به گزارش خبرگزاری صداوسیما، آقایان سید رسول موسوی، کارشناس مسائل افغانستان و فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت مجلس و سفیر پیشین ایران در افغانستان که مهمان برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری بودند به ارائه مباحثی در زمینه فرصت‌ها و چالش‌های پیشروی دو کشور ایران و افغانستان پرداختند.
سوال مجری: دولت چهاردهم در ماه‌های اخیر از شروع به کار سیاست همسایه محوری را دنبال کردند. با توجه به سفر آقای دکتر عراقچی به کابل چه اهمیت و چه جایگاهی این سفر دارد؟
فداحسین مالکی – عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس و سفیر پیشین ایران در افغانستان: سیاست کلان نظام در دوره دولت چهاردهم توجه ویژه به کشورهای همسایه بوده است و هر کدام از این کشورهای همسایه با توجه تعاریفی که دارند، سیاست کشور بر همان اساس تنظیم است، سفر آقای دکتر عراقچی برای اولین بار در بعد روی کار آمدن طالبان به کابل داشتیم از جهات مختلفی می‌تواند حائز اهمیت باشد، روابط دیرینه افغانستان و ایران به قدمت تاریخ است و روابط بسیار عمیق فرهنگی، لسانی و موضوعات مشترکی که بین این دو کشور تاریخ گواه می‌دهد و شاهد بوده است.
از همه مهمتر این که در طول سال‌های گذشته ما فراز و نشیب‌های زیادی دیدیم در کشور افغانستان و بر همین اساس شاید برخی از موضوعات دو جانبه‌ای که باید خیلی مورد توجه باشد جدی گرفته نشده است.
از جمله موضوعی که خیلی مهم است و حائز اهمیت است و شاید اولویت اول نظام است بحث حق آبه ایران و هیرمند است و همچنین تالاب بین المللی هامون و همچنین محور ترانزیتی که از چابهار به عنوان مهمترین بندر از طریق افغانستان به بقیه کشورها و این‌ها همه یک پکیجی است که دو کشور مقامات دو کشور همیشه به آن توجه داشته‌اند.
این که محور اصلی که قرار بود در این سفر بحث بشود موضوع حق آبه است و شاید در سال‌های گذشته از زمان روی کار آمدن طالبان ما نتوانستیم یک بحث جدی، گفتگوی جدی و یا اقدام جدی در مورد حق آبه داشته باشیم.
در مورد تالاب هامون داشته باشیم و حتی موضوعات تجاری و اقتصادی هم تقریبا تحت شعاع این گونه مسائل بوده است، روابط ایران نسبت به قبل از طالبان، تا بعد از طالبان قبلا روابط خیلی پررنگ تری نسبت به موضوعات بود که در طول برنامه من در خدمت شما هستم.
سوال: کشورهای هم مرز با ایران اشتراکات فرهنگی و جغرافیایی زیادی دارند. مهمترین چالش‌ها در موضوعات مختلف و مهمترین فرصت‌ها در حوزه‌های مختلفی که می‌شود سرفصل همکاری جمهوری اسلامی ایران و افغانستان باشد، کدام است؟
سید رسول موسوی- کارشناس مسائل افغانستان: همان جور که سرکار عالی فرمودید کشورهای همسایه مجموعه‌ای فرصت‌ها و چالش‌های مختلفی با همدیگر دارند، اگر بخواهیم در نظر بگیریم بین ایران و افغانستان، مسائل متعددی از گذشته‌های دور با هم داشته‌اند.
در سی سال گذشته ایران و افغانستان مجموعه‌ای از مبادلات را در مقابل همدیگر داشتند و مسائل متعددی که در زمینه‌های مختلف داشته‌اند.
بحث آب، بحث امنیت، بحث مهاجرین، بحث تجارت، بحث همکاری‌های آموزشی، فرهنگی، همه این مجموعه‌ها در کنار همدیگر با شاخه‌های متعددی موضوعات هم همکاری، هم چالشی دو کشور بوده است.
تقریبا در ۵ سال آخر دوره جمهوریت در افغانستان، دو کشور تصمیم گرفته‌اند که تمام این مسائل را در یک سندی به نام سند جامع همکاری‌های ایران و افغانستان بیاورند و درباره آنها مذاکره کنند و راه حل بگذارند و بتوانند آینده روابط دو کشور را براساس آنها قرار بدهند.
در ارتباط با مسئله آب، حقابه هیرمند، فقط تنها مسئله آب بین ایران و افغانستان نیست.
ما فقط در ارتباط با هیرمند قرارداد داریم و اگر دقت کنید همیشه طرف‌های افغانستانی تاکید دارند که ما متعهد به حقابه هستیم، اما مسئله حقابه فقط در ارتباط باهیرمند یک بحثی است.
الان حریررود داریم، فرارود را داریم و درباره این‌ها ما قراردادی نداریم، اما این‌ها آب‌های مشترک هستند و با توجه به تغییرات اقلیمی آثار خودش را در پایین دست ایران که می‌شود پایین دست این رود‌ها خواهد داشت.
سوال: یکی از چالش‌های عمده سد‌هایی است که یک به یک بر روی آب‌های ورودی به جمهوری اسلامی ایران بسته است.
موسوی: ما در دوران جمهوریت توافق کردیم که در سند آب فرصت پیدا شود درباره همه این‌ها مذاکره بشود. در ارتباط با اقتصاد بحث‌های متعددی شده است، درارتباط با امنیت بحث‌های مختلفی شد و یک سند جامعی بود که قرار بود به امضا برسد و به هر دلیلی که اگر وقت شد و سوال شد می‌توانیم مطرح کنیم، این سند ماند، بنده معتقدم که قبل از سفر آقای دکتر عراقچی روی این قضیه صحبت شده بود.
ما با افغانستان باید برویم به سمت یک بنیان حقوقی که بتواند تمام این مسائل را در بربگیرد.
سوال: آقای دکتر مالکی رئیس دولت طالبان قول داده است که تمام امکانات فنی خودش بسیج کند و آب‌ها را به سمت ایران حرکت دهد و از هدررفت آن جلوگیری کند.تفسیر شما از قول رئیس دولت طالبان در این سفر چیست؟
مالکی: در دوره جمهوریت یعنی قبل از طالبان بر اساس توافقات بین المللی که داشتیم ما حقابه، من خودم شاید حدود ۴ -۵ سالی که سفیر بودم، ما یک روز هم بدون آب نبودیم، یعنی همان مقدار آبی که بود در جلسات بحث می‌شود و بخشی که براساس قانونی هم بود وارد ایران می‌شد.
اما در طول این سه سال و خورده، وزیر محترم خارجه طالبان گفته که عملی ندیدیم و این نکته در سوال اولیه مطرح کردم، خیلی چیز‌ها، حتی مسائل سیاسی و تجاری تحت شعاع قرار می‌گیرد، چون از دید جمهوری اسلامی ایران اولویت اول حقابه است، آقای دکتر فرمودند حریررود جا‌های دیگر قانونی نداریم، جلساتی نبوده است، درست است ولی در مورد حقابه هیرمند توافقات داریم.
در همین یکی دو سال گذشته یک سیلاب آمد، این سیلاب بخشی وارد خاک ایران شد و خیلی وارد منطقه‌ای است به نام گودزره که هیچ فایده‌ای برای افغانستان ندارد، آب به آن جا‌ها رفت و حدود شاید سه میلیارد متر مکعب آب که به هرحال باید می‌آمد به سمت دریاچه هامون یا به سمت رودخانه هیرمند وارد سیستان و بلوچستان می‌شد که این عملی نشد و شواهد هم همین بوده است.
در مورد تالاب هامون با توجه به قواعد بین المللی که ما داریم، خیلی جالب است تالاب هامون با توجه به ظرفیت پانصد و هفتاد هزار هکتار مساحت، وسعت این تالاب است، ۱۸۸ هزار هکتارش در خاک افغانستان است، یعنی این تالاب مشترک است، مشترک یعنی این که اگر آبی است بیاید در آن جا دو کشور می‌توانند برای آن برنامه ریزی داشته باشند و این کمتر روی این موضوع تا به حال بحث شده است که موضوع تالاب جداگانه می‌بینیم و موضوع حق آبه را جداگانه ما می‌بینیم، شما بررسی بفرمایید اگر در این مدت نه چیز اضافه‌ای خواستیم از افغانستان و نه چیز کمتر از آن چیزی که حق قانونی جمهوری اسلامی ایران است و مردم ایران است، به آن قائل هستیم.
در مورد هیرمند جداگانه در مورد تالاب هامون هم بحث جداگانه‌ای است که واقعا ما انتظار داریم از دوستان افغانستانی که روی این موضوع تالاب که ثبت شده در مسائل بین المللی و در سازمان‌های بین المللی است یک مشارکت جدی با جمهوری اسلامی ایران داشته باشند و بتوانند از بقیه امکانات بین المللی استفاده کنند.
سوال: ۱۸۸ و تالاب و بحث‌ها و معاهداتی که صورت گرفته است بین جمهوری اسلامی ایران و افغانستان و صحبت‌هایی که در این سفر و مذاکرات مطرح شده است، چقدر راهگشا و عدم اجرایی شدن آن بر روی موضوعات دیگر تاثیر بگذارد؟
موسوی: طبق معاهده ۱۳۵۱ حق آبه ایران ۸۲۰ میلیون متر مکعب در سال است، ما قبل از این که بند کمال خان ساخته شود، سیلاب‌ها به سمت ایران می‌آمد و مشکلی دراین زمینه نبود.
از زمانی که بند کمال خان ساخته شد، این به جای این که در مسیر طبیعی خودش طی کند به سمت گودزره منحرف شد، در مذاکراتی که ما داشتیم چند بار زمان شهید امیر عبداللهیان با جناب آقای متقی، این بود که باید این سد، این بند کمال خان اصلاح مهندسی بشود.
اگر اصلاح مهندسی نشود، همچنان هر آبی که بیاید متاسفانه منحرف می‌شود به سمت گودزره که نه فایده‌ای برای افغانستان دارد و نه فایده‌ای برای ما دارد، طرف افغانستانی هیچ وقت رد نمی‌کند بحث حق آبه ۸۲۰ میلیون متر مکعبی را ولی خوب به دلیل این که بندی ساخته شده است و این منحرف می‌کند آب را، عملا نمی‌شود.
سوال: در این سفر قول داده است که امکانات فنی بسیج شود برای مدیریت این بند؟
موسوی: تجربه‌ای که من دارم همیشه این مطرح بوده است ولی اگر این اصلاح مهندسی نشود به صرف قول نمی‌شود کار کرد، این باید اصلاح مهندسی شود، اگر اصلاح مهندسی شد، می‌شود.
سری قبل گفتند به عنوان مثال ما از طریق عوامل فیزیکی تغییراتی دادیم، اما وقتی آب آمد آن تغییرات کیسه‌های شنی که روی عاج بند گذاشته بودند، همه با خودش دوباره برد به سمت گودزره؛ بنابراین ما به لحاظ عملیاتی اگر بخواهیم در نظر بگیریم باید روی این بند اصلاح مهندسی شود تا بتوانیم مطمئن شویم این آب به سمت ایران می‌آید.
سوال: آخرین آماری که شاید در این موضوع وجود دارد، این است که این همکاری و رایزنی که امروز درسفر وزیر امور خارجه کشورمان به کابل صورت گرفت این معضل را چقدر برطرف می‌کند؟
مالکی: ما در سال‌های اخیر هجمه زیادی از مهاجرین افغانستانی وارد ایران شدند و به گونه‌ای که در دولت سیزدهم جلسه‌ای که خدمت شهید بزرگوارمان آقای رئیسی داشتیم، ایشان بحث سازمان ملی مهاجرین را مطرح کردند به لحاظ این که مستحضرید کشورما، یک کشور مهاجر پذیری است، کشورها و جا‌های مختلف دنیا، از جمله مهاجرین افغانستانی، اولین حرکتی که انجام دادیم در دولت سیزدهم، در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی بحث ساماندهی اتباع خارجی مطرح شد.
بحث ساماندهی اتباع خارجی مطرح شد مهاجرین که واقعاً هم نداشتیم یعنی آمار درستی ما نداشتیم هر کدام از دستگاه‌ها آماری را اعلام می‌کردند که متفاوت بود که در آنجا مصوب شد هرچه سریعتر وزارت خارجه با بقیه دستگاه ها و بقیه وزارتخانه‌ها طرح ساماندهی را اجرا کنند داشته باشد که این طرح شروع شد.
سوال: الان آخرین آمار دقیقی داریم؟
مالکی: هنوز نداریم ولی این سرشماری اخیر نشان داده می‌شود از آن آمارهایی که بعضاً اعمال می‌شود قدری بیشتر است.
سوال: آقای بهنام یزدانی خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما در افغانستان به صورت تصویری با ما هستند، آقای یزدانی جدا از مذاکراتی که صورت گرفته بحث‌ها و برنامه آقای دکتر عراقچی به کابل در مقطع کنونی بفرمایید که سفر آقای دکتر عراقچی به افغانستان از لحاظ سیاسی و به جهت اقتصادی چقدر اهمیت دارد؟
یزدانی: سفر آقا عراقچی در مقطعی صورت گرفت که یعنی از روزهای گذشته در صدر اخبار افغانستان بود حتی شبکه‌هایی که در خارج از افغانستان هم برنامه برای افغانستان پخش می‌کنند در صدر برنامه‌هایشان بود و خود مقامات افغانستان که امروز با آنها صحبت داشتیم معتقد بودند که این سفر و آمدن این هیئت اقتصادی و سیاسی می‌تواند یک تحول جدیدی در مناسبات جمهوری اسلامی ایران و افغانستان باشد و موضوع اقتصاد هم که اشاره فرمودید خیلی مهم است از سال ۱۴۰۰ یک کاهشی تا حدود ۵۰ درصد در تجارت افغانستان با ما وجود داشت. اما در سال گذشته و امسال یک روند رو به رشدی را شاهد بودیم مسئولان حکومت سرپرست افغانستان امروز با هیئت تجاری که در معیت آقای عراقچی آمده بودند صحبت کردیم می‌گفتند حکومت افغانستان معتقد بر این است که باید تجارتش را با ایران افزایش بدهد حتی مسئولان افغانستان اعلام کردند که ما می‌توانیم در دو سه سال آینده تا ۵ میلیارد دلار و در دراز مدت تا ۱۰ میلیارد دلار برسانیم، می‌دانید که ایران شریک نخست تجاری افغانستان است البته در این سفر موضوعات مختلفی به بحث و بررسی گرفته شد با مقامات حکومت سرپرست افغانستان و اقتصاد جایگاه خودش را داشت.
سوال: الان اشاره کردید به اینکه این سفر حتی قبل از اینکه صورت بگیرد بازتاب‌های مختلفی داشته، بفرمایید در خود افغانستان چه فضایی بود حالا به جهت تعاملات و اشتراکات فرهنگی و همچنین جغرافیایی با جمهوری اسلامی ایران، از لحاظ بعد انسانی و رسانه‌ای چقدر بازتاب داشت؟
یزدانی: بازتاب بسیار گسترده است با توجه به اینکه جمهوری اسلامی ایران و افغانستان تاریخ مشترک، فرهنگ مشترک دارند و همه به این موضوع معتقد بودند و حتی رئیس حکومت سرپرست افغانستان گفت امروز در نشستی که با آقای دکتر عراقچی داشتند و من هم در آن نشست بودم ایشان گفتند که حکومت‌ها اگر هم می‌آیند و می‌روند اما مردم دو کشور در کنار هم هستند تا قیامت و گفت که ما باید سطح روابط اقتصادی خودمان، تجاری و فرهنگی در همه زمینه‌ها باید گسترش بدهیم افغانستان حدود ۴۰ سال است که در آتش جنگ است در سه سال گذشته نیروهای خارجی از افغانستان بالاخره رفتند با این حال در این ۴۰ سال گذشته هر چالشی که بوده در افغانستان ایران هم متاثر از آن بوده و میهمانان محترم برنامه هم به موضوع اتباع و موضوع حق آبه اشاره کردند و موضوع مواد مخدر، تروریسم، امنیت مرزها بود همه این‌ها به بحث گرفته شد و مردم افغانستان از جمله شورای علمای شیعه افغانستان که امروز بعد از ظهر دیدار با آقای عراقچی داشتند معتقد بودند که گسترش روابط بین دولت جمهوری اسلامی ایران و حکومت سرپرست افغانستان می‌تواند به نفع مردم دو کشور باشد.
سوال: ممنون از شما، آقای موسوی آقای یزدانی اشاره کردند به برقراری امنیت بین جمهوری اسلامی ایران در مرزهای مشترک و همچنین مبارزه با تروریسم، هرگونه ناامنی و بی‌ثباتی در مرز بین جمهوری اسلامی ایران و حتی در افغانستان تاثیرگذار است بر خاک جمهوری اسلامی ایران پس یک سرفصل مشترک بین دو کشور آنچه صورت گرفته سفری که انجام شده، رایزنی‌هایی که در قبل بوده و در این سفر با حساسیت بیشتری دنبال شده چقدر می‌تواند به برقراری امنیت و سرفصل همکاری‌های مشترک در این زمینه کمک کند؟
موسوی: ما ۹۰۰ کیلومتر مرز مشترک با افغانستان داریم مرزی است که به دلایل مختلفی قابل عبور از آن است و همیشه این مرز رفت و آمدهای غیرقانونی در آن زیاد بوده است و تا زمانی که ما نتوانیم این مرز را کنترل کنیم مسئله مهاجرین غیرقانونی عملاً حل نخواهد شد. آقای دکتر اشاره داشتند که ما هنوز آمار دقیق نداریم یکی از دلایلش این است که ما مهاجرین غیرقانونی را آمارش را نداریم وگرنه مهاجرینی که به لحاظ قانونی در کشور ما اقامت دارند همه پرونده دارند و مشخص هستند منتها چون مهاجرین غیرقانونی رفت و آمدهای خاصی دارند از مرز عبور می‌کنند عملاً امکان‌پذیر نمی‌شود که این عامل دقیق وجود داشته باشد، در همین سفر هم که آقای دکتر عراقچی تشریف بردند یکی از بحث‌های جدی این بود که حتماً مهاجرین غیرقانونی باید کشور را ترک کنند منتها در کنار این قضیه بحث این بوده که کرامت انسانی مورد توجه قرار بگیرد و بازگشت مهاجرین بازگشتی باشد که محترمانه باشد ولی حتماً این بازگشت باید صورت بگیرد اما امروز آقای عراقچی ملاقاتی با آقای ملایعقوب وزیر دفاع افغانستان داشتند که وزیر دفاع افغانستان مسئولیت مرزی هم دارد، مرز افغانستان کنترل نهایی اش دست وزارت دفاع افغانستان است. یکی از مسائلی که ما در ارتباط با افغانستان داریم بحث انسداد مرز است یعنی اگر بحث انسداد مرز ما تکمیل شود هم مشکل مهاجرین غیرقانونی حل می‌شود و هم مشکل قاچاق مواد مخدر و مشکل تروریسم حل می‌شود به عنوان مثال بعضی از اتفاقاتی که در مرز می‌افتد شب‌ها یک عبور غیر مجازی انجام می‌شود مرزبانان ما نمی‌دانند این یک عبور عابر غیر مجاز است، تروریست است، قاچاقچی است ما این مشکلات را داریم بنابراین این سه مسئله را بخواهیم در نظر بگیریم ما نیاز داریم به انسداد مرز از یک طرف و کنترل‌های مرزی که ما نیاز به همکاری‌های طرف مقابل هم داریم که در این سفر یکی از مباحثی که در ملاقات آقای عراقچی با وزیر خارجه و بعد از آن با وزیر دفاع افغانستان داشتند در این زمینه بوده است.
سوال: آقای دکتر مالکی من گریزی بزنم به مسئولیت شما در گروه دوستی ایران و پاکستان و البته اتحادیه بین المجالس جهانی و یک سوال بسیار مهم، با توجه به تنش‌هایی که بین افغانستان و پاکستان وجود دارد اول چقدر این احتمال وجود دارد که ممکن است این تنش‌ها گسترش پیدا کند و اگر گسترش پیدا کند چه تاثیری بر خاک کشور ما خواهد گذاشت؟
مالکی: قبل از پاسخ به سوال شما یک نکته را عرض کنم، سفر آقای دکتر عراقچی به کابل فراز و نشیب‌های زیادی داشت موافق و مخالف زیاد بودند خیلی‌ها معتقد بودند این سفر در این شرایط انجام نشود ولی آقای دکتر عراقچی با توجه به نگرش خاصی که نسبت به کشورهای همسایه و خصوصاً افغانستان دارند ریسک کردند و این سفر انجام شد و ما امیدوار هستیم که رهبران طالبان هر آنچه که در این ملاقات‌ها اشاره کردند از حقابه که گفتند ما موافق هستیم تا موضوعات مرزی، امنیت و اقتصاد بتوانند عملی کنند و به این حرکتی که آقای دکتر عراقچی انجام داد پاسخ مثبتی داده شود اما در مورد سوال شما خوب ما در سفری که حدود یک سال قبل به اتفاق شهید گرانقدر آقای امیرعبداللهیان به پاکستان داشتیم در ملاقات‌هایی که با مقامات ارشد پاکستان صورت گرفت از جمله فرماندهان ارشد ارتش پاکستان آنجا احساس کردیم که یک سری نگرانی‌هایی وجود دارد که در بخشی از این نگرانی‌ها خود ما هم به این نتیجه رسیدیم که آنها در بخشی از خاک افغانستان داشتند برطرف نشود قطعاً مشکلات ناامنی در مرزهای هر سه کشور دیده می‌شود البته یک سری مسائل بین خود افغانستان و پاکستان است که مربوط به دو کشور برادر می‌شود و ما امیدوار هستیم که هرچه سریعتر این مسائل برطرف شود چون این سه کشور لازم و ملزوم همدیگر هستند. الان با پاکستان در همان سفری که انجام شد توافقات خیلی خوبی داشتیم و پیشرفت توافقات را با پاکستان داریم می‌بینیم در خصوص مسدود کردن مرز، مشارکت مرزی و خیلی کارهای دیگر و حتی اینکه توافق شد ما در مرز مشترک ایران و پاکستان شهرک‌های صنعتی و تجاری و تولیدی بسازیم که این خودش کمک موثری به امنیت مرزهای شرقی می‌کند شاید یکی از موضوعات سفر آقای عراقچی به افغانستان شاید آن کار را ما در اینجا انجام بدهیم این پیشگامی ایران تضمین کننده امنیت سه کشور می‌تواند باشد در مرزهای مشترکی که داریم اما با روندی که ما در افغانستان می‌بینیم خصوصاً در مرزهای مشترک ما با افغانستان یک مقدار برای ما نگران کننده است یعنی اتفاقاتی که در آن طرف مرز دارد می‌افتد یک مقدار این نگرانی‌ها را در بین مسئولان امنیتی ما در داخل کشور دارد که امیدواریم این سفر یا دستاوردهای سفر بتواند کمکی کند نسبت به امنیت مرزهای ما با افغانستان، افغانستان با پاکستان و ایران با پاکستان. آقای موسوی در جریان هستند که در سال‌های گذشته ما همیشه در طول یک سال اجلاس روسای جمهور ۳ کشور را داشتیم حتماً در طول سال دو سه اجلاس وزرای خارجه و وزرای دیگر هم به همین طریق است اما در سال‌های گذشته متاسفانه این اتفاق نیفتاد به علت یک سری تحولاتی که در برخی از این کشورها افتاده است.
سوال: طبق آن چیزی که سازمان سرمایه‌گذاری جمهوری اسلامی ایران منتشر کرده مهاجرین افغانستانی با سرمایه‌گذاری ۲ تا ۳ میلیارد دلاری تقریباً می‌شود گفت در صدر و اولین‌های فهرست سرمایه‌گذاری در جمهوری اسلامی ایران قرار دارند پس نیازمند یک سری از زیرساخت‌ها، توجه به برخی از موضوعات و حتی حل برخی از چالش‌ها برای تقویت این فرصت در حوزه اقتصاد هستیم کدام‌ها؟
موسوی: وقتی بحث همکاری‌های اقتصادی با افغانستان مطرح می‌شود عمدتاً بحث تجارت مطرح می‌شود الان هم همکار خوب شما وقتی اشاره کردند، موضوع تجارت را مطرح کردند در حالی که تجارت یکی از عرصه‌های همکاری‌های اقتصادی است. ما در ارتباط با همکاری در عرصه‌های مختلف اقتصادی حالا بخش سرمایه‌گذاری را شما اشاره کردید اما یکی از مسائل خیلی مهمی که وجود دارد همکاری در عرصه کشاورزی است ما الان میلیون‌ها دلار صرف هزینه واردات فرآورده‌های کشاورزی از آمریکای لاتین داریم در حالی که امکان این قضیه و فراوری آنها در افغانستان وجود دارد به دلایل مختلف اگر ما بتوانیم این چرخه همکاری‌های دو کشور را در عرصه کشاورزی به حرکت در بیاوریم یکی از آن حرکت‌های مهم خواهد بود، بحث سرمایه‌گذاری عرصه دیگری است یکی دیگر از مواردی هم که آقای دکتر مالکی اشاره کردند و ما درباره آن صحبت کردیم بحث شهرک‌های صنعتی در مرز است، شهرک‌های صنعتی در مرز با توجه به نیروی کاری که افغانستان دارد و انرژی ارزانی که در طرف ایرانی است و فناوری که در ایران است ما می‌توانیم در این زمینه کار کنیم بنابراین عرصه‌های همکاری بین ایران و افغانستان در عرصه کشاورزی، در عرصه صنعت، در عرصه تجارت، در عرصه سرمایه‌گذاری و بالاخره بحث ترانزیت و بحث راه‌ها است که به دلایل مختلفی که چون افغانستان در یک محیط بسته قرار دارد یک کشور محصور در خشکی است ولی ایران هم به دریاهای آزاد راه دارد و هم راه آهنش به اروپا ارتباط دارد می‌شود در این زمینه هم با افغانستان همکاری‌های گسترده‌ای داشته باشد پس بحث همکاری‌های اقتصادی با أفغانستان، زمینه‌ها و ظرفیت‌های بسیار زیادی نسبت به همین مبلغ فرض بفرمایید ۲ میلیارد دلار تجارتی که مطرح می‌شود است، بحث اقتصاد، بحث تجارت را داریم، بحث کشاورزی را داریم، راه‌ها را داریم، بحث‌های شهرک‌های صنعتی را داریم سرمایه‌گذاری را داریم این‌ها مواردی است که می‌شود همکاری‌های دو کشور را گسترش داد.
سوال: آقای دکتر مالکی فرصت‌ها را بررسی کردیم، مهمترین موضوعاتی که شاید در این گفتگو مغفول مانده را از دید شما بررسی کنیم.
مالکی: می‌خواستم خواهش کنم ایران که همیشه همانطور که آقای دکتر هم فرمودند آمادگی داشته حتی ما در چابهار به عنوان مهمترین بندر بین المللی یک زمانی زمین در اختیار تجار افغانستان قرار دادیم حتی کمک‌های زیادی راه آهن ایران به افغانستان جاده دوقارون به هرات یا در استان‌های دیگر اما انتظاری که ما از رهبران طالبان داریم این است که خودشان پیشگام شوند روی این موضوعات، در گذشته پیشگام می‌شدند ایران آمادگی دارد مثلاً اگر بیاید همین پیشنهادی که ما به دوستانمان هم وزرای خارجه، وزیر نیرو و رئیس سازمان محیط زیست کشورمان دادیم این است که بیایند بین دو کشور یک کمیته مشترک فنی و حقوقی تشکیل بدهند بر اساس همه معاهداتی که در گذشته هست چیز جدیدی نمی‌خواهیم، هر حرکتی غیر از آن چه در خاک ایران و چه در خاک افغانستان انجام شود جلوگیری کنند، موضوعات را شفاف سازی کنند مثلاً ۸۲۰ میلیون متر مکعب آب باید وارد سیستان شود یا در مورد تالاب هامون ما بیاییم این را جدا کنیم یعنی تالاب هامون یک بخشی باشد مسئولیتش با سازمان‌های محیط زیست دو کشور و آن بحث حق‌آبه هیرمند هم مسئولیتش با وزرای نیروی دو کشور باشد، وزارت خارجه هم هماهنگ کننده باشد این خیلی از نگرانی‌ها را هم برطرف می‌کند آن موضوعی هم که آقای دکتر اشاره کردند که اگر انحرافاتی چه سد کمال خان و چه جای دیگر است این‌ها کاملاً در آن کمیته می‌شود برطرف شود مشروط بر اینکه جدی نسبت به این مسئله ورود داشته باشیم.
