عصر ایران؛ لیلا احمدی- «ازرا کلین»، روزنامه‌نگار ارشد، مفسر سیاسی و ستون‌نویس جوانِ نیویورک‌تایمز است. او پیش از این ستون‌نویس و سردبیر واشنگتن‌پست و سردبیر نشریۀ آمریکاییِ وُکس بود. ازرا درحال‌حاضر، میزبان پادکستِ ازرا کلین است که هر هفته منتشر می‌شود و به تحلیلِ مهم‌ترین وقایع سیاسی داخلی و خارجی می‌پردازد. کتابِ «چرا قطبی هستیم؟» از تألیفات او است.
ازرا در این مقاله به پدیدۀ جدید عصر اطلاعات یعنی "قدرتِ دیده‌شدن" پرداخته است و آن را مهم‌تر از ثروت یا افزایندۀ ثروت و قدرت قلمداد می‌کند. او ماهیتی الیگارش به ائتلاف رمزآمیز ترامپ داده، توجه را مهم‌تر از تمکن قلمداد کرده و بر این باور است که دارودستۀ فناوری ترامپ، گرچه همگی متمکن‌اند، اما بر نفوذ به‌مدد توجه، التفات و دیده‌شدن تکیه دارند.
پیشوایان رسانه‌های جمعی، رسولان عصر جدیدند. رسانه دست‌اندرکار سیاست و معرف فضای عمومی است. در این فضا قدرت، اعمال می‌شود، به نمایش درمی‌آید، منتشر می‌شود، داوری می‌شود، بسط می‌یابد و در اذهان عمومی نقش می‌بندد. قدرت سیاسی در جهان جدید، وابسته به خصایص زیستگاه نوین بشر یعنی شبکه‌های اجتماعی است. قدرت در چنین جهانی مشهود، پراکنده و منتشر است. افراد به‌وضوح در احاطۀ رسانه‌اند و بخش مهمی از قدرتِ اعمال‌شده ناشی از تصاویری است که اصحاب یا پیشوایان رسانه در اذهان مردم ایجاد کرده‌اند.
شایان ذکر است که مقالات ترجمه‌شده در این بخش، بازتاب دیدگاه نویسنده و در راستای بررسی مطبوعات جهان است.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖
دخالت پول و سرمایه در سیاست، موضوع جدیدی نیست. دهه‌ها به ما هشدار داده‌اند که آمریکا در حال تبدیل‌شدن به حکومتی الیگارشی است. اما روزهای آغازینِ دور دوم ریاست‌جمهوری ترامپ متفاوت است و این تفاوت نه از سرمایه که از مقولۀ دیگری نشأت می‌گیرد. ترامپ عاشق نمایش‌گری است و نمایش‌های سياسی‌اش همیشه حامل پیغام‌های مهمی است.
از خیل حامیان میلیاردرش در مراسم تحلیف هم، معدود افرادی توانستند متمایز شوند و در جایگاه ویژه قرار گیرند. او از حضورشان قدرت می‌گیرد. دوست دارد صف‌آراییِ رهبران فیس‌بوک، اینستاگرام، ایکس، تیک‌تاک، آمازون و گوگل را در مراسم تحلیف ببیند. دلش می‌خواهد ببیند که غول‌های فناوری در برابر دوربین‌های جهان صف کشیده‌اند و به او کرنش می‌کنند.
واشنگتن مملو از دفاتر لابی‌گری و بنگاه‌های تجاری است و در چنین برهه‌ای منافع‌شان ایجاب می‌کند که دست به جیب شوند. طبیعی است. انتظار دیگری هم نمی‌رود. فساد در سیاست آمریکا بیداد می‌کند. دادگاه عالی هم پشتیبان است و از جمهوری‌خواهان کنگره که با معدود اصلاحات مالی کمپین‌های انتخاباتی هم مقابله کرده‌اند، حمایت مالی می‌کند. البته باید توجه داشت که سیاست آمریکا از ظرفیت‌های قانونی برای محدودکردن الیگارشی و پیشگیری از تبعات این نوع حکومت‌ورزی برخوردار است.
در جهان جدید، قدرت سیاسی کشورها در گرو اتصال یا انقطاع ارتباط درشرایط مختلف است. با توسعۀ فضای مجازی، بخش عمده‌ای از امور اداری، سیاسی، تجاری و اجتماعی به این بستر وابسته شده و تهدیدها و تحریم‌ها، تشویق‌ها و تعریف‌ها از همین منظر ابلاغ می‌شوند.
کشورهای برخوردار از قدرت رسانه‌ای، قدرت صیانت از افکار عمومی را دارند و به همان میزان در تخریب، تعدیل و تغییر جامعه نیز دخیل‌اند. بخش مهمی از توان حکمرانی، وابسته به اعمال قوانین و سیاست‌های حکومتی در داخل و خارج از کشور است. وقتی شبکۀ اجتماعی، سکونتگاه مردم می‌شود، با بهره‌گیری از تملک این فضا می‌توان بر اذهان کاربران حکومت کرد. از این رو توانایی هر کشور در اعمال قوانین و سیاست‌های خود بر خدمات و فعالیت‌های فضای مجازی، رکن مهمی از قدرت است.
[م. اُلیگارشی، گروهک‌سالاری یا حکمرانیِ گروه اندک، اصطلاحی سیاسی است برای اشاره به حکومتی فاسد متشکل از حامیان و طرفداران که در برابر مردم مسئول نیست و چه‌بسا مایۀ نفرت عمومی است. حکومت اُلیگارشی می‌تواند حاکمیت اقلیت در مجمع سیاسی، دینی، صنفی، یا هر حوزۀ دیگری باشد. اُلیگارشی از نظر افلاطون شکل منحطّ حکومت، یعنی حالت فاسدشدۀ اشراف‌سالاری (حکومت نخبگان) است، همان‌گونه که جبّاریّت (طاغوت) صورت فاسدشدۀ پادشاهی و آنارشی (حکومت تودۀ بَلواگر) صورت فاسدشدۀ دموکراسی است.]
اما وضعیت جدید بغرنج‌تر و پیچیده‌تر از این‌ها است. باید دید آیا از نظر قانونی منعی وجود دارد که ترامپ، تیک‌تاک را در اختیار بگیرد تا این اپلیکیشن پیش از انتخاباتِ 2026 بر حمایت از او بیفزاید و به وایرال‌شدنِ محتوای حمایتی کمک کند؟ شاید قانونی در کار نباشد، اما اگر چنین شود، آیا به‌راحتی می‌توان دریافت که چنین داستانی وجود داشته است؟
اگر ایلان ماسک پیش از انتخابات 2028، ایکس را به‌نحوی تقویت کند که میدان در اختیار جمهوری‌خواهان باشد، چه‌کسی او را متوقف خواهد کرد؟ اکنون خوراک سیاست آمریکا، "توجه" است.
در سال 2022 به نظر می‌رسید که ماسک بهای گزافی برای توییتر پرداخته است. او این شبکه را به قیمت 44 میلیارد دلار خریداری کرد و اگر به‌مثابۀ معامله‌ای تجاری در نظر گرفته شود، این ذهنیت ایجاد می‌شود که پول زیادی پرداخت کرده. اکنون درآمد این شبکه بسیار فراتر از بهایی است که ماسک برای خرید آن پرداخت. ما آن زمان درکی از عظمت موضوع نداشتیم و هنوز هم شاید ارزش معاملۀ او را درنیافته باشیم. ماسک با خرید توییتر، "توجه" خرید و به قدرتمندترین فرد جهان پس از ترامپ مبدل شد.
[م. «تیک‌تاک» (TikTok)، شبکۀ اجتماعی محبوب برای ایجاد و هم‌رسانی ویدیوهای کوتاه ۳ تا ۱۵ ثانیه‌ای است که در چین با عنوان «دوئین» شناخته می‌شود. این اپلیکیشن از سال ۲۰۱۷، به محبوبیت فراوانی به‌ویژه میان نوجوانان دست یافت و از همان سال، ۱.۶ میلیارد بار دانلود شد (۱۲۳ میلیون بار در آمریکا). محبوبیت تیک‌تاک از زمان شیوع ویروس کرونا به‌شدت افزایش یافت.
تیک‌تاک به گروه چینی «بایت‌دنس» تعلق دارد و از سوی مقامات کاخ سفید متهم است که اطلاعات خصوصی کاربران را به چین منتقل می‌کند. ترامپ پیش از انتخابات اعلام کرد که برای ممنوع‌کردن تیک‌تاک در آمریکا آماده است. این اپلیکشین متعهد شده است که اجازۀ نظارت بر الگوریتم‌هایش را بدهد و شفافیت حداکثری را رعایت کند. ترامپ از امکان ایجاد شرکتی مشترک برای ادارۀ این شبکه اجتماعی خبر داده و هشدار داده است که در صورت عدم توافق بر سر تیک‌تاک، ممکن است تعرفه‌های تجاری جدیدی علیه چین اعمال کند. مقامات چینی درخواست‌ها برای فروش تیک‌تاک را رد کرده و مواضع آمریکا را غیرقانونی و راهزنانه توصیف کرده‌اند.]
الیگارشی فقط دلالت بر فساد ندارد. این پدیده حاکی از درهم‌آمیزی ثروت با حکومت است. ماسک هم صرفاً به دنبال معامله، توجه و التفات نیست. او در پی نفوذ و محوریت است و از این رو، نه صرفاً پول که توجه را به ترامپ پیشکش می‌کند. ترامپ هم دست‌کم تاکنون از این معامله خرسند بوده است. رؤسای‌جمهور پیشین، حامیان متمکن خود را داشتند و نفوذ و غنائمی هم نصیب حامیان می‌شد، اما در عصر مدرن، داد و ستد آشکاری بر سر قدرت وجود نداشت. ماسک و ترامپ باب مراوداتی را گشوده‌اند که سایر الیگارش‌های فرصت‌جو هم از حالا سودای آن را در سر خواهند پروراند.
در جهان ترامپ هر چیزی قیمتی دارد و قابل چانه‌زنی و معامله است. این در حالی است که غالب رؤسای‌جمهور و احزاب در بازۀ مشخصی فعالیت می‌کنند و به منافع، ایدئولوژی‌ها و پیمان‌های سیاسی مقید هستند. بخشی از آنچه مدیران "سیلیکون‌ولی" را از دموکرات‌ها متمایز می‌کند، این است که "کمیسیون تجارت فدرال" به مدیریت «لینا خان» آن‌ها را بی‌وقفه تحت پیگرد قرار داده و این پنداشت را در ذهن بسیاری از مدیران ارشد فناوری (که مدت‌ها از اهداف لیبرال حمایت می‌کردند) ایجاد کرده که به آن‌ها خیانت شده است.
پول در سیاست واشنگتن عامل مهمی است، اما عوامل مهم دیگری نیز دخیل‌اند و محدودۀ عمل ترامپ گسترده است. او بود که در آغاز طرح ممنوعیت تیک‌تاک را مطرح کرد که بخشی از برنامۀ چندجانبۀ او علیه نفوذ قدرت چین است. رقابت با چین یکی از معدود حوزه‌های استراتژیک است که به نظر می‌رسد ترامپ عمیقاً به آن اهمیت می‌دهد. او پس از ملاقات با «جف یاس»، میلیاردر و سرمایه‌گذار اصلیِ بایت‌دنس، موضع خود را نسبت به تیک‌تاک تغییر داد.
[م. لینا خان، دانشیار حقوقِ دانشکدۀ کلمبیا و رئیس کمیسیون فدرال تجارت است. او در حین تحصیل در دانشکدۀ حقوق ییل، به دلیل فعالیت در زمینۀ قوانین رقابت و ضد انحصار در ایالات متحده مشهور شد. لینا خان در مارس 2021، با حکم رئیس‌جمهور جو بایدن به ریاست این کمیسیون منصوب شد و از آن زمان در این سمت فعالیت می‌کند. او از منتقدان برجستۀ شرکت‌های بزرگ فناوری مانند آمازون است و آن‌ها را به انحصارطلبی تجاری و تلاش برای کنار زدن رقبای کوچک‌تر متهم کرده است. لینا خان در سال 2017 مقاله‌ای در ژورنال حقوقیِ دانشگاه ییل منتشر و تصریح کرد که قوانین و سیاست‌های آمریکا توان مسئول‌نگهداشتنِ غول‌های بزرگ تجاری مانند آمازون را ندارند. خانم خان، سابقۀ همکاری 16 ماهه با کمیتۀ فرعی ضد انحصار .وابسته به کمیتۀ قضائی کنگرۀ آمریکا را دارد که تحقیقات مفصلی در مورد عملکرد آمازون، اپل، فیس‌بوک و گوگل انجام داده است.]
[م. کمیسیون فدرال تجارت یا اف‌تی‌سی، آژانس مستقل دولت ایالات متحده است که در سال 1914 با هدف حمایت از حقوق مصرف‌کننده تأسیس شد. دیگر اهداف این کمیسیون شامل اجرای قانون رقابت برای پیشگیری یا از بین‌بردن فعالیت‌های تجاریِ زیان‌بار است. دفتر مرکزی این کمیسیون، واشنگتن است. تأسیس این مرکز از اقدامات مهمِ "وودرو ویلسون" (رئیس‌جمهور دموکرات آمریکا در خلال سال‌های1913 تا 1921) علیه تراست و انحصارطلبی است.]
[م. بنا به گزارش بلومبرگ، دولت چین در حال بررسی طرحی است که طبق آن، ایلان ماسک مالکیت اپلیکیشن تیک‌تاک را بر عهده خواهد گرفت تا از ممنوعیت احتمالی این برنامه در خاک این کشور، جلوگیری شود. بر اساس این طرح، ماسک مدیریت هم‌زمان شبکۀ اجتماعی ایکس (X) و تیک‌تاک را برعهده خواهد گرفت. دولت چین هنوز تصمیم نهایی نگرفته و مشخص نیست که آیا شرکت بایت‌دنس از برنامه‌های دولت چین یا مشارکت احتمالی ماسک و تیک‌تاک در این مذاکرات اطلاعی دارد یا خیر. ظاهراً پشت پردۀ این تصمیم، توافق سیاسی‌تجاری است که دونالد ترامپ و ایلان ماسک با مسئولان چینی داشته‌اند تا هر دو جبهه به نحوی حفظ شود.]
ترامپ بارها به نفرت از فیس‌بوک اشاره کرده است. چند سال پیش هم در "تروث سوشیال" گفته بود: «فیس‌بوک دشمن واقعی مردم است.» او هزینه‌های تبلیغاتی "مارک زاکربرگ" در سال ۲۰۲۰ را یکی از عوامل مهم باخت انتخاباتی‌اش قلمداد می‌کند و برای مقابله با او به رقیب اصلی متا یعنی ماسک روی آورده است.
ترامپ در کتاب‌اش دربارۀ زاکربرگ چنین نوشته است: «ما از نزدیک او را زیر نظر داریم و اگر این بار کار غیرقانونی انجام دهد، بقیۀ عمرش را در زندان خواهد گذراند.» زاکربرگ هم اکنون در کنار ترامپ است، به دیدار او در مارالاگو می‌رود و سیاست‌های متا را با مواضع ترامپ هماهنگ کرده است. ناگفته نماند که متا این بار به مراسم تحلیف ترامپ، کمک مالی کرد. زاکربرگ در مراسم تحلیف در چند قدمیِ ترامپ نشسته بود و احتمالاً به این باور رسیده بود که معامله با ترامپ از معامله با رئیس‌جمهور پیشین بهتر است. شاید ترامپ مواهب بیشتری دارد و عواقب دشمنی با او نیز شدیدتر است.
[م. دونالد ترامپ در کتاب‌اش با عنوان «نجات آمریکا»، مارک زاکربرگ، (بنیانگذار متا) را به مداخله در انتخابات پیشین ریاست‌جمهوری متهم کرد. در کتاب او عکسی از دیدار ترامپ با زاکربرگ در کاخ سفید منتشر و در کنارش نوشته شده بود: زاکربرگ همیشه در حال «توطئه علیه رئیس‌جمهور» است. اشارۀ ترامپ به کمک مالی 400 میلیون دلاریِ زاکربرگ و همسرش به کارزار‌های انتخاباتی در سال 2020 است که بیشتر این مبلغ به دموکرات‌ها اعطا شده است. ترامپ و حامیان‌اش اینگونه حمایت‌ها را دلیل باخت در انتخابات 2020 می‌دانند. رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده در کتاب‌اش گفته است: «اجازه نمی‌دهیم به تقلب و دستکاری در انتخابات ادامه دهند. با این افراد برخورد می‌کنیم و متخلفان را به زندان می‌اندازیم.»]
نمی‌خواهم در این مورد فرافکنی کنم. انگیزه‌ها، علایق و پشتوانۀ ذهنی غول‌های حمایتگر متفاوت است. نام‌بردن از آن‌ها در این نوشتار، به معنای چشم‌پوشی از تفاوت‌های آشکارشان نیست.
ساندار پیچای، ایلان ماسک نمی‌شود. جف بزوس هم شباهتی به شو چی زو ندارد. ترامپ می‌خواست با به‌خط‌کردنِ آن‌ها در مراسم تحلیف، چیزی به ما بگوید، هرچند شاید تجمع آن‌ها نشانگر نقشی نباشد که توقع دارد ایفا کنند. شاید یکی دو سال دیگر، ماسک و ترامپ با هم اختلاف داشته باشند و برای بقیه هم وضع مثل همیشه باشد و آمیزه‌ای از همکاری، خشم، تضرع و طرد شکل بگیرد. ائتلاف‌های ترامپ از نظر تاریخی کوتاه‌مدت‌اند و به‌ویژه زمانی که هم‌پیمانان‌اش قدرت واقعی را در دست دارند، عمر ائتلاف کوتاه می‌شود.
امیدوارم این گفته‌ها صدق نکنند و وقتی به این ستون نگاه می‌کنم، آن را هشداری نابجا در قبال ابهامی سیاسی قلمداد کنم. اما نمی‌توانم ببینم که ترامپ در مراسم تحلیف‌اش بهترین جایگاه را به مشهورترین و قدرتمندترین تجار آمریکا داده و وانمود می‌کند که از آن‌ها چیزی نمی‌خواهد. او وانمود می‌کند که توافقی در بین نیست و آن‌ها قرار نیست نقشی در سیاست آمریکا داشته باشند شاید مشکل فراتر از ترامپ است.
جناح راست سال‌ها بر این باور بود که پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی، نگاه مغرضانه‌ای دارند و چپ‌ها هم در همۀ این سال‌ها با آن‌ها همراهی کرده‌اند. تمرکز ثروت و سرمایه در آمریکا نامعقول و نامتوازن است و جلب‌توجه به مدد رسانه‌های اجتماعی نیز سهم غیرمنصفانه‌ای دارد. پول و سرمایه در سیاست دخیل است و توجه بیش از تمکن، قدرت ایجاد می‌کند. تاکنون در تنظیم نقش ثروت در سیاست موفق نبوده‌ایم. در بابِ قدرت با ابزار دیده‌شدن، ابهام بیشتر است و هنوز حتی رئوس بحث را هم نیافته‌ایم.
