به گزارش خبرنگار مهر، کتاب «نمایش و خنیا در ایران» نوشته مجید رضوانی به‌تازگی با ترجمه محمد زیار توسط نشر نو منتشر و راهی بازار نشر شده است. نسخه اصلی این کتاب سال ۱۹۶۲ در پاریس چاپ شده است.
مجید رضوانی نویسنده این کتاب، متولد سال ۱۲۷۹ در ایران و درگذشته به سال ۱۳۴۱ در فرانسه است. او در فرانسه و ایران به تحصیل در رشته هنرهای نمایشی پرداخت و سپس به بازیگری در تئاتر رو آورد. رضوانی کتاب‌ها و مقالات گوناگونی درباره هنرهای نمایشی به زبان فرانسوی نوشت که یکی از آن‌ها «نمایش و خنیا در ایران» است. این کتاب توسط ژول رومن عضو فرهنگستان فرانسه مطالعه شد و او پیشگفتاری بر کتاب نوشت.
رضوانی می‌گوید «نمایش و خنیا در ایران» از «تاریخ چکیده پایکوبی ایرانی» سرچشمه گرفته که برای نخستین‌بار به‌عنوان یک‌نمایش ویژه در سال ۱۹۳۲ در پاریس اجرا شد. او می‌گوید پژوهش‌هایی که برای نگارش آن‌دوسه‌صفحه این نمایش نیاز بود، او را به ادامه کار برانگیخت. نتیجه آن شد که سال ۱۹۳۳ مطالبی از او در مجله بایگانی‌های رقص و نشریات ادواری پاریس منتشر شدند. در همان‌سال پژوهش‌های مربوط به دوره اسلامی نمایش هم به پایان رسید و رضوانی پس از مرگ همسرش که در این راه همراهی‌اش می‌کرد، مطالب مربوط به «سرچشمه‌های نمایش و پایکوبی در ایران» را به بدنه کتابش اضافه کرد.
این کتاب ۲ بخش اصلی دارد که کتاب نخست و کتاب دوم نام دارند. کتاب نخست: نمایش کهن» ۵ فصل اصلی دارد که به‌ترتیب عبارت‌اند از: «نمایش در زمان هخامنشیان»، «سلوکیان و اشکانیان»، «ساسانیان»، «ایران اسلامی» و «نمایش مردم‌پسند».
فصل «نمایش در زمان هخامنشیان» این عناوین را شامل می‌شود: سرچشمه‌ها، پیدایش شهرها، سرچشمه نمایش، دیونیزوس و اسکندر، اسکندر ایرانی‌شده، همزیستی / پیوند تنگاتنگ فرهنگی ایران و یونان، موسیقی هخامنشیان. فصل «سلوکیان و اشکانیان» هم سه زیرعنوان نمایش و رقص، سرچشمه‌های ایرانی نمایش هندی، موسیقی پارتی.
در فصل «ساسانیان» هم ۴ عنوان نمایش و رقص، دیونیزوس شرقی، هنر موسیقی نزد ساسانیان، جشن‌های ساسانی را شامل می‌شود. در فصل «ایران اسلامی» هم نویسنده این عناوین را برای مخاطب در نظر گرفته است: تشیع، شبیه شبیه‌گردانی یا تعزیه، هیأت‌های مذهبی، تاریخچه نمایش دینی، هجونامه‌های دینی.
پنجمین‌فصل از کتاب اول «نمایش و خنیا در ایران» هم که «نمایش مردم‌پسند» عنوان دارد، این مطالب را شامل می‌شود: نمایش یا تقلید، کچلک‌بازی و بقال‌بازی، نمایش معرکه‌گیران، نمایش سایه‌ها بازی خیال، نمایش عروسکی لعبت‌بازی، نمایش چهره‌پوش‌ها، نمایش نوین، برخی آثار مهم اجراشده، نام چند کانون نمایشی، چند تالار نمایشی.
کتاب دوم: رامشگری» هم ششمین‌فصل کتاب را با عنوان «در باب رقص» شامل می‌شود که این فصول را در خود جا داده است: رقص‌ها، رقص‌های کلاسیک، تحلیل رقص ایرانی، رقص‌های مردمی روستایی یا طوایفی، رقص‌های شوخ یا بذله‌ای، رقص‌های دینی، رقص‌های فرقه‌ای، رقص جادویی، رقص‌های جنگی، رقص‌های آکروباتیک یا سارو، رقص‌های خنده‌دار، گام‌ها و حرکت‌های رقص ایرانی، برخی ابزارهای رقص، گروه معرکه‌گیر و نوازنده یا دسته مطرب، زورخانه، نام چند ساز، سازهای ضربی، سازهای بادی، سخنی چند درباره موسیقی ایرانی، نام چند مقام یا دستگاه موسیقی.
در قسمتی از این کتاب می‌خوانیم:
سالانه یک‌میلیون تومان برای تعزیه‌ها هزینه می‌شود. در گذشته گروه نمایشی شاه به‌خاطر زرق و برق لباس‌ها، برتر از دیگر گروه‌ها بود. شبیه‌خوانان حتی از جواهرات سلطنتی هم در اجرا بهره می‌بردند.
هر محله می‌خواست با شکوه و زیبایی تعزیه‌هایش از محله دیگر پیشی گیرد. در این مورد، میان محله‌های مختلف، کشمکش و زد و خورد در می‌گرفت.
بیشتر هنرمندان به رایگان بازی می‌کنند ولی کسانی هم هستند که دستمزد می‌گیرند.
هریک از روزهای محرم، تعزیه خود را دارد. گروه‌های نمایشی زنانه هم هست که در خانه بانوان ایرانیِ توانگر بازی می‌کنند. نیازی به گفتن نیست که مردان به این گروه‌ها راهی ندارند و همه نقش‌ها را زنان اجرا می‌کنند؛ به‌ویژه در گرگان. در گروه‌های زنانه _ نسبت به گروه‌های مردانه _ ساز و برگ صحنه قراردادی‌تر است؛ لباس‌ها ساده هستند؛ به‌جای شمشیر، چوب به دست می‌گیرند و به‌جای سپر درِ قابلمه.
این کتاب با ۲۷۱ صفحه، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و قیمت ۳۰۰ هزار تومان منتشر شده است.
