در مجموعه ی آثار استاد دکتر محمود سریع القلم به ندرت گزاره هایی پیچیده و غیرقابل فهم وجود دارد. گاه گزاره ها چنان ساده است که می توان ظن به بدیهی گویی برد. این لایه ی نخستین آثار استاد است. در لایه ی دوم نظریه های توسعه قرار دارد و تجربه ی عینی کشورهای توسعه یافته. لایه ی سوم که عمیق تر است مفاهیم سرنوشت سازی است که خود را در قالب واژگانی ساده پدیدار کرده اند. لایه ی چهارم که عمیق ترین بخش اندیشه ی استاد است روحی ایرانی است که برخلاف پدیداری های مالوف حماسی و عارفانه و شاعرانه در قالب عددها و فکت ها پدیدار شده است.

 

لایه ی اول را می توان به آسانی با مطالعه آثار استاد فهمید و شناخت. برای درک بهتر لایه ی دوم باید حداقلی از زبان انگلیسی را بلد بود و نظریه های توسعه غربی را خواند. لایه ی سوم به ذهن و زبانی پیچیده نیاز دارد. کسانی می توانند لایه ی سوم آثار استاد را بفهمند که اولا در دام ایدئولوژی ها گرفتار نشده باشند. ایدئولوژی مضحکه ی اندیشه و حبس زبان است.

 

دومین شرط لازم آن است که پژوهشگر توان صورت بندی های هستی شناسی را داشته باشد. افراد سطحی نگر هرگز نمی توانند رابطه ی ظاهر آراسته با زیبایی شناسی و آن را با بسامان بودن اندیشه و این را با توسعه بفهمند. هستی کل منسجمی است که نمی توان فقط به بخشی از آن توجه کرد و بقیه را فرو‌نهاد. زیبایی به اندازه ی کار و کوشش ضروری است. نظم کار به اندازه ی نتیجه ی کار اهمیت دارد. جهان با کوچکترین واحدها ساخته می شود؛ یک‌ واژه، یک شی، یک چینش منظم، به جهانی بزرگ متصل است. خیابان های بازار شام شده ما از یک تابلو زشت یا یک دقیقه توقف خودخواهانه سواری شروع شده است.

 

متاسفانه در دهه های گذشته رابطه ی ذهنی و زبانی بین مفاهیم از دست رفته است. بدیهی است تا زمانی که نتوانیم به جزییات سامان ببخشیم از کلیات هم باز خواهیم ماند. نظام ارتشی با واکس زدن پوتین ها آغاز می شود و این نوعی سلوک فردی و اجتماعی است که به رشادت ها و پیروزی ها می انجامد.

 

سومین شرط درک لایه ی سوم آثار استاد این است که پژوهشگر اهمیت مفاهیم را به درستی بداند. جهان چون انباری از کالاهای متروک نیست. جهان نظامی از مفاهیم است. تا نظم، قانون، خرد (عقلانیت)، قدرت و مفاهیمی همانند را در نیابیم نمی توانیم اندیشه ای منسجم داشته باشیم. زبان آشفته به ویژه نزد سیاستمداران، نشانه ی ناآگاهی از دستگاه مفاهیم است. بی دستگاه مفاهیم فهم جهان چون کندن کوه بی ابزار است؛ یا کوه کنده نمی شود یا جان کوه کن در می رود یا کوه چنان بی سامان کنده می شود که همه زیر آوارش می مانیم. 

 

لایه چهارم آثار استاد را کم تر کسی دانسته و بیان کرده است. روح ایرانی همواره در شعر و عرفان و حماسه پدیدار شده است. شاعرانگی خصلت ملی ماست و گاه به نظر می رسد که در جهان کاری جز شعر و عرفان و افتخار به گذشته نداریم، اما چنین نیست. صورت بندی زیبایی شناسانه ی دین و جهان در شعر پارسی بعدی از روح ایرانی ماست. روح ما ابعادی دیگر نیز دارد. ایرانیان همان قدر که شاعر و حماسه سرا بوده اند، مهندس و محاسب و دقیق هم بوده اند. ساخت تخت جمشید یا دو‌ هزار سال بعدش، ساختن نقش جهان و محاسبات پیچیده ی نجومی و ریاضی خیام و بیرونی و خوارزمی هم جزو گذشته ی تاریخی ماست. قنات ها و باغ ها و کاخ ها را هم ایرانیان با دست هنرمند و ذهن خلاق خود ساخته اند. جاده ها و کاروانسراها و دریانوردی هم جزو تاریخ ماست.

 

دریغا که روح ایرانی ما عددها و فکت ها را فراموش کرده است؛ در فراموشی تاریخی بزرگی که دچارش شده ایم. انحطاطی که در شعر حافظ را به شاملو تبدیل کرد، عددها را هم از ما گرفت و چنان معروف شد که گویا ما عددشناس نیستیم و هرگز نبوده ایم. 

 

اشاره های استاد دکتر سریع القلم به کشورهای مختلف جهان و توضیح های صادقانه و دقیق ایشان، با استفاده از بالاترین سطح ممکن دسترسی به اطلاعات چون‌ اجلاس داووس، به نظر من، تلنگری است به ما تا روح‌ خموده و فراموشکار خود را دوباره زنده کنیم.

 

گزاره های ساده دکتر سریع القلم آخرین یافته های علم توسعه و نظریه های آن است که از دستگاهی بزرگ از مفاهیم بهره می برد و تجلی روح ایرانی ماست در قالب عددها.

 

بنیان این چهار لایه وطن دوستی خردمندانه ای است که کمتر فهمیده و گفته شده است. ای کاش می شد جرات کرد و گفت که وطن دوستی با ردیف کردن واژه های بی معنایی چون امپریالیسم و کودتا و کافه نشینی های بی حاصل و شعارهای کارگری و بستن زبان نقد محقق نمی شود. وطن دوستی ایرانی حاصل دانشی عمیق و فرهنگی شکوفا و تعلق اقتصادی و اخلاقی به طبقه های بالای جامعه است؛ که البته نفعش را بلافاصله طبقه های فرودست شریف به دست می آورند.

 

استاد دکتر سریع القلم نماد این وطن دوستی خردمندانه و اشرافی است که راهی مطمئن به آینده باز می کند، بی احتمال تزلزل های ایدئولوژیک عوامانه. 

 

آثار دکتر سریع القلم‌ را باید خواند؛ مکرر و دقیق. آثار استاد با تمام نقدهایی که می توان کرد و ایراداتی که می توان گرفت، ما را به این حقیقت راهنمایی می کند که جهان با عددها ساخته شده است. اگر عددها را نادیده بگیریم جهان را نادیده گرفته ایم.