به گزارش اقتصادنیوز، سقوط ناگهانی دولت اسد در سوریه سراسر منطقه را شوکه کرد و عراق را در حالت آماده باش قرار داده است. در حالی که سوریه انتقال سیاسی قدرت به شکلی نامطمئن را آغاز می کند؛ انتقالی که سکانداری اش در اختیار محمد البشیر، نخست وزیر موقت و وزرای موقت دولت نجات سابق سوریه است، بازیگران منطقه ای، از جمله عراق، به شدت از پیامدهای احتمالی فعل و لنفعال های شام هراس دارند. در همین راستا نشریه مدرن دیپلماسی یادداشتی منتشر کرده و اقتصادنیوز آن را به دو بخش تقسیم کرده که بخش نخست با عنوان «عراق روی بمب ساعتی؛ ترکش های شام به لایه های امنیتی بغداد/ سودانی در آماده باش؛ آیا تراژدی موصل تکرار می شود؟/ هزینه پوست اندازی سوریه برای بغداد؛ داعش فصل تازه از ترور را در شامات رقم خواهد زد؟» منتشر شد و در ادامه بخش دوم و نهایی آمده است.
واکنش محمد شیاع السودانی به بحران در حال تحول سوریه پس از سقوط دولت بشار اسد نشان دهنده تلاشی عامدانه برای مصون نگه داشتن عراق از پیامدهای درگیری سوریه است. در بحبوحه بی‌ثباتی منطقه‌ای، دولت سودانی به دنبال ایجاد توازن بین نگرانی‌های امنیتی داخلی، فشارهای خارجی و چشم‌انداز سیاسی حساس در عراق بوده است.در همین راستا استراتژی سودانی با محدودیت حساب شده مشخص شده است. علیرغم مواجهه با فشارهای خارجی و داخلی، او همچنان سیاست عدم مداخله عراق در سوریه را حفظ کرده است.با این حال، اظهارات علنی او رویکرد متعادل کننده ظریفی که بدان متوسل شده را آشکار می کند. به عنوان مثال، سودانی در جریان تماس 3 دسامبر با اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، در حالی که شورشیان سوری در برابر نیروهای دولتی به میدان رفتند، نسبت به پاکسازی قومی اقلیت ها در سوریه هشدار داد و نگرانی هایش را عریان کرد - اما بدون اینکه متعهد به مداخله نظامی باشد.این رویکرد محتاطانه موجب شده تا سودانی با شخصیت هایی مانند مقتدی صدر همسو شود؛ چهره ای که از عراق خواسته تا از آشفتگی سوریه فاصله بگیرد. صدر، رقیب سیاسی جناح‌های شیعی حامی سودانی، در پستی در تاریخ 5 دسامبر در شبکه ایکس نسبت به "توطئه‌های" قدرت‌های غربی هشدار داد و در عین حال از دولت و مردم عراق و نیروهای امنیتی خواست تا از مداخله در امور سوریه خودداری کنند.
از زمان سقوط اسد، دولت سودانی همواره بر این موضع تاکید کرده، همانطور که در تصمیم عراق برای بازگرداندن سربازان سوری بدون سلاح پس از پیشنهاد عفو، رویکرد نمحتاطانه نخست وزیری مشهود است. در دیدار سودانی با ژنرال مایکل کوریلا، فرمانده سنتکام ایالات متحده، او بر اهمیت حفظ امنیت، تمامیت ارضی و بافت اجتماعی متنوع سوریه تاکید داشت.سودانی ضمن تکرار سیاست غیر مداخله گرایانه عراق، خطرات مهم ناشی از بی ثباتی در سوریه را نیز پذیرفته است. او تصریح کرد که هر اقدامی از سوی عراق یکجانبه نخواهد بود و بر "تعهد عراق به همکاری نزدیک" با ائتلاف ضد داعش به رهبری ایالات متحده برای مقابله با تهدیدات نوظهور تاکید کرد. از 7 دسامبر، زمانی که اسد سرنگون شد، سودانی بارها ابراز نگرانی کرده = که بی ثباتی مجدد در سوریه می تواند اقلیت های مذهبی و قومی این کشور را به خطر بیندازد.
نخست وزیر عراق در تعامل با رهبران منطقه برای محافظت از این کشور در برابر ترکش های آشفتگی سوریه فعال بوده است. در 11 دسامبر، او به امان سفر کرد تا با ملک عبدالله دوم، پادشاه اردن، در مورد نگرانی های متقابل در مورد نفوذ بی ثبات کننده سوریه گفتگو کند. یک هفته بعد، سودانی با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی در العلا ملاقات کرد و بر اهمیت همکاری منطقه‌ای جهت رسیدگی به چالش‌های ناشی از تنش های حاکم بر سوریه تأکید کرد.در میان این تعاملات منطقه ای، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، در 13 دسامبر از عراق بازدیدی از پیش اعلام نشده داشت و بر نقش مرکزی این کشور در تلاش های امنیتی بین المللی تاکید کرد. بلینکن از مشارکت آمریکا و عراق در برچیدن خلافت ارضی داعش قدردانی کرد و بر لزوم حفظ امنیت مرزهای عراق با سوریه برای جلوگیری از ظهور مجدد داعش تاکید کرد. این مبادلات روی هم موقعیت حساس عراق را در استراتژی های امنیتی منطقه ای و جهانی برجسته می کند.
همزمان عراق گام های مهمی برای اولویت دادن به امنیت مرزها در پی بحران سوریه برداشته است. مقامات عراقی از بسته شدن تمام گذرگاه های مرزی با سوریه در 30 نوامبر خبر دادند و گذرگاه اصلی برای جلوگیری از ژس لرزه های احتمالی بی ثباتی بسته شد.با تقویت تلاش ها، هزاران نظامی، مرزبان و سرباز حشدالشعبی در امتداد 600 کیلومتری مرز غربی عراق مستقر شده اند. این نیروها با پشتیبانی نیروهای زرهی برای افزایش کنترل و جلوگیری از نفوذ به خاک عراق خیز برداشته اند.در این میان سودانی بر اهمیت همکاری فرامرزی تاکید کرده و متعهد به هماهنگی با سوریه در زمینه مدیریت مرزی شده است. در اواخر دسامبر، حمید الشاتری، رئیس سرویس اطلاعات ملی عراق، هیئتی را به دمشق برای گفتگو در مورد پویایی های امنیتی در حال تحول هدایت کرد و بر قصد عراق جهت حفظ ثبات در امتداد مرزهای غربی خود تأکید داشت.این اقدامات نتایج ملموسی به همراه داشته است. از زمان بسته شدن مرز، مقامات از کاهش قابل توجه قاچاق مواد مخدر می گویند که بر اثربخشی وضعیت امنیتی تقویت شده عراق تاکید می کند. این رویکرد منعکس کننده یک استراتژی گسترده تر برای مصون نگه داشتن بغداد از آشفتگی در سوریه و در عین حال حفظ همکاری برای مقابله با چالش های مشترک است.
فواد حسین، وزیر امور خارجه، در جریان گفتگو با اسعد حسن الشیبانی، وزیر امور خارجه سوریه، از قصد عراق برای بازتعریف اماکن دیپلماتیک خود در دمشق به منظور تقویت همکاری در زمینه های امنیتی و سایر موارد خبر داد. این موضع عمل‌گرایانه نشان‌دهنده رویکرد سنجیده عراق در قبال تحریر الشام، قدرت بالفعل در دمشق است - رویکردی که تأیید نوری مالکی، رهبر دولت قانون را به همراه داشت، او گفت: «عراق به تجزیه سوریه کمک نمی‌کند و در امور داخلی این کشور مداخله ندارد.»در حالی که تلاش های عراق برای ایمن سازی مرزهای غربی و برقراری مجدد روابط دیپلماتیک با سوریه بر تمرکز این کشور بر مدیریت فشارهای خارجی تاکید دارد، پویایی های سوریه نیز چالش های داخلی مهمی را برای سودانی ایجاد می کند. حفظ ثبات مرزی تنها بخشی از معادله است. حصول اطمینان از انسجام سیاسی داخلی در تشکیلات چندپاره شیعی عراق به همان اندازه که موازنه قدرت منطقه ای در پی سقوط اسد تغییر می کند، حیاتی است.
در داخل، سودانی با چالش حفظ وحدت در تشکیلات شیعی عراق که از نظر سیاسی و با تغییر موازنه قدرت منطقه ای به دنبال سقوط اسد، تقسیم شده، مواجه است. پیامدهای این تغییر، روابط بین جناح های مختلف در چارچوب هماهنگی شیعیان عراق را تیره کرده است، این شکاف به ویژه در رابطه با واکنش عراق به پویایی سیاسی در حال تغییر سوریه خود را عریان می کند. این چندپارگی با شکاف فزاینده بین مقاومت حامی ایران که به دنبال حفظ نفوذ در سوریه هستند و گروه‌هایی در داخل عراق که موضع بی‌طرف‌تری را ترجیح می‌دهند، تشدید می‌شود.سودانی برای ایجاد اجماع داخلی از طریق گفتگوهای سیاسی، ملاقات با رهبران کلیدی از سراسر طیف سیاسی عراق تلاش کرده است. استراتژی او حول محور حفظ یک موضع واحد در مورد سوریه و در عین حال بررسی خواسته های جناح های مختلف، به ویژه آنهایی که حامی تهران هستند، قابل تبیین است، زیرا او به دنبال تقویت موقعیت سیاسی خود در آستانه انتخابات پارلمانی 2025 می باشد.در حالی که تلاش‌های سودانی برای متحد کردن چشم‌انداز سیاسی عراق پیشرفت فزاینده‌ای داشته ، چالش‌های پیرامون یگان‌های بسیج مردمی (حشد الشعبی) همچنان محور گفتمان گسترده‌تر در مورد تعادل ثبات داخلی و فشارهای خارجی است. سرنوشت حشد الشعبی تلاش عراق برای آشتی دادن با خواسته های رقابتی قدرت های منطقه ای، جناح های داخلی و ضرورت حفظ یک استراتژی امنیتی منسجم را تعریف خواهد کرد.
در یک نمایش نادر از وحدت، نیروهای حشد الشعبی عراق، از جمله جناح های مسلح حامی ایران، به اتفاق آرا تصمیم گرفتند برای دفاع از دولت بشار اسد در برابر پیشروی شورشیان، در سوریه مداخله نکنند. این انتخاب، تغییر به سمت اولویت دادن به ثبات داخلی عراق را برجسته می کند، با این همه بحث در باب نقش و فعالیت های آنها در آینده را حل نشده باقی می گذارد. محمد شیاع السودانی، نخست وزیر، با فشارهای متقابل فزاینده ای مواجه است، زیرا به ادعای ناظران سرنوشت حشد الشعبی ها به طور فزاینده ای مورد مناقشه قرار گرفته است. نیروهای حشد الشعبی که در پاسخ به فتوای آیت الله العظمی سیستانی در سال 2014 برای مبارزه با داعش تأسیس شد، به عنوان ستون فقرات ارتش عراق در مبارزه با داعش عمل کرد. این نیروها علیرغم حمایت برخی از جناح های حامی تهران، به عنوان ستون کلیدی معماری امنیتی عراق و وزنه تعادلی در برابر نفوذ قدرت های منطقه در بغداد تلقی می شوند.
محمد شیاع السودانی، نخستوزیری عراق در برابر درخواست های آمریکا و متحدانش برای برچیدن آنها مقاومت کرده است. او به طور علنی بر تعهد خود به متحدانش در چارچوب هماهنگی شیعیان حامی ایران تاکید کرده است. سودانی در مصاحبه ای در 19 دسامبر با العراقیه از رویکرد خود در قبال سوریه دفاع کرد و ادعاهایی مبنی بر اینکه قدرت های خارجی "شرایطی" را وضع کرده اند که عراق را وادار می کند تا نیروهای حشد الشعبی را منحل کند، رد کرد. او همچنین اظهارات چند تن از مشاوران خود را که به طور بالقوه نشان دهنده انحلال نیروها است را منکر شد.با این حال، گروه‌های حامی ایران در عراق که پیش از برکناری بشار اسد از سوریه خارج شده بودند، از آن زمان در «فاصله کافی» از خاک سوریه جابجا شده‌اند. این تعدیل مطابق با انتظارات منطقه ای و بین المللی است که عراق باید حمایت خود را از مرحله انتقالی در حال انجام سوریه و پویایی در حال تغییر در منطقه نشان دهد.
عراق در مقطع حساسی قرار دارد، زیرا سقوط دولت بشار اسد چشم انداز منطقه را تغییر داده است. پاسخ‌های محتاطانه و حساب شده سودانی، نخست وزیری عراق - از تقویت مرزها تا تعامل با شرکای منطقه‌ای - نشان‌دهنده تلاشی عمدی برای ایزوله کردن عراق در برابر فروپاشی سوریه است. با این حال، در حالی که او به دنبال تحکیم اقتدار سیاسی خود و هدایت یک محیط سیاسی داخلی پراکنده است، ثروت سودانی به طور جدایی ناپذیری با توانایی او برای مقابله با این تهدیدات دوگانه گره خورده است. مدیریت موفقیت آمیز موقعیت متزلزل عراق نه تنها آینده سیاسی او را شکل می دهد، بلکه بر پویایی های منطقه ای گسترده تر در خاورمیانه عمیقاً ناآرام تأثیر می گذارد.
