به گزارش خبرنگار مهر، در جهان امروز، ارتباطات و فناوری اطلاعات به‌عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جوامع شناخته می‌شوند. در ایران نیز، با رشد سریع استفاده از فناوری‌های نوین و خدمات ارتباطی، بررسی و ارزیابی کیفیت خدمات شبکه‌های ارتباطی به یکی از دغدغه‌های اصلی نهادهای دولتی و اپراتورهای خصوصی تبدیل شده است. در همین راستا، فصلنامه آماری شاخص‌های بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات که توسط سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی (رگولاتوری) منتشر می‌شود، به‌عنوان منبعی معتبر و جامع برای تحلیل عملکرد شبکه‌های ارتباطی در کشور عمل می‌کند.
این گزارش‌ها به صورت فصلی وضعیت شاخص‌های مختلف کیفیت شبکه را از جنبه‌های گوناگون نظیر زمان تأخیر، سرعت انتقال داده، نرخ قطعی سرویس و میزان برقراری موفقیت‌آمیز سرویس‌ها بررسی می‌کنند. ارزیابی دقیق این شاخص‌ها نه‌تنها برای اپراتورها اهمیت دارد بلکه به‌عنوان مبنایی جهت تصمیم‌گیری‌های استراتژیک برای نهادهای دولتی در جهت توسعه زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات و تدوین سیاست‌های مؤثر در این حوزه نیز به‌شمار می‌آید. از آنجایی که فناوری اطلاعات و ارتباطات به‌ویژه در سال‌های اخیر در زندگی روزمره و فعالیت‌های اقتصادی نقشی محوری ایفا می‌کند، کیفیت شبکه‌های ارتباطی نیز تأثیر مستقیم و قابل‌توجهی بر تجربه کاربران و رضایت آنان از خدمات ارائه‌شده دارد.
در این نوشتار کوتاه، با تمرکز بر داده‌های موجود در فصلنامه آماری شاخص‌های کیفیت شبکه، سعی خواهیم کرد روندها و تحولات عمده‌ای که در سال‌های اخیر در کیفیت خدمات مخابراتی کشور رخ داده است را تحلیل کنیم. داده‌ها و شاخص‌هایی که در این گزارش‌ها ارائه می‌شوند، می‌توانند نقش کلیدی در شناسایی نقاط قوت و ضعف موجود در شبکه‌های ارتباطی کشور ایفا کرده و به‌عنوان ابزارهای راهبردی برای بهبود کیفیت خدمات و ارتقای زیرساخت‌ها استفاده شوند. همچنین، بررسی تأثیر این شاخص‌ها بر سطح رضایت کاربران و پیش‌بینی تحولات آتی در صنعت مخابرات کشور، درک بهتری از نیازهای موجود و اقدامات لازم برای ارتقای وضعیت کنونی به دست می‌دهد. هدف از این گزارش، علاوه بر تحلیل داده‌ها و شاخص‌های ارائه‌شده در گزارش‌ها، بررسی تأثیرات آن‌ها بر بهبود کیفیت خدمات و تأمین نیازهای فنی و زیرساختی کشور است.
زمان رفت و برگشت بسته‌ها (RTT)
زمان رفت و برگشت بسته‌ها، به‌عنوان یکی از معیارهای کلیدی برای ارزیابی کیفیت اتصال شبکه‌ها، در این گزارش به صورت جداگانه برای دو نوع شبکه ثابت و سیار ارائه شده است. بر اساس داده‌ها، شبکه‌های ثابت در سطح داخلی (با ۲۰.۳۷ میلی‌ثانیه) عملکرد بهتری نسبت به شبکه‌های سیار (با ۳۵.۵۵ میلی‌ثانیه) دارند. همچنین، در سطح بین‌المللی، شبکه‌های ثابت و سیار به‌ترتیب با ۷۴.۶۴ و ۹۲.۸۶ میلی‌ثانیه عملکردی ضعیف‌تر از شبکه‌های داخلی خود دارند.
نرخ تأخیر متغیر (Jitter)
نوسانات تأخیر ارسال و دریافت بسته‌ها یا «Jitter» یکی دیگر از شاخص‌های حیاتی است که مستقیماً بر کیفیت خدمات و تجربه کاربری تأثیر می‌گذارد. طبق داده‌های ارائه شده در این گزارش، شبکه‌های ثابت داخلی با ۱.۱۹ میلی‌ثانیه کمتر از شبکه‌های سیار داخلی (۶.۶۱ میلی‌ثانیه) کارایی بهتری دارند. این تفاوت می‌تواند نشان‌دهنده مشکلاتی در پایداری سیگنال‌ها و کیفیت اتصال در شبکه‌های سیار باشد که نیاز به رفع اختلالات و بهینه‌سازی سیگنال‌ها را می‌طلبد. در سطح بین‌المللی نیز شاهد افزایش تأخیر هستیم که بر تجربه کاربران ایرانی در استفاده از سرویس‌های اینترنت بین‌المللی تأثیرگذار است.
قطعی و برقراری موفقیت‌آمیز سرویس صوتی و داده
در گزارش فصلنامه آماری شاخص‌های بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات، میزان قطعی سرویس و برقراری موفقیت‌آمیز سرویس‌های داده و صوت در شبکه‌های مختلف به‌تفصیل ارائه شده است. در پاییز ۱۴۰۳، شبکه‌های مختلف اپراتورهای ایرانی به صورت جداگانه عملکرد خود را در زمینه قطعی سرویس و برقراری موفقیت‌آمیز ارزیابی کرده‌اند.
همراه اول:
- میزان قطعی سرویس صوتی همراه اول با فناوری 2G برابر با ۰.۳۹ درصد گزارش شده و میزان برقراری موفقیت‌آمیز سرویس صوتی ۹۸.۹۵ درصد است.
- در فناوری 3G، میزان قطعی سرویس صوتی برابر با ۰.۱۲ درصد بوده و میزان برقراری موفقیت‌آمیز ۹۹.۸۳ درصد گزارش شده است.
- در بخش سرویس داده نیز میزان برقراری موفقیت آمیز سرویس همراه اول در فناوری‌های 3G و 4G به ترتیب ۳۳.۲۶ و ۹۹.۷۱ درصد و میزان قطعی ۰.۲۷ و ۰.۲۸ اعلام شده است.
ایرانسل:
- در فناوری 2G، میزان قطعی سرویس صوتی ایرانسل برابر با ۰.۴۸ درصد و میزان برقراری موفقیت‌آمیز سرویس صوتی ۹۷.۷ درصد است.
- همچنین در فناوری 3G نیز میزان قطعی سرویس ۰.۲۶ درصد و برقراری موفقیت‌آمیز ۹۹.۶۳ درصد گزارش شده است.
- دومین اپراتور بزرگ همراه کشور در بخش سرویس داده نیز در فناوری‌های 3G و 4G به ترتیب ۹۷.۵ و ۹۹.۶۵ درصد برقراری موفقیت آمیز و ۰.۵۷ و ۰.۱۷ درصد قطع سرویس به ثبت رسانده است.
رایتل:
- میزان قطعی سرویس صوتی رایتل که مبتنی بر فناوری 3G است، ۰.۵۱ درصد و میزان برقراری موفقیت‌آمیز آن ۹۹.۶۵ درصد گزارش شده است.
- سرویس داده رایتل نیز با فناوری‌های 3G و 4G به ترتیب ۹۹ و ۹۹.۷ درصد برقراری موفقیت آمیز و ۰.۵۱ و ۰.۱۵ درصد قطعی تجربه کرده است.
به عقیده کارشناسان، این داده‌ها نشان‌دهنده عملکرد مناسب و کم‌نوسان در اپراتورهای بزرگ‌تر مانند همراه اول و ایرانسل است، به‌ویژه در فناوری‌های جدیدتر مانند 3G و 4G که برقراری سرویس‌های صوتی در آن‌ها به صورت عمومی بالاتر از ۹۹ درصد گزارش شده است. در مقایسه، رایتل به‌عنوان اپراتور کوچک‌تر، علیرغم عملکرد مشابه یا حتی بهتر در برخی موارد، از لحاظ زیرساخت‌ها در سطح پایین‌تری نسبت به دو اپراتور بزرگ‌تر قرار دارد.
سرعت انتقال داده
یکی از شاخص‌های کلیدی کیفیت شبکه، سرعت انتقال داده محسوب می‌شود که به‌ویژه در نسل‌های سوم و چهارم ارتباطات همراه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. طبق آمار ارائه‌شده در گزارش فصلنامه آماری، سرعت انتقال داده در شبکه‌های مختلف در پاییز ۱۴۰۳ به شرح زیر است:
این آمار بیانگر رقابت نزدیک در ارائه خدمات داده در شبکه‌های همراه است، جایی که رایتل سرعتی بیش از ۲۰ مگابایت بر ثانیه ارائه می‌دهد و میزان قطعی کمتری (حدود ۱ درصد) نسبت به رقبای خود دارد. همراه اول و ایرانسل نیز به اختلافی اندک و سرعت حدود ۱۲ مگابایت بر ثانیه، به ترتیب جایگاه دوم و سوم را در اختیار دارند.
بررسی تأثیرات
شاخص‌های کیفیت شبکه، به‌ویژه در زمینه زمان رفت و برگشت بسته‌ها، نرخ تأخیر متغیر، قطعی سرویس و سرعت انتقال داده، تأثیر مستقیمی بر تجربه کاربری و سطح رضایتمندی مشتریان دارند. ضعف در این شاخص‌ها می‌تواند منجر به کاهش کیفیت خدمات و نارضایتی کاربران و مشترکین شود.
این امر به‌ویژه در بخش‌های تجاری و خدمات آنلاین که بر بستر اینترنت فعالیت می‌کنند، مشهودتر است. بنابراین، بهبود شاخص‌های کیفیت شبکه به معنای افزایش رضایت مشتریان، کاهش قطعی‌ها و افزایش ظرفیت شبکه‌ها برای پاسخگویی اپراتورها به نیازهای کاربران خواهد بود. در همین راستا، ارتقا زیرساخت‌ها، توسعه فناوری‌های نوین مانند 5G و بهره‌گیری از ظرفیت‌های جدید شبکه می‌تواند تحولی بزرگ در کیفیت خدمات مخابراتی همراه ایجاد کند.
سخن پایانی
با عنایت به داده‌های موجود در فصلنامه آماری شاخص‌های ارتباطات و فناوری اطلاعات، به نظر می‌رسد که در مجموع کیفیت خدمات مخابراتی در ایران در حال بهبود است، اما همچنان چالش‌هایی در زمینه تأخیرها، قطعی سرویس‌ها و سرعت انتقال داده به قوت خود باقی هستند. از همین روی، برای دستیابی به بهبودهای بیشتر در این زمینه‌ها، نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر در زیرساخت‌ها و استفاده از فناوری‌های پیشرفته‌تر بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. همچنین، بررسی دقیق‌تر عوامل تأثیرگذار بر عملکرد هر اپراتور می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های مؤثرتر در جهت ارتقای کیفیت خدمات در آینده کمک کند.
