تصور می‌کردی با به دنیا آمدن نوزادت، همه چیز پر از شادی و آرامش می‌شود، اما حالا انگار چیزی کم است. احساس ‏می‌کنی غمی سنگین در قلبت جا خوش کرده و نمی‌دانی چرا. شاید با خودت می‌گویی: «مگر این همان لحظه‌ای نبود که ‏برایش لحظه‌شماری می‌کردم؟» اگر این حس را داری، باید بدانی که تنها نیستی. غمگینی و استرس پس از زایمان بسیار ‏طبیعی است. اما این احساس می‌تواند شدیدتر و پایدارتر شود و به چیزی به نام افسردگی بعد از زایمان تبدیل شود: ‏احساسی که 20 تا 25 درصد از مادران پس از زایمان تجربه می‌کنند. ‏ما در این مقاله به بررسی علل، علائم و راه‌های درمان افسردگی پس از زایمان می‌پردازیم. پیشنهاد می‌کنیم تا انتهای مقاله همراه ما باشی تا ‏بدانی چطور می‌توانی از این چالش عبور کنی.

افسردگی بعد از زایمان چیست؟

به دنیا آمدن یک نوزاد، تجربه‌ای بسیار مهم در زندگی زن و مرد است. این تجربه بسیار مهم، از سوی بسیاری از افراد در ‏فرهنگ‌های مختلف یکی از پراسترس‌ترین رویدادهای زندگی‌شان معرفی شده است. اما گاهی این استرس شکل جدی‌تری به ‏خود می‌گیرد: افسردگی بعد از زایمان، چیزی که شبیه به ترکیبی از خستگی، اضطراب و غم مداوم است. مادری که گرفتار ‏افسردگی پس از زایمان می‌شود ممکن است فکر کند که نمی‌تواند به خوبی از نوزادش مراقبت کند یا علاقه‌ای به او ندارد و ‏این فکر در او اضطراب زیادی تولید کند.

اگر با افسردگی پس از زایمان دست‌وپنجه نرم می‌کنید و به مشاوره‌ی روان شناسی آنلاین نیاز دارید، متخصصان نوجان کلینیک در کنار شما هستند تا در این مسیر همراهتان باشند.

چرا افسردگی پس از زایمان رخ می‌دهد؟

دلایل افسردگی پس از زایمان پیچیده و چندوجهی است. بدن زن پس از زایمان با تغییرات عظیمی روبه‌رو می‌شود. کاهش ‏شدید هورمون‌های استروژن و پروژسترون بعد از زایمان، که در دوران بارداری از مادر حمایت می‌کردند، ‏ناگهان او را دچار حالت روحی و روانی خاصی می‌کند. اما این فقط بخشی از داستان است.

علائم افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان، تجربه‌ای فراتر از خستگی و نوسانات طبیعی خلقی است. این اختلال با غمگینی عمیق و احساس ‏ناامیدی همراه است.

در همین راستا می‌توانیم به نقل قولی از کلینیک نوجان اشاره کنیم: «افسردگی فقط احساس غم و اندوه برای چند روز ‏نیست، بلکه یک حالت ذهنی مداوم و طاقت‌فرسا است که در عملکرد روزانه‌ی شما اختلال ایجاد می‌کند.»

افسردگی پس از زایمان با علائم زیر همراه است:

1. احساس غم و ناامیدی مداوم: مادر مدام احساس ناراحتی، گریه‌کردن یا بی‌ارزشی دارد.
2. بی‌علاقگی به فعالیت‌ها: کارهایی که قبلاً لذت‌بخش بودند، دیگر برای مادر جذاب نیستند. حتی مراقبت از نوزاد ‏هم ممکن است سخت و بی‌معنا شود.
3. خستگی شدید و کمبود انرژی: مادر مدام احساس خستگی می‌کند و انگیزه انجام کارها را ندارد.
4. تغییرات خواب: بی‌خوابی یا خوابیدن بیش از حد، حتی وقتی نوزاد خواب است.
5. تغییر در اشتها: کاهش یا افزایش اشتها که باعث تغییر وزن می‌شود.
6. مشکل تمرکز و تصمیم‌گیری: مادر دچار حواس‌پرتی، فراموشی یا ناتوانی در تصمیم‌گیری‌های ساده می‌شود.
7. احساس گناه و خودسرزنشگری: فکر می‌کند مادر خوبی نیست و در مراقبت از نوزاد شکست خورده است.
8. اضطراب و نگرانی زیاد: نگرانی بیش از حد در مورد سلامت و امنیت نوزاد.
9. افکار منفی و خطرناک: در موارد شدید، ممکن است افکار آسیب‌زدن به خود یا نوزاد به ذهن مادر بیاید.

مدت زمان افسردگی بعد از زایمان

به طور معمول، علائم افسردگی بعد از زایمان در هفته‌های اول پس از زایمان شروع می‌شود و می‌تواند تا 6 ماه ادامه داشته ‏باشد. اگر علائم بیش از یک سال باقی بماند، احتمالاً نیاز به درمان‌های تخصصی‌تر است. مراجعه به روان‌شناس یا ‏روان‌پزشک می‌تواند در تعیین مدت و شدت این اختلال کمک‌کننده باشد.

اثرات افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از بارداری مادر می‌تواند زندگی او را به طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهد:

آسیب به نوزاد: افسردگی پس از زمیان مادر می‌تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم بر رشد نوزاد تأثیر بگذارد. مادرانی که با افسردگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، ممکن ‏است در تعامل با نوزاد مشکل داشته باشند یا نتوانند به نیازهای عاطفی یا جسمی او پاسخ مناسب بدهند.

آسیب به رابطه با همسر: افسردگی پس از زایمان تنها محدود به مادران نیست؛ پدران نیز ممکن است به این اختلال دچار شوند. طبق پژوهشی که توسط احمدیان و همکاران (2020) در ایران انجام شد، عواملی همچون تغییرات روانی، اضطراب‌های اقتصادی و نارضایتی از روابط زناشویی می‌توانند خطر افسردگی را در پدران افزایش دهند.

آسیب به خود مادر: افسردگی پس از زایمان در صورت درمان نشدن، می‌تواند در آینده به مشکلات شدیدتر و پیچیده‌تر در سلامت روان مادر شود. درمان به موقع و دریافت حمایت‌های لازم می‌تواند از این اثرات ‏جلوگیری کند.

راه‌های درمان افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان به دلیل ترکیبی از عوامل زیستی، روانی و اجتماعی بروز می‌کند و برای درمان آن به یک رویکرد جامع ‏نیاز است. اولین قدم برای درمان، پذیرش این حقیقت است که احساسات مادر غیرطبیعی نیستند و کمک‌گرفتن از دیگران و ‏متخصصان، نشانه‌ای از قدرت و مراقبت از خود است.

یک. مراجعه به متخصص: کلید اصلی بهبودی
از آنجا که افسردگی پس از زایمان پیش از هرچیز یک موقعیت بالینی است و نیازمند توجه متخصصین، پیشنهاد اولیه برای درمان آن، استفاده از متخصصین این حوزه یعنی روان‌درمانگران (تراپیست‌ها) و روان‌پزشکان است. روان‌درمانی (تراپی) مؤثرترین و مهم‌ترین بخش درمان افسردگی پس از زایمان در زنان است. مادران باید بدانند که مراجعه به یک درمانگر نه‌ ‏تنها ضرورت دارد، بلکه اقدامی شجاعانه و ارزشمند برای سلامت خود و خانواده‌شان است. در صورتی که روان‌درمانگر تشخیص دهد به مداخله فوری‌تر نیاز است، می‌توان از روان‌پزشک نیز کمک گرفت. اما همیشه در مسائل روان‌شناسی، مداخلۀ غیردارویی در درجۀ اول قرار دارد.

دو. اقدامات مراقبتی کمکی

این اقدامات گرچه راهکار اصلی درمانی برای درمان افسردگی پس از زایمان در زنان نیست، اما می‌توانند اثربخشی درمان را افزایش دهند. در واقع، بی‌توجهی به این اقدامات مراقبتی می‌تواند فرد را از مزایای آنها محروم سازد. گرچه جای لازم به تاکید است که این اقدامات هرگز جای درمان اصلی برای افسردگی پس از زایمان را نمی‌گیرند. اقدامات مراقبتی را می‌توان در سه دسته جای داد: حمایت‌های اجتماعی، تغییر در سبک زندگی شامل تحرک‌های بیشتر و اصلاح رژیم غذایی. باید توجه داشته باشیم که اقدامات مراقبتی:

1. حمایت‌های اجتماعی نقش خانواده و همسر
حمایت همسر و نزدیکان در این دوره بسیار حیاتی است. همسر می‌تواند با گوش‌دادن به احساسات مادر بدون قضاوت و ‏همدلی کردن با او، کمک در کارهای خانه و مراقبت از نوزاد برای ایجاد فرصت استراحت، تشویق مادر به درمان و همراهی ‏در این مسیر و کاهش فشارهای غیرضروری و ایجاد محیطی امن و آرام به مادر کمک کند.

2. سبک زندگی و تغییرات روزمره

• ورزش: فعالیت‌های سبک مانند پیاده‌روی روزانه باعث ترشح اندورفین و بهبود خلق‌وخو می‌شود.
• استراحت و کمک‌گرفتن: مادران باید برای خود زمان کوتاهی جهت استراحت و آرامش فراهم کنند، حتی اگر نیاز ‏باشد از دیگران کمک بگیرند.
• مدیتیشن و تکنیک‌های تنفس: این تمرین‌ها به کاهش استرس و بهبود آرامش کمک می‌کنند.

3. تغذیه مناسب
رژیم غذایی سالم می‌تواند به بهبود خلق‌وخو کمک کند. مصرف غذاهای غنی از امگا-۳ (مثل ماهی‌های چرب) و پروتئین‌های ‏کافی (مانند تخم‌مرغ و حبوبات) تأثیر مثبتی بر سطح انرژی و تعادل هورمونی دارد.

نتیجه‌گیری

افسردگی در بارداری و همچنین افسردگی پس از زایمان یک وضعیت بالینی است که از زمان بارداری برخی از مادران آن را تجربه می‌کنند، اما کمتر درباره‌اش صحبت ‏می‌شود. درک دلایل افسردگی پس از زایمان و شناخت علائم آن، اولین گام در کمک به والدین برای بازگشت به زندگی عادی ‏است. درمان و حمایت، نه تنها این مرحله سخت را آسان‌تر می‌کند، بلکه به والدین کمک می‌کند تا قوی‌تر از قبل به مسیر ‏والدگری ادامه دهند. درمانگران نیز در این مسیر نقش به‌سزایی دارند و با کمک آن‌ها می‌توان از این مرحله‌ی زندگی راحت‌تر ‏عبور کرد.