خبرگزاری مهر-گروه استانها: پدیده فرونشست زمین گرچه طی سال‌های اخیر شتاب گرفته ولی این روند از دهه‌های قبل آرام آرام در سکوت و بی تفاوت مسئولان خود را مطرح کرده و در بسیاری از مناطق کشور فرونشست‌های را در دشت‌ها و حتی مراکز شهر تجربه کرده است به گونه‌ای که این روند طی سال‌های اخیر با تداوم اضافه برداشت‌ها از سفرهای آب زیر زمینی و تغییر اقلیم شتاب گرفت و مناطق زیادی را تحت تأثیر قرار داده است.
فرونشست زمین محصول اضافه برداشت گسترده از آب زیرزمینی و تداوم این امر در سال‌های خشک است که سفرهای آب زیرزمینی باوجود اضافه برداشت‌های که از آنها صورت می‌گیرد به دلیل بارش‌های کم یا نبود بارش بدون تغذیه صورت می‌گیرد. روندی که در شرق زنجان با توجه به تداوم اضافه برداشت و همچنین استقرار صنایع آب بر طی دهه‌های گذشته شتاب گرفته است.
دشت‌های استان سالانه یک و نیم متر افت دارند
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان می‌گوید: آمار حاکی از آن است که میانگین افت سالانه دشت‌های استان در حدود یک و نیم متر است.
اکبر باقری در گفتگو با خبرنگار مهر با یادآوری اینکه استان زنجان دارای هفت دشت است، می‌افزاید: از این تعداد دو دشت طارم و ماهنشان آزاد یا غیر ممنوعه بوده و سایر دشت‌های استان که شامل سه دشت در شهرستان خدابنده، یک دشت در ابهر و یک دشت نیز در زنجان است، جزو دشت‌های ممنوعه به شمار می‌رود.
در دشت ابهر به طور میانگین حدود دو متر افت دشت داریم که رقم بسیار زیادی است
وی با تاکید بر اینکه بارش‌ها تا حدودی می‌تواند به وضعیت بغرنج این دشت‌ها کمک کند، اظهار می‌کند: اما با توجه به اینکه مصارف ما در این دشت‌ها زیاد است، سالیانه شاهد افت‌های چشم‌گیری در این دشت‌ها هستیم. به عنوان مثال در دشت ابهر به طور میانگین حدود دو متر افت دشت داریم که رقم بسیار زیادی است که به طور میانگین سالانه یک و نیم متر افت دشت‌ها را در استان شاهد هستیم.
باقری با بیان اینکه باید برنامه‌های عاجل در حوزه مصرف آب اتخاذ شود، ادامه می‌دهد: در حوزه کشاورزی نیازمند این هستیم که برنامه جدی در زمینه برداشت تعریف شود؛ چرا که بیشترین مصارف ما در حوزه کشاورزی بوده و با توجه به وضعیت بارش‌ها و مصارف، اگر این موضوع به موقع بالانس نشود، بی‌تردید دچار مشکلاتی خواهیم شد که شاید در آینده جبران‌پذیر نباشد.
باقری با یادآوری اینکه در گذشته و در شهرهای ابهر و زنجان شاهد استقرار صنایع آب‌بر بودیم که سرمایه‌گذاری زیادی هم برای این صنایع انجام شده و خروج آنها از این چرخه متحمل هزینه‌های زیادی است، می‌افزاید: تمهیداتی برای این صنایع اتخاذ شده که یکی از این تمهیدات بحث آب‌های نامتعارف بوده و در حوزه پساب تعریف شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای زنجان با اشاره به اینکه موضوع استفاده پساب در صنایع در برنامه هفتم توسعه ذکر شده تا صنایع موظف به تأمین آب خود از طریق پساب، آب دریا یا آب نامتعارف باشند، می‌گوید: در استان زنجان نیز اقداماتی صورت گرفته است، از این رو باید به سمتی حرکت کنیم که از آب‌های نامتعارف استفاده کنیم.
صنایع آب‌بر همچنان در حال توسعه در استان زنجان
سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان از تداوم استقرار صنایع آب بر در استان باوجود هشدارهای داده شده در خصوص وجود فرونشست در دشت‌های استان خبر داد و گفت: قوانین و مقررات نشان‌دهنده ممنوعیت استقرار صنایع آب‌بر در کشور هستند و ریاست سازمان نیز بخشنامه‌ای در این باره صادر کرده است، اما نیاز به تفاهم وزارت نیرو، وزارت صمت و سازمان حفاظت محیط زیست برای تعیین شاخص‌ها و معیارهای صنایع آب‌بر وجود دارد.
برخی صنایع آب‌بر مانند صنایع فولادی همچنان در حال توسعه هستند که باید مدیریت شوند
سید رضا موسوی مشکینی می‌افزاید: بحران آب به طور جدی‌تری مطرح است و نیاز به مدیریت و اقدامات اساسی دارد از سویی برخی صنایع آب‌بر مانند صنایع فولادی همچنان در حال توسعه هستند که باید مدیریت شوند.
وی بر لزوم همگرایی وزارت صمت و سازمان حفاظت محیط زیست برای تدوین آئین‌نامه‌های زیست محیطی معادن، تاکید کرده و ادامه می‌دهد: اگر این اقدامات انجام نشود، دشت‌های ما فرو نشست بیشتری خواهند داشت و چالش‌های جدیدی به ما اضافه خواهد شد.
موسوی مشکینی می‌گوید: تغییر اقلیم و وضعیت بارندگی و خشکسالی نیاز به توجه جدی دارند و باید در برنامه‌ریزی‌ها مدنظر قرار گیرند.
۱۵۰ کیلومتر مربع از وسعت استان زنجان درگیر فرونشست
در این میان عباس بابایی مدیرکل مدیریت بحران استان زنجان با بیان اینکه طبق بررسی‌های انجام شده در حدود ۱۵۰ کیلومتر مربع از وسعت استان زنجان درگیر فرونشست است، می‌گوید: فرونشست‌های با عمق ۱۳ متر در شهرستان‌های خرمدره، ابهر، هیدج و صائین قلعه بیشتر گزارش شده است.
وی با بیان اینکه در حال حاضر پنچ دشت دچار فرونشست زمین در استان زنجان است، می‌افزاید: شهرستان‌های ابهر و خرمدره و خدابنده که بیشترین تأثیر را از این بحران دریافت کرده‌اند، نیازمند توجه و اقدامات لازم هستند.
بی شک برای کنترل وضعیت موجود در فرونشست زمین باید راهکارهای فوری، اساسی و دنباله دار انجام شود و با جلوگیری برداشت‌ها از دشت‌ها و ممانعت از استقرار و توسعه صنایع آب بر در استان بخصوص دشت‌های بحرانی از گسترش فرونشست زمین جلوگیری شود.
