عصر ایران؛ راضیه عقیلی مهر- در حال حاضر در اکثر کشورهای جهان ردای وکالت به عنوان نماد رسمی این حرفه شناخته می‌شود البته طراحی و مدل این پوشش در هر کشور متفاوت است.
هر چند ریشه تاریخی ردای وکالت را در دوران باستان باید جُست اما در مورد ایران گفته می‌شود به کارگیری این ردا را باید از دوران قاجاریه پی گرفت که با ترکیب رنگ‌های سیاه و سفید یا سرمه ای تولید می‌شد.
اکنون این ردا به شکل لباسی بلند، بسته و آستین‌دار است و اغلب با ترکیبی از رنگ مشکی و شالی سفید بر دور گردن یا شانه‌ها. رنگ سفید نماد پاکی، درستی و صداقت است و رنگ سیاه به نشان نفوذناپذیری تا قدرت و استقلال وکیل را به رخ کشد.
در ساختار حقوقی ما ردا تنها یک پوشش نیست. بلکه نمادی است از جایگاه وکیل در جامعه. پوشیدن این ردا در حال حاضر در مراسم تحلیف (سوگند) کارآموزان وکالت و ارتقای آنان از مرحله کارآموزی به وکیل پایه یک دادگستری الزامی است و جاهای دیگر نه. ریشه این الزام هم در قوانین و مقررات کانون‌های وکلای دادگستری است. ردایی که برای آقایان و بانوان وکیل به یک شکل تعریف شده و به نوعی برابری زنان و مردان را در این نوع پوشش در ساختار حقوقی نشان می‌دهد.
البته رییسان نهاد وکالت از جمله رؤسای اتحادیه سراسری کانون‌های وکلای دادگستری کشور و همچنین رؤسای کانون‌ها ردای وکالت را در همایش‌های سالانه اسکودا و کانون‌های وکلا نیز به شکل تشریفاتی می‌پوشند.
همچنین اگر توجه کرده باشید گاهی در اخبار می‌بینید و می‌خوانید برخی وکلای ایرانی در برخی محاکم به ویژه پرونده‌های بین‌المللی برای نشان دادن اعتراض یا قدرت‌شان در نظام حقوقی و یا استقلال‌شان با ردای وکالت حضور یافته‌اند. اینکه پوشیدن این ردا در محاکم دادگستری و دفتر محل کار الزامی و مانند پوشیدن کت و شلوار رسمی به عرف بدل شود اما مورد اتفاق نظر جامعه وکلا نیست محل اختلاف شده و بحث‌هایی را برانگیخته است.
برخی موافقان از جمله رییس کانون وکلای دادگستری استان بوشهر به ویژه در دوره هشتم هیات مدیره کانون وکلای دادگستری استان رویه پوشیدن ردای وکالت را در مراسم اداری و سیاسی آغاز کرده اند با این باور که «ردای وکالت تنها یک پوشش نیست، لباس سوگند وکلا نیز هست. این ردا تجسم عینی اصول برابری، استقلال و تعهد به عدالت است و شناساندن آن به مسئولین و مردم است». سیروس شهریاری معتقد است: « با پوشیدن ردای وکالت اهمیت قانون مداری، زندگی در پناه قانون و لزوم توجه به اصل حاکمیت قانون را می‌توان یادآور شد.»
از منظر روان‌شناسی، علوم اجتماعی و فرهنگ عمومی نوع پوشش افراد می‌تواند علاوه بر جایگاه اجتماعی خواسته یا ناخواسته بر روی قضاوت و رفتار دیگران تأثیر بگذارد. همان طور که جایگاه وکالت، ارزش‌مند است و هویتی برگرفته از قدرت و عدالت دارد نوع پوشش وکلا نیز در نگاه عام نیز بخشی از اعتبار و جایگاه حرفه وکالت را نشان می‌دهد.
ردای وکالت همچنین در نظر بسیاری از مردم نمادی از رسمیت، قدرت و تخصص است. به نظر برخی این ردا وکلا را با اعتبار بیشتری نشان می‌دهد که در آن نشانه‌ای از تعهد وکلا به مسئولیت‌شان و قوانین حرفه ای شان مشهود است.
اعتقاد موافقان بر این است که پوشیدن این لباس جدیت در کار و دفاع حقوقی را نیز نشان می دهد. قابل تأمل‌تر اینکه ردای وکالت به نوعی فاصله محترمانه و زیرکانه بین وکیل و طرف مقابل او در نقش موکل یا طرف دعوا ایجاد می‌کند. به این منظور که دفاع و استدلال وکیل برای موکل و طرف دعوا با جدیت بیشتری شنیده شود و به دنبال آن احترام بیشتری دریافت کند. فاصله ای که هم حاکی از توان‌مندی و قدرت وکیل است و هم محترم بودن او.
اهمیت این موضوع را هنگام بیشتر درمی‌یابیم که بدانیم در چند سال گذشته به دلیل تورم افسارگسیخته، مشکلات اقتصادی و تصویب قوانینی که جایگاه وکالت را تضعیف می‌کند و موجب بیکاری برخی وکلای تازه‌کار و جوان در این حرفه خطیر شده برخیدر کنار حرفه وکالت برای امرار معاش به شغل رانندگی در اسنپ روی آورده اند و احترام به وکیل تنزل یافته و از سوی دیگر گاه مورد آزار و سوء قصد هم قرار می‌گیرد.
در مقابل وکلای مخالف پوشیدن ردای وکالت معتقدند صرف یک لباس نمی‌تواند سطح کیفی یک وکیل را در حرفه دشوار وکالت مشخص کند یا ارتقا بخشد و حتی چون بعضی وکلا با وجود پوشیدن ردا یا کت و شلوار رسمی به وظایف حرفه‌ای و اخلاقی خود عمل نمی‌کنند نتیجه عکس داشته باشد و منجر به بی اعتمادی بیشتر عام شود. از این رو بیم دارند عرف شدن این ردا در جامعه حقوقی موجب دستمایه قرار دادن این پوشش باستانی از سوی برخی همکاران غیرحرفه‌ای وکالت شود و وجهه وکالت بیش از پیش به مخاطره افتد. در نگاه مخالفان ردای وکالت نماد قدرت و ثروت نیست. بلکه یک پوشش ساده برای انجام کارهای رسمی به حساب می آید و تاثیر چندانی در ایجاد احترام عام ندارد.
پرسش این است: آیا این نماد باعث احترام بیشتر به حرفه وکالت شده است یا نه؟ این ردا چه نقشی در ذهن مردم می‌آفریند و چه تصویر و دیدگاهی از وکلا ترسیم می‌کند؟ آیا بناست ردای وکالت از فاصله بین نهاد وکالت و مردم بکاهد؟ یا به نوعی قدرت از کف رفته این نهاد را بازگرداند؟ نقش ردای وکالت در اجتماع چیست و نیز تاثیری که در نگاه عام دارد؟
علاقه مندان پوشیدن ردای وکالت در محاکم دادگستری و مناسبت‌ها و آیین‌های حقوقی و اجتماعی معتقدند این ردا یادآور هویت حرفه‌ای وکیل و مسئولیت های اوست در دفاع از حقوق افراد؛ یک نماد رسمی که نشان دهنده تعهد وکیل به حرفه است و سبب می‌شود مردم به سهولت وکیل را بشناسند و حس اطمینان داشته باشند و بدانند پوشنده ردا از شرایط ارائه خدمات حقوقی برخوردار و مورد پذیرش دستگاه قضایی است و به بیان دیگر تضمین کیفیت خدمات وکلاست زیرامردم به وکیلی که این ردا را پوشیده اطمینان می‌یابند. همچون روپوش سپیدی که پرستار یا پزشک بر تن می کند یا یونیفورمی که پلیس می پوشد.
در حال حاضر هر چند گاه در جلسات دادرسی شعب دادگاه‌ها وکلایی با ردای وکالت حاضر می شوند تا دفاعیات پرونده خود را ارائه و پیگیری‌کنند اما پوشیدن ردای وکالت در محاکم متعارف نیست. با این حال استفاده از این ردا منع قانونی ندارد و از این رو شایسته است رؤسای کانون‌ها تمهیدی برای یک مرجع قانونی برای طراحی و استفاده از ردای وکالت بیندیشند زیرا زیبنده نیست هر از گاهی یک کانون مستقلا وکلا را ملزم به پوشیدن ردای وکالت کند و با ماهیت نظم دهنده نهاد وکالت سازگار نیست.
مهم ترین و جدی ترین ابهام یا پرسش مخالفان پوشیدن ردای وکالت اما این است که آیا پوشیدن آن در حفظ امنیت و عدالت هم تاثیر دارد؟ به موجب آماری که روابط عمومی اسکودا در قالب اینفوگرافیک خشونت علیه وکلای دادگستری در زمستان امسال منتشر کرده طی هشت سال گذشته 54 فقره قتل، سوء قصد و تخریب اموال وکلای دادگستری اتفاق افتاده است.
از این رو مخالفان پوشیدن ردای وکالت معتقدند با توجه به ناامنی‌هایی که در چند سال اخیر متوجه جامعه وکلا بوده پوشیدن ردای وکالت چه بسا خشونت علیه وکلای دادگستری را تشدید یا تسهیل می‌کند.
با این نگاه به مؤلفه هایی چون تصویرسازی منفی رسانه‌ای و فرهنگی اشاره می کنند و یادآور می شوند مادام که خشونت علیه وکلا موضوعی بحرانی و غیرقابل کنترل است الزام یا رویه قرار دادن این پوشش دردی از دردهای نهاد وکالت را درمان نخواهد کرد. دردهایی که دغدغه مالی سرآمد آنهاست.
