به گزارش خبرگزاری مهر، میثم لباف خانیکی دانشیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران در این نشست به بیان گوشه‌ای از مقاله «گچ و آرایه‌های گچی در بازه هور» پرداخت و گفت: کاوش‌های باستان‌شناختی یک دهه اخیر در محوطه تاریخی بازه هور، واقع در ۷۰ کیلومتری جنوب شهر مشهد نتایج قابل توجهی درباره پلان، ساختار و آرایه‌های معماری واقع در این محوطه در بر داشته است.
این باستان‌شناس افزود: موقعیت جغرافیایی محوطه بازه هور در ناحیه‌ای که پوشیده از برون زده‌ای طبیعی گچ است، فرصتی را مهیا کرده بود که معماران و هنرمندان به قابلیت‌های متنوع این ماده معدنی پی ببرند و با توسعه دانش و فناوری خود در فرآوری و بهره‌گیری از گچ، آثار معماری و هنری بی‌بدیلی خلق کنند.
وی تصریح کرد: گمانه‌زنی باستان‌شناسی در فضای داخلی و پیرامون چهارطاقی سنگی بازه هور نشان داد که علاوه بر استفاده گسترده از گچ به عنوان ملاط، ترکیبات خاصی از این ماده برای پوشش کف، اندود دیوارها و حتی نمای بنا به کار رفته است. همچنین از گچ به عنوان ترکیب اصلی در احداث ستون‌های تالاری که زمانی در مجاورت چهارطاقی برپا بوده، استفاده شده است. استفاده از گچ در مجموعه تاریخی بازه هور به ملاط و اندود محدود نشده و ماده اصلی را در خلق آرایه‌های معماری آتشکده قلعه دختر بازه هور تشکیل داده است. بهره‌گیری از هنر گچبری در آرایش فضای داخلی اتاق‌ها، بدنه ستون‌ها، سرستون‌ها و نیز پایه آتشدان‌های این آتشکده، مجموعه بی‌بدیلی از هنر گچبری عصر ساسانی را ارائه می‌دهد.
بازنگری در فرضیه بنیان چهار ایوانه مسجد جامع زواره
در ادامه لیلا دانش دانشجوی دوره دکترای تخصصی دپارتمان تاریخ هنر دانشگاه یورک به بیان گوشه‌ای از مقاله «بازنگری در فرضیه بنیان چهار ایوانه مسجد جامع زواره: با تکیه بر بررسی آرایه‌های گچی بنا» پرداخت و گفت: مسجد جامع زواره، بر اساس کتیبه آجری دور صحن، یکی از بناهای شاخص سده ششم هجری قمری به شمار می‌آید که به دلیل برخورداری از طرح پلان‌ها چهارایوانه، جایگاهی ویژه در تاریخ معماری مساجد ایران دارد.
وی افزود: نتایج مطالعه نشان می‌دهد که محراب مسجد جامع زواره در طی دوره‌های مختلف، حداقل سه مرحله اجرا و بازسازی را تجربه کرده است. این یافته‌ها حاکی از وقوع تحولات بنیادین در حداقل یک مرحله و همچنین تغییرات جزئی در مراحل بعدی است.
تأثیر نقوش آرایه‌های گچی ایران بر آرایه‌های معماری جغرافیای اسلامی
«تأثیر نقوش آرایه‌های گچی ایران بر آرایه‌های معماری جغرافیای اسلامی» عنوان مقاله مشترک فاطمه شیرعلی‌یان و سامیه ماندگار بود که توسط فاطمه شیرعلی‌یان کارشناس ارشد رشته پژوهش هنر دانشگاه پیام نور ارائه شد.
وی با اشاره به اینکه هنر گچبری از زیرشاخه‌های معماری، در طول تاریخ و در نقاط مختلف جهان وجود داشته و شیوه به کارگیری آن در فرهنگ‌های گوناگون، متفاوت بوده است، گفت: هدف از پژوهش حاضر بررسی زوایای گوناگون و بازنمود این اقتباس و اشاعه نقوش آرایه‌های گچی ایران و تأثیر آن در آرایه‌های معماری اسلامی است.
این پژوهشگر اظهار کرد: در نتیجه این مطالعه می‌توان گرفت که هنر گچبری و تأثیر آن در آرایه‌های معماری جغرافیای اسلامی، اقتباسی بی‌شمار از نقوش آرایه‌های گچی ساسانی است که نمونه این اقتباس را در آرایه‌های گچی سبک سامرا و در معماری دیگر نقاط جهان اسلام می‌توان مشاهده کرد.
سبک‌شناسی آرایه‌های گچی هنرمندان گچبر
در ادامه نشست بهاره تقوی‌نژاد دانشیار گروه صنایع‌دستی، دانشکده صنایع‌دستی دانشگاه هنر اصفهان به بیان مقاله مشترک‌ش با احمد صالحی کاخکی پرداخت و گفت: آرایه‌های گچی دوره ایلخانی از جمله باشکوه‌ترین آرایه‌های معماری این دوره به شمار می‌رود که زینت‌بخش بناهایی با کاربری‌های گوناگون (مسجد، مقبره، امامزاده و …) است.
وی افزود: نتایج مطالعات حاکی از آن است که فرم نقش مایه‌های گیاهی (کاجی، اشک، قبه‌ای، لاله‌ای و …|) و به ویژه تزئینات منحصر به فرد آنها (استفاده از دوایر متداخل به مثابه چشم، نقوش انتزاعی مانند مثلث، خطوط موازی و…) که در اکثر نمونه‌ها، اشکال شبه انسانی یا جانوری را پدید آورده است و همچنین ترکیب‌بندی‌های تودرتو، با بندهای ظریف و فشرده، که غالباً در انتهای خود به یک اسلیمی، سراسلیمی یا قاب بزرگ ختم می‌شوند، از جمله ویژگی‌هایی است که به لحاظ بصری، سبک خاصی را برای آرایه‌های گچی این منطقه، به ارمغان آورده است.
