خبرگزاری مهر، گروه استانها_ محدثه جوان دلویی؛ مهرماه سال ۱۳۹۱ واقعه مهم سفر تاریخی مقام معظم رهبری به خراسان شمالی بود. رهبری در جمع جوانان خراسان شمالی برای اولین بار موضوع جوانی جمعیت را مطرح کردند. حد زاد و ولد در جامعه‌ی ما چیست؟ من اشاره کردم؛ یک تصمیمِ زمان‌دار و نیاز به زمان و مقطعی را انتخاب کردیم، گرفتیم، بعد زمانش یادمان رفت! مثلاً فرض کنید به شما بگویند آقا این شیر آب را یک ساعت باز کنید. بعد شما شیر را باز کنی و بروی! ماها رفتیم، غافل شدیم؛ ده سال، پانزده سال. بعد حالا به ما گزارش می‌دهند که آقا جامعه‌ی ما در آینده‌ی نه چندان دوری، جامعه‌ی پیر خواهد شد؛ این چهره‌ی جوانی که امروز جامعه‌ی ایرانی دارد، از او گرفته خواهد شد. حد زاد و ولد چقدر است؟ چرا در بعضی از شهرهای بزرگ، خانه‌های مجردی وجود دارد؟ این بیماری غربی چگونه در جامعه‌ی ما نفوذ کرده است؟
ثبت ۱۳ ولادت به ازای هر هزار نفر
اما بعد از ۱۲ سال و تدوین قانون جوانی جمعیت، خراسان شمالی چقدر توانسته است ترویج دهنده فرهنگ فرزند آوری در کشور باشد؟ طبق آخرین آمارها نرخ باروری ۲ درصد در خراسان شمالی اعلام شده اما میزان ولادت‌ها به ازای هر هزار نفر سالانه، ۱۳ مورد ثبت شده است و جمعیت خراسان شمالی تا پایان دی ماه به یک میلیون و ۱۶ هزار و ۱۵۰ نفر رسید. اگر از ارائه آمارها صرف نظر کنیم حال و روز زندگی‌های کنونی‌مان و تغییر نگرش‌ها نسبت به موضوع چند فرزندی باعث شده است تا شاهد افزایش تعداد خانواده‌های تک فرزندی رو به رو باشیم. آخرین کارگروه جوانی جمعیت هم مربوط به ۲۴ مهرماه امسال و با ارائه آمار روتین پرونده‌اش تاکنون مسکوت مانده است.
هر وقت جلساتم تمام شد پاسخ می‌دهم!
از مهرماه امسال تا لحظه تنظیم این گزارش پیگیر مصاحبه با مسئولان و متولیان امر در خراسان شمالی بودیم، تلاشمان برای دریافت پاسخ از مسئولان استانداری بی نتیجه ماند و پاسخ یکی از نمایندگان استان این بود که قانون جوانی جمعیت آزمایشی است و متولی دیگر هم پاسخ داد باشد هر وقت جلساتم تمام شد متنی برایتان ارسال می‌کنم.
۲.۱ درصد نرخ باروری خراسان شمالی
اما دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی به عنوان قرارگاه جوانی جمعیت استان در سلسله گزارش‌های مربوط به جوانی جمعیت پای کار است.
دقیق‌ترین آمار نرخ باروری را افشین دلشاد معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان ۲.۱ درصد اعلام و عنوان می‌کند: جوانی جمعیت در کشور یک ضرورت است و یکی از مأموریت‌های اختصاصی وزارت بهداشت همین مسئله است که البته تمامی دستگاه‌ها در تحقق آن دخیل هستند.
رتبه دهم نرخ موالید کشوری از آن خراسان شمالی
مدیر کل ثبت احوال خراسان شمالی درباره تعداد ولادت‌های امسال می‌گوید: طی ده ماهه سال جاری، ۹۸۹۷ واقعه ولادت در استان به ثبت رسیده است که ۵۰۹۳ پسر و ۴۸۰۴ دختر است.
نبی‌اله صداقتی با بیان اینکه نرخ خام حاصل از ثبت ولادت ۱۲.۸ در هزاراست، تصریح می‌کند: این ارقام نشان می‌دهد که به طور متوسط طی یکسال به ازای هر هزار نفر جمعیت در استان ۱۳ نوزاد متولد شده است.
وی به نرخ خام حاصل از ثبت ولادت در استان طی سال‌های گذشته اشاره و تاکید می‌کند: در سال ۱۴۰۱ به ازای هر هزار نفر ۱۴.۱ ولادت و در سال ۱۴۰۲ به ازای هر هزار نفر ۴ .۱۴ نوزاد در استان خراسان شمالی به ثبت رسیده است که رتبه دهم کشوری در نرخ موالید از آن خراسان شمالی هست.
وی با اشاره به اینکه طی، سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱، در استان ۳.۲ درصد افزایش در ثبت موالید داشتیم حال آنکه در کشور شاهد روند کاهشی نرخ خام موالید بودیم.
وی تاکید می‌کند: با این وجود جایگاه خراسان شمالی در شاخص نرخ خام موالید بالاتر از میانگین کشوری است.
اما برای بررسی بیشتر، قانون جوانی جمعیت و چالش‌های پیش رو و وضعیت خراسان شمالی در این زمینه، سراغ دکتر فاطمه محمدبیگی رئیس فراکسیون زنان و خانواده مجلس و عضو ناظر بر ستاد ملی جوانی جمعیت رفتیم و تمام موارد مربوط به این مساله حیاتی را در خراسان شمالی بررسی کردیم.
ایجاد اختلال در اجرای قانون جوانی جمعیت با ترک فعل مدیران
ناظر مجلس در ستاد ملی جمعیت با بیان اینکه فقط ۳۰ درصد از قانون جوانی جمعیت اجرایی شده است، می‌گوید: ترک فعل‌های مدیریتی باعث کاهش سرعت اجرای قانون جوانی جمعیت در کشور شده است.
فاطمه محمدبیگی ادامه می‌دهد: این قانون در سال اول نیاز به ۱۶ هزار میلیارد تومان بودجه داشت، اما علی‌رغم جلسات متعدد با سازمان برنامه و بودجه، شاهد کم‌کاری و بی‌توجهی به بودجه این قانون بودیم.
رئیس فراکسیون زنان و خانواده مجلس شورای اسلامی درباره قانون جوانی جمعیت می‌گوید: در مجلس یازدهم شاهد انسجام نمایندگان برای تشکیل کمیسیون مشترک جوانی جمعیت و نتیجه حاصل از آن هم قانون گذاری ظرف یک سال بود یعنی از آبان ماه سال ۹۹ تا آبان ماه ۱۴۰۰ که منجر به تدوین و تصویب قانون حیاتی حمایت از خانواده و جوانی جمعیت شد.
جزئیات قانون جوانی جمعیت
دکتر فاطمه محمدبیگی ادامه می‌دهد: این قانون ۷۳ ماده دارد و در ۲۱ موضوع با روش حل مسئله به رفع موانع و تسهیل در مورد فرزند آوری، فرزندپروری و ترویج فرهنگ خانواده محور و سبک زندگی اسلامی ایرانی پرداخته است. در این قانون حمایت از زنان شاغل، ارتقای سلامت مادر و کودک، بندهای مربوط به تقویت اقتصاد خانواده، مسکن خانواده و همچنین حمایت از حقوق کودک و مادر و حمایت از مادران دانشجو، حمایت از ازدواج و تشکیل خانواده و تدوین مشاوره ازدواج قبل و پس از ازدواج به طور کامل دیده شده است.
ناظر مجلس در ستاد ملی جوانی جمعیت به جزئیات قانون جوانی جمعیت اشاره و اظهار می‌کند: ۶۰ درصد از شکل قانون به صورت سلامت محور است یعنی موادی که تدوین شده، بیشتر در حوزه سلامت از جمله ترویج زایمان طبیعی، ارتقای مراقبت‌های بارداری، درمان ناباروری، تربیت نیروهای متخصص و مامایی، بهورزی تقویت آموزش در این عرصه و تشکیل و راه اندازی مراکز درمان ناباروری سطح دو و تقویت سطح یک به مراجع و همچنین استفاده از طب سنتی در درمان ناباروری و در سایر بندها، همچنین بندی به نام خودروی مادران هم در قانون دیده شده که بر این اساس اعطای یک دستگاه خودرو از سوی دولت به مادرانی که صاحب فرزند دوم و به بعد می‌شوند.
وی به دیگر جزئیات این قانون می‌پردازد و می‌گوید: اختصاص زمین رایگان مناسب به پدر و مادر به ازای فرزند سوم و بیشتر دیده شده است.
نرخ باروری خراسان شمالی بالاست
نایب رئیس اول کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در پاسخ به این سوال که در برخی از استانها نرخ باروری و زاد و ولد کاهش یافته است، آیا برای این استانها برنامه‌ای دارید، اضافه می‌کند: طبق برنامه هفتم توسعه و سند اسناد بالا دستی باید این نرخ به بالای دو و نیم برسد اما متأسفانه نرخ باروری در کشور ۱/۰۶ است و نرخ باروری در برخی استانها کاهش داشته ولی ۱۵ استان که خراسان شمالی هم شامل آن‌ها ست نرخ باروری افزایشی داشته است.
متأسفانه ما با نوعی عدم اهتمام و توجه توسط مدیران در حوزه جوانی جمعیت رو به رو هستیم که هنوز بزرگی و شدت و وحشتناکی ابر چالش جمعیت برای برخی از مدیران مشخص نشده است.
ابر چالش جمعیت برای مسئولان مشخص نیست
وی درباره این مساله که با توجه به افزایش نرخ باروری در خراسان شمالی شاهد کاهش ولادت‌ها هستیم، تصریح می‌کند: متأسفانه ما با نوعی عدم اهتمام و توجه توسط مدیران در حوزه جوانی جمعیت رو به رو هستیم که هنوز بزرگی و شدت و وحشتناکی ابر چالش جمعیت برای برخی از مدیران مشخص نشده است. همین باعث شده که مدل برخوردی که با این مسئله داشته باشند، سطحی، ضعیف و کم باشد.
دکتر محمدبیگی با بیان اینکه عمل به اجرای قانون جوانی جمعیت در اولویت برنامه‌های مدیران قرار ندارد، ادامه می‌دهد: البته این موضوع در اولویت برنامه‌های مجلس و دولت هست ولی در حوزه سازمان برنامه بودجه و اختصاص بودجه و اعتبار ما همواره شاهد ضعف شدید در تخصیص بودجه به اجرای بندهای این قانون بودیم و بدون بودجه هم بندهای زیادی از این قانون قابل اجرا نخواهد بود.
رئیس فراکسیون بانوان و خانواده مجلس شورای اسلامی تصریح می‌کند: البته بندهای مربوط به ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی، ترویج خانواده و ترویج فرزند آوری به معنای تبلیغی ارشادی وجود دارد و همه چیز صرف هزینه نیست این موارد از بندهای تکلیفی خود دستگاه‌ها ست که با بودجه‌های تکلیفی دستگاه قابل انجام هست.
سنگ اندازی جریان‌ها بر سر راه فرزند آوری
نماینده مردم قزوین، آبیک و البرز در مجلس شورای اسلامی، بزرگترین چالش برای اجرای این قانون را سنگ اندازی برخی از جریان‌ها و همچنین برخی از افراد خاص می‌داند و تاکید می‌کند: این جریان‌ها این طور نمود می‌کنند که جمعیت مسئله اصلی کشور نیست، در حالی که در دنیا سالانه یک دهم درصد به رشد جمعیت سالمندی اضافه می‌شود یعنی در کشورهای مختلف بین یک دهم تا سه دهم درصد به جمعیت سالمندان اضافه می‌شود در حالی که این روند در کشور ما یک درصد و حتی در برخی سال‌ها بیش از یک درصد هست که حداقل رشد پیری در کشور ما سه برابر سرعت کشورهای دیگر است.
به سرعت پیر می‌شویم
محمدبیگی اضافه می‌کند: ایران به سرعت در حال پیر شدن است. شدت پیر شدن کشور ما در مدت زمان کوتاهی است این گونه که اگر کشوری در بازده ۱۰۰ ساله روند پیری را طی کند ما در طی ۳۰ سال طی می‌کنیم، به همین دلیل امکان جایگزینی جمعیت جوان عمل در محقق نمی‌شود.
عضو ناظر مجلس بر ستاد ملی جوانی جمعیت می‌گوید: این موضوع در سال ۱۴۱۰ تا ۱۴۴۰ و در نهایت سال ۱۴۴۷ وضعیت اسف باری داریم که ممکن است کمترین نیروی متقن کاری، اقتصادی، نیروی امنیتی، نیروهای انسانی علمی و حتی ورزشی برای حضور در مسابقات ورزشی خواهیم داشت به طوری که ممکن است موجب مهاجر پذیری بسیار شدیدی در کشور ایران شود.
مساله مهم برای تک تک مردم
وی تاکید می‌کند: در این صورت امنیت زندگی آسان، آسایش، آرامش و اقتصاد و فرهنگ کشور به شدت به مخاطره بیفتد و این خطر را همواره به مردم و مسئولان هشدار می‌دهیم که مسئله جمعیت مسئله دولت یا نظام نیست بلکه مسئله آحاد مردم و تک تک اعضای خانواده‌ها ست و پدیده‌های سالمندی، زنانه شدن سالمندی، تک فرزندی و عوارض بسیار وحشتناک آن، خانواده‌های تک‌نفره و بحران عمیق بی توجهی به سالمندی در اثر نبود نیروی انسانی و تک تک اعضای خانواده ایرانی را تهدید می‌کند و اگر فکری به حال این موضوع نکنیم تا چشم باز بکنیم خودمان را در اقیانوسی از پیری، سالمندی و ناتوانی و افزایش بیماری‌ها و سرطان‌ها و هزینه‌های هنگفت درمان آن خواهیم دید.
هشدار به مسئولان خراسان شمالی
رئیس فراکسیون بانوان و خانواده مجلس می‌گوید: در خراسان شمالی موضوع فرزند آوری عقب است و دچار ضعف‌هایی در بحث اجرای قانون جوانی جمعیت است که توصیه‌مان به مسئولان این استان و مردم آن شناخت موضوع و ابعاد مهم چالش جمعیت است. بهتر است بگویم ابر چالش جمعیت را اگر به درستی بشناسند، بزرگی و وحشتناکی ابعاد آن را متوجه شوند، خودشان دست به کار می‌شوند.
خراسان شمالی‌ها پنجره جمعیتی را دریابند
محمدبیگی می‌افزاید: هم چنین به سرعت باید از پنجره جمعیتی در این استان استفاده کرد. یعنی تا پایان سال ۱۴۰۷ که در بازده وسیع‌تر تا سال ۱۴۱۰ فرصت استفاده از پنجره جمعیتی را داریم.
این نماینده مجلس در تشریح پنجره جمعیتی تصریح می‌کند: تعداد مادران در سن باروری به قدر مکفی وجود دارد و می‌شود با اضافه کردن حدود یک فرزند به تعداد فرزندان خانواده، سرعت در ازدواج و تشکیل خانواده و فرزند دار شدن سریع خانواده‌ها، تا حدی این ابر چالش را در خراسان شمالی مدیریت و از لبه سیاه چاله جمعیتی عبور کرد. اما بعد از گذشت این چند سال محدود به دلیل کاهش تعداد زنان در سن باروری و مادران یا زنان حائز شرایط فرزند آوری با توجه به آداب و رسومی که در کشور ما و دین مبین اسلام وجود دارد، تقریباً می‌توانم بگویم دیگر ما زنی نخواهیم داشت که امکان افزایش تعداد فرزندان را داشته باشد و بعد از این بازه هر چقدر هم که پول و سرمایه و اعتبار و بودجه بگذاریم به دلیل اینکه زنان در سن باروری به یکباره کاهش پیدا می‌کند و نرخ جمعیت رشدی نخواهد داشت.
ازدواج آسان و افزایش تعداد فرزند راهکار رهایی از ابر چالش جمعیتی
وی ادامه می‌دهد: بنابراین هر آنچه که الان می‌توانیم به تعداد فرزندان اضافه کنیم باید در این بازده چند سال آینده صورت بگیرد که یکی از راه‌های آن ترویج ازدواج ساده و آسان دختران و پسران در سن ازدواج است.
عضو ناظر بر ستاد ملی جوانی جمعیت با اشاره به اینکه باید دستگاه‌ها و ارگان‌ها برای ازدواج آسان پای کار بیایند، خاطرنشان می‌کند: ولی متأسفانه شرایط تجرد و برخی از این فاز تجرد قطعی به سر می‌برند که هم برای آینده و تنهایی خودشان بسیار خطرناک است و هم برای آینده جمعیتی کشور وحشتناک است.
در فرهنگ مردمان خراسان شمالی خانواده و بخصوص فرزند بر تمام امور دیگر ارجحیت دارد. اما تغییر سبک زندگی و بخصوص باورها در موضوع فرزند آوری نقش مؤثری دارد جریان سازی و مطالبه گری در حوزه جوانی جمعیت باید وظیفه تمام مردم خراسان شمالی قرار گیرد. اگر خواهان داشتن نسلی پویا و قوی و مقتدر هستند، نباید به آمارها دل خوش کنند، بلکه با تشویق و ترغیب یکدیگر بر ساده زیستی و فرزند آوری نشان دهند به کم کاری مسئولان کاری ندارند و به دنبال ازدیاد نسل جوان و پویا باشند.
