رسول سلیمی: درحالی‌که تنش‌ها در غزه پس از ماه‌ها درگیری بین اسرائیل و حماس همچنان ادامه دارد، پیشنهاد دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا، مبنی بر «تخلیه جمعیت فلسطینی از غزه و انتقال اداره این منطقه به ایالات متحده» موجی از واکنش‌های بین‌المللی را برانگیخته است. این طرح که توسط ترامپ در یک سخنرانی مطرح شد، نه تنها از سوی فلسطینی ها و کشورهای عربی به شدت محکوم شده بلکه حتی در داخل آمریکا نیز با اختلاف نظر عمیق دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان روبه رو شده است.
اسناد منتشرشده توسط رسانه‌هایی مانند بی بی سی، الجزیره و رویترز نشان می‌دهد که این طرح شامل چند محور اصلی است: انتقال تدریجی ساکنان غزه به کشورهای ثالث (از جمله مصر و اردن)، ایجاد یک حکومت موقت تحت نظارت آمریکا در غزه و نهایتاً الحاق بخش‌هایی از این منطقه به اسرائیل. اما آیا چنین برنامه‌ای از نظر حقوقی، سیاسی و عملی قابل اجراست؟ واکنش بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی به آن چیست؟
تحلیل طرح ترامپ: از آرزو تا واقعیت
بر اساس گزارش سی ان ان، هسته اصلی طرح ترامپ مبتنی بر این ایده است که غزه به دلیل «ناامنی مزمن» قادر به اداره خود نیست و تنها یک قدرت خارجی مانند آمریکا می‌تواند ثبات را به آن بازگرداند. ترامپ در مصاحبه با فاکس نیوز ادعا کرده است: «ما می‌توانیم غزه را به یک مرکز تجاری بین‌المللی تبدیل کنیم اما اول باید این آشفتگی را پایان دهیم.»
با این حال، کارشناسان حقوق بین الملل مانند «آن ماری اسلوتر»، مدیر سابق برنامه ریزی سیاسی در وزارت خارجه آمریکا، در گفتگو با آسوشیتدپرس تأکید کردند که این طرح نقض آشکار قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد، از جمله قطعنامه ۲۴۲ و ۳۳۸، است که بر «عدم مشروعیت الحاق سرزمین‌های اشغالی» تأکید دارند. از سوی دیگر، پیشنهاد انتقال اجباری فلسطینی ها ممکن است تحت عنوان «جنایت علیه بشریت» در دیوان کیفری بین‌المللی قابل پیگیری باشد.
امکان سنجی تخلیه غزه: چالش‌های حقوقی و عملی
ایده تخلیه جمعیت ۲.۳ میلیونی غزه و انتقال آن‌ها به کشورهایی مانند مصر، اردن یا حتی عراق، از همان ابتدا با سؤالات جدی مواجه شده است. ناظران سیاسی معتقدند حتی اگر فرض کنیم کشورهای میزبان حاضر به پذیرش آوارگان فلسطینی باشند، اجرای چنین برنامه‌هایی نیازمند بودجه‌ای بالغ بر صدها میلیارد دلار و هماهنگی بین‌المللی بی‌سابقه است که در شرایط کنونی غیرممکن به نظر می‌رسد.
از دیدگاه روانشناختی نیز، مقاومت فلسطینی ها در برابر این طرح قابل پیشبینی است. همانطور که الجزیره در گزارش زنده خود از غزه نقل کرده، هزاران فلسطینی در اعتراضات خیابانی شعار می‌دهند: «غزه خانه ماست، ما آن را ترک نمی‌کنیم!» یک مقام حماس نیز در مصاحبه با رویترز هشدار داده است: «این طرح آتش جنگ را در کل خاورمیانه شعله ور خواهد کرد.»
آمریکا به عنوان مالک غزه؟ ابهامات حقوقی و سیاسی
بخش دیگری از طرح ترامپ که جنجال برانگیزتر است، پیشنهاد «اداره غزه توسط آمریکا» است. ترامپ در مصاحبه با CBS News گفته است: «ما می‌توانیم مانند آنچه در آلمان و ژاپن پس از جنگ جهانی دوم انجام دادیم، یک حکومت موقت ایجاد کنیم.» اما تحلیلگران در فارین پالسی تأکید می‌کنند که مقایسه غزه با آلمان ۱۹۴۵ کاملاً گمراه کننده است چرا که غزه یک سرزمین اشغالی است و جامعه بین‌الملل هرگونه حاکمیت خارجی بر آن را غیرقانونی می‌داند.
علاوه بر این، طبق اسناد منتشرشده توسط واشنگتن پست، حتی در صورت موافقت کنگره آمریکا با این طرح، اداره یک منطقه جنگی مانند غزه نیازمند حضور ده‌ها هزار سرباز آمریکایی و هزینه‌های گزاف خواهد بود، عاملی که به گفته کارشناسان نظامی امریکا، در شرایط کنونی برای افکار عمومی آمریکا غیرقابل قبول است.
واکنش داخلی در آمریکا: شکاف عمیق حزبی
واکنش به طرح ترامپ در داخل آمریکا به شدت حزبی بوده است. جمهوری‌خواهان، از جمله سناتور تد کروز، از این طرح به عنوان «راه‌حلی جسورانه برای صلح» استقبال کرده است. در مقابل، دموکرات‌ها مانند الکساندریا اکازیون کوارتز در توییتی نوشت: «این طرح نه تنها غیراخلاقی بلکه نشانی از امپریالیسم مدرن است.»
این در حالی است که گزارش نشریه پولیتیکو نشان می‌دهد که حتی درون حزب جمهوری خواه نیز اختلاف نظر وجود دارد؛ برخی مانند سناتور میت ارمنی نگرانند که این طرح موجب درگیر شدن بیشتر آمریکا در خاورمیانه شود. از سوی دیگر، مقامات کاخ سفید به یورونیوز تأکید کرده‌اند که «برخی بخش‌های این طرح هنوز در مرحله بحث است»
دیدگاه اسرائیل: حمایت رسمی، نگرانی های پنهان
بنابر گزارش تایمز اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، از طرح ترامپ به عنوان «فرصتی تاریخی برای ایجاد ثبات» استقبال کرده است. همچنین منابع اسرائیلی به سی ان ان گفته‌اند که این طرح ممکن است به الحام بخش‌هایی از غزه به اسرائیل بینجامد، ایده‌ای که مورد حمایت افراطیون در دولت ائتلافی کنونی است.
با این حال، ناظران سیاسی در اسکای نیوز تأکید می‌کنند که حتی در داخل اسرائیل، گروه‌های مدنی و چپ میانه نسبت به عواقب بلندمدت این طرح هشدار داده‌اند. چه آنکه یک تحلیلگر ارشد مؤسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل (INSS) به هاآرتض گفته است: «اداره غزه توسط آمریکا ممکن است بهانه جدیدی برای مقاومت فلسطینی ها و افزایش حملات به اسرائیل ایجاد کند.»
واکنش کشورهای عربی: اتحاد در مخالفت
کشورهای عربی تقریباً به صورت یکپارچه با طرح ترامپ مخالفت کرده‌اند. مصر که مرز مشترک با غزه دارد، در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرد: «هرگونه تلاش برای انتقال فلسطینی ها به صحرای سینا نقض حاکمیت ملی مصر است.» اردن نیز که میزبان میلیون‌ها آواره فلسطینی است، هشدار داده که این طرح «خط قرمز» است.
برخی از کشورهای حاشیه خلیج فارس، مانند امارات اگرچه در سال‌های اخیر روابط نزدیکی با اسرائیل برقرار کرده‌اند اما به نوشته فایننشال تایمز، آن‌ها از ترامپ خواسته‌اند تا از «ایده‌های انفجاری» خودداری کند. تنها استثنا این ماجرا احتمالاً عربستان سعودی است که به گزارش فارین پالسی، در ازای عادی سازی روابط با اسرائیل، ممکن است سکوت تاکتیکی در پیش بگیرد.
طرحی غیرعملی با پیامدهای ماندگار
با وجود تبلیغات گسترده حامیان ترامپ، به نظر می‌رسد این طرح بیش از آن که یک راه حل واقع بینانه باشد، نمایشی سیاسی برای جلب حمایت راست گرایان در انتخابات ۲۰۲۴ آمریکا است. همانطور که نیویورک تایمز در تحلیلی نوشت: «اجرای این طرح نیازمند اجماعی بین‌المللی است که در دنیای قطبی امروز وجود ندارد.»
با این حال، صرف مطرح شدن چنین‌ایدهای نشان دهنده تحول خطرناکی در گفتمان سیاسی امریکا است: عادی سازی اخراج اجباری ملت‌ها و بازگشت به استعمارگری! همانطور که آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، هشدار داده است: «غزه آزمایشگاه سیاست‌های جهانی نیست؛ خانه میلیون‌ها انسان است که حق تعیین سرنوشت دارند.»
۲۱۳۳۱۵
