استرس اجتماعی زمانی رخ می‌دهد که فرد در موقعیت‌های اجتماعی یا در تعامل با دیگران دچار نگرانی، ترس یا فشار روانی می‌شود. این وضعیت می‌تواند بر کیفیت زندگی، روابط اجتماعی، و حتی سلامت جسمی و روانی فرد تأثیرات منفی بگذارد.

به گزارش خبرنگار اجتماعی تابناک، یکی از دلایل اصلی افزایش استرس اجتماعی در ایران، کمبود حمایت‌های اجتماعی است. بسیاری از افراد احساس می‌کنند که در مواجهه با مشکلات، از حمایت کافی خانواده، دوستان یا جامعه برخوردار نیستند. این کمبود حمایت می‌تواند احساس تنهایی و ناامنی را تشدید کند.

بر اساس آمارهای موجود، بین ۷ تا ۱۲ درصد از جمعیت ایران به اختلال اضطراب اجتماعی مبتلا هستند.

این اختلال با ترس و اضطراب شدید در موقعیت‌های اجتماعی مشخص می‌شود و می‌تواند بر کیفیت زندگی افراد تأثیر منفی بگذارد.

عوامل متعددی مانند ژنتیک، تجربیات منفی اجتماعی در دوران کودکی و ویژگی‌های شخصیتی می‌توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند.

درمان‌های مؤثری مانند درمان شناختی-رفتاری و داروهای ضد اضطراب برای مدیریت این اختلال وجود دارد. 

فرخنده رفیعیان، روانشناس به تابناک توضیح داد که اضطراب اجتماعی یا جمع‌هراسی یکی از اختلالات روانی شایع است که می‌تواند تأثیرات عمیقی بر زندگی فرد داشته باشد. این اختلال زمانی بروز می‌کند که فرد در مواجهه با موقعیت‌های اجتماعی، دچار ترس یا نگرانی شدید شود. به گفته وی، این اضطراب ممکن است به حدی برسد که فعالیت‌های روزمره، شغلی و حتی روابط اجتماعی فرد را مختل کند. «اضطراب اجتماعی بیشتر به دلیل باورهای غیرمنطقی شکل می‌گیرد. فرد در چنین شرایطی احساس می‌کند که نمی‌تواند از پس موقعیت برآید یا توسط دیگران مورد قضاوت قرار خواهد گرفت.»

وی در ادامه به باورهای غیرمنطقی اشاره کرد که در ایجاد و تداوم اضطراب اجتماعی نقش کلیدی دارند. یکی از این باورها این است که «من باید از سوی همه، به‌ویژه کسانی که برایم مهم هستند، تأیید شوم و در غیر این صورت، احساس بی‌ارزشی خواهم کرد.» رفیعیان توضیح داد که این نوع طرز فکر، فرد را به یک چرخه بی‌پایان از نگرانی و تلاش برای جلب رضایت دیگران وارد می‌کند. اما اگر این باور اصلاح شود و فرد بپذیرد که تأیید دیگران امری دلخواه است، نه الزامی، شدت اضطراب کاهش می‌یابد.  

این روانشناس افزود: «باور غیرمنطقی دیگری که بسیاری از افراد مبتلا به آن دچار هستند، این است که تصور می‌کنند باید در تمام جنبه‌های زندگی کامل و بی‌نقص باشند. این نگرش فشار زیادی به فرد وارد می‌کند و او را از تجربه و یادگیری بازمی‌دارد. در حالی که یک رویکرد منطقی‌تر این است که همه انسان‌ها خطا می‌کنند و این خطاها بخشی از مسیر رشد و پیشرفت هستند.»

 

رفیعیان با اشاره به ترس افراد از موقعیت‌های اجتماعی توضیح داد: «این افراد موقعیت‌های اجتماعی را به‌شدت تهدیدکننده می‌دانند و از آن‌ها اجتناب می‌کنند. برای مثال، ممکن است فرد از صحبت در جمع یا مواجهه با افراد جدید به دلیل ترس از قضاوت شدن دوری کند. این رفتار اجتنابی نه‌تنها مشکل را حل نمی‌کند، بلکه اضطراب را بیشتر می‌کند. اگر فرد بپذیرد که نمی‌توان تمام موقعیت‌ها را کنترل کرد اما می‌توان با رویکرد مناسب آن‌ها را مدیریت کرد، سطح اضطراب کاهش می‌یابد.»

 

این روانشناس با تأکید بر اهمیت دوران کودکی در شکل‌گیری اضطراب اجتماعی اظهار داشت: «کودکانی که در خانواده‌هایی بزرگ می‌شوند که مقایسه شدن با دیگران، نادیده گرفته شدن یا سرکوب خواسته‌ها در آن‌ها رایج است، در بزرگسالی بیشتر در معرض اضطراب اجتماعی قرار می‌گیرند. عدم ابراز وجود، توجه ناکافی و فشارهای بی‌جا از سوی والدین می‌تواند به احساس بی‌ارزشی و ترس از قضاوت شدن در این افراد منجر شود. به همین دلیل، خانواده‌ها باید در دوران کودکی بر ایجاد محیطی حمایتی تمرکز کنند که در آن کودکان بتوانند خواسته‌هایشان را بیان کنند و از اشتباهات خود درس بگیرند.»

رفیعیان در بخش دیگری از سخنانش به وضعیت اضطراب اجتماعی در جامعه ایران اشاره کرد و گفت: «بر اساس گزارش‌های مختلف، میزان اضطراب اجتماعی در دهه‌های اخیر افزایش یافته است. عوامل مختلفی در این مسئله دخیل هستند، از جمله ناکارآمدی در مدیریت اجتماعی، شرایط اقتصادی، و محیط‌های محدودکننده‌ای که در آن افراد احساس امنیت نمی‌کنند. به‌ویژه در زنان، آمارها نشان می‌دهد که اضطراب اجتماعی بیش از مردان است و این موضوع می‌تواند ریشه در عوامل ژنتیکی، تجربیات کودکی و محیط اجتماعی محدودکننده داشته باشد.»

 

وی در پایان درباره آینده اضطراب اجتماعی در ایران هشدار داد و بیان کرد: «اگر مسیر فعلی ادامه پیدا کند و به مسائل روانی جامعه توجه کافی نشود، سلامت روان افراد به‌شدت آسیب خواهد دید. برای تغییر این روند، باید بر آموزش مهارت‌های فرزندپروری به خانواده‌ها، ارتقای آگاهی عمومی و ایجاد محیط‌های اجتماعی حمایت‌کننده تمرکز کرد. اگر خانواده‌ها بتوانند کودکان را به‌گونه‌ای تربیت کنند که اضطراب کمتری در مواجهه با چالش‌های اجتماعی داشته باشند، می‌توان امیدوار بود که جامعه به سمت بهبود حرکت کند. با این حال، این تغییرات نیازمند زمان و تلاش هماهنگ از سوی افراد، خانواده‌ها و نهادهای اجتماعی است.»