای کم پورین مانند سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل را افزایش دهید.
● با نوشیدن مقدار زیادی آب برای کمک به دفع اسید اوریک اضافی هیدراته بمانید.
● مصرف نوشیدنی‌های الکلی به ویژه آبجو را کاهش دهید که می‌تواند سطح اسید اوریک را افزایش دهد.
● از نوشیدنی‌های شیرین و نوشابه‌های گازدار پرهیز کنید، زیرا می‌توانند اسید اوریک را بالا ببرند و به حملات نقرس کمک کنند.
● آب، دمنوش‌های گیاهی و شیر کم چرب را به عنوان جایگزین‌های سالم انتخاب کنید.
● برای کمک به حفظ وزن سالم و کاهش تجمع اسید اوریک، ورزش‌های متوسط را انجام دهید.
● از فعالیت بدنی شدید در طول تشدید نقرس خودداری کنید زیرا ممکن است علائم را بدتر کند.
● تقویت عضلات اطراف مفاصل برای حمایت از سلامت بهتر مفاصل و کاهش خطر اسید اوریک توصیه می‌شود.
● برای کاهش سطح اسید اوریک تحت نظر پزشک از داروهایی مانند آلوپورینول یا فبوکسوستات استفاده کنید.
● داروهای ضد التهابی را برای شعله ور شدن نقرس در نظر بگیرید.
● مکمل‌هایی مانند عصاره گیلاس یا روغن ماهی ممکن است در برخی موارد از مدیریت اسید اوریک حمایت کنند.
● برای به حداقل رساندن فشار روی مفاصل و کاهش تجمع اسید اوریک، وزن مناسبی را حفظ کنید.
● برای جلوگیری از مصرف بیش از حد پورین، روی کنترل وعده غذایی و وعده‌های غذایی متعادل تمرکز کنید.
● نظارت منظم بر سطح اسید اوریک می‌تواند به تنظیم موثر رژیم غذایی و تغییرات سبک زندگی کمک کند.

بیشتر بخوانید: چگونه اسید اوریک خون را کاهش دهیم؟ | این ۶ غذا می‌تواند به شما کمک کند

کلام آخر

اسید اوریک چیست؟ اسید اوریک یک ماده زائد طبیعی است که در جریان خون حمل شده و در نهایت از طریق کلیه‌ها از طریق ادرار دفع می‌شود. در حالی که اسید اوریک با کمک به حذف نیتروژن اضافی، نقش حیاتی در بدن ایفا می‌کند، حفظ محدوده توصیه شده آن ضروری است.

سطح طبیعی اسید اوریک برای سلامتی ضروری است، اما سطح بالای آن می‌تواند منجر به بیماری‌هایی مانند نقرس، سنگ کلیه یا سایر عوارض شود. تنظیم سطح اسید اوریک از طریق رژیم غذایی، نوشیدن آب کافی و تنظیم سبک زندگی به حفظ سلامت عمومی بدن و جلوگیری از مشکلات مربوط کمک می‌کند.