به گزارش مشرق، خودروها از عوامل اصلی آلودگی هوا در سراسر جهان هستند و برای هیچکس پوشیده نیست که خروجی اگزوز این خودروها تا چه اندازه هوا را آلوده می‌کند اما به تازگی نتایج یک پژوهش نشان داده است که گرد و غبار ناشی از سایش لنت ترمز نیز می‌تواند به همان اندازه سمی باشد.
لنت‌های ترمز، اجزای کلیدی سیستم ترمز خودرو هستند. هر بار که پدال ترمز را فشار می‌دهید، این قطعات کوچک اما قدرتمند، اصطکاکی ایجاد می‌کنند که باعث کاهش سرعت خودرو می‌شود. آن‌ها به دیسک یا کاسه ترمز فشار وارد کرده و نیروی لازم برای توقف چرخ‌ها را تأمین می‌کنند اما این اصطکاک مداوم موجب فرسایش لنت‌ها شده و در نهایت نیاز به تعویض آن‌ها را ضروری می‌کند.
لنت‌های ترمز انواع مختلفی دارند؛ برخی از آن‌ها از مواد ارگانیک مانند لاستیک و شیشه ساخته می‌شوند، در حالی که برخی دیگر از ترکیبات نیمه‌فلزی یا سرامیکی برای افزایش عملکرد و دوام بهره می‌برند. در بسیاری از لنت‌ها، از فلز مس استفاده می‌شود، چرا که توانایی بالایی در دفع حرارت و کاهش افت عملکرد ترمز دارد. با این حال، همین مس عامل مهمی در آلودگی محیط‌زیست به شمار می‌رود.
مس در ترکیب لنت‌های ترمز و تأثیرات آن
پژوهشگران دانشگاه ساوتهمپتون بریتانیا، در مطالعه‌ای جامع، به بررسی ذرات میکروسکوپی منتشرشده از انواع مختلف لنت‌های ترمز پرداختند. نتایج این پژوهش نشان داد که برخی از این ذرات، حتی از آلاینده‌های حاصل از دود اگزوز خودروهای دیزلی نیز سمی‌تر هستند. دانشمندان دریافتند که عامل اصلی این سمیت، غلظت بالای مس در برخی از لنت‌ها است.
ذرات ریز حاوی مس، پس از استنشاق، می‌توانند به عمق ریه‌ها نفوذ کرده و به سلول‌های حساس آسیب برسانند که این امر ممکن است به عوارض شدید سلامتی منجر شود.
آلودگی "غیراگزوزی"؛ منبعی نامرئی اما مضر
در حالی که توجهات عمومی عمدتاً معطوف به آلایندگی ناشی از اگزوز خودروها است، منابع دیگری همچون سایش لاستیک، جاده و لنت ترمز معمولاً نادیده گرفته می‌شوند و مقررات سختگیرانه‌ای برای کنترل آن‌ها وجود ندارد.
امروزه، این نوع آلاینده‌های "غیراگزوزی" به عامل اصلی انتشار ذرات معلق مرتبط با خودروها در بریتانیا و بخش‌هایی از اروپا تبدیل شده‌اند. در میان این منابع، گرد و غبار لنت ترمز یکی از مهم‌ترین عوامل محسوب می‌شود.
آلودگی پنهان خودروهای برقی
دکتر جیمز پارکین، نویسنده اصلی این مطالعه، تأکید می‌کند که گرایش به خودروهای برقی، این مشکل را بیش از پیش آشکار کرده است.
او می‌گوید: مردم معمولاً تصور می‌کنند که آلودگی خودروها فقط از طریق دود اگزوز ایجاد می‌شود و خودروهای برقی هیچ‌گونه آلایندگی ندارند. اما حقیقت این است که خودروهای برقی همچنان به دلیل اصطکاک و سایش جاده، لاستیک و ترمز، ذرات معلق تولید می‌کنند. ما می‌خواستیم بدانیم ترکیبات شیمیایی مختلف لنت‌های ترمز چگونه بر میزان سمیت ذرات منتشرشده تأثیر می‌گذارند و این مسئله چه پیامدهایی برای سلامت افراد دارد.
اثرات ذرات PM۲.۵ بر ریه انسان
تمرکز این مطالعه بر روی ذرات فوق‌العاده ریز موسوم به PM۲.۵ و ذرات کوچک‌تر بود که اندازه آن‌ها ۳۰ برابر کمتر از قطر موی انسان است. این ذرات بسیار ریز می‌توانند از مجاری تنفسی عبور کرده و به کیسه‌های هوایی ریه برسند؛ جایی که تبادل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن صورت می‌گیرد.
مطالعات نشان داده‌اند که این نوع آلاینده‌ها سالانه به مرگ زودرس بیش از چهار میلیون نفر در سراسر جهان منجر می‌شوند.
خطرناک‌ترین انواع لنت ترمز
برای شناسایی سمی‌ترین لنت‌های ترمز، پژوهشگران با استفاده از تجهیزات خاص، ذرات معلق ناشی از فرسایش لنت‌ها را جمع‌آوری کردند. سپس نمونه‌هایی از سلول‌های ریه انسان را در محیط آزمایشگاهی در معرض این ذرات قرار دادند تا اثرات آن‌ها بر التهاب و مرگ سلولی بررسی شود.
نتایج نشان داد که در میان چهار نوع لنت آزمایش‌شده (نیمه‌فلزی، کم‌فلز، ارگانیک بدون آزبست و هیبرید سرامیکی)، لنت‌های ارگانیک بدون آزبست بیشترین تأثیرات منفی را بر سلول‌های ریه داشتند و حتی نسبت به ذرات حاصل از دود اگزوز دیزلی خطرناک‌تر بودند.
لنت‌های سرامیکی نیز در جایگاه دوم از نظر سمیت قرار گرفتند. نکته جالب این بود که هر دو نوع لنت (ارگانیک بدون آزبست و سرامیکی) حاوی مقادیر زیادی مس بودند و آزمایش‌های بعدی نشان دادند که با حذف مس، میزان سمیت ذرات کاهش می‌یابد.
کاهش استفاده از مس در قطعات خودرو
نتایج این مطالعه که در مجله Particle and Fibre Toxicology منتشر شده است، نشان می‌دهد که کاهش میزان مس در لنت‌های ترمز می‌تواند بخشی از اثرات مضر آلاینده‌های خودرو را کاهش دهد.
پروفسور متیو لاکسام، سرپرست این تحقیق، خاطرنشان کرد: این پژوهش پیامدهای مهمی برای سیاست‌گذاری‌های آینده دارد. زیرا با گذار از خودروهای بنزینی و دیزلی به خودروهای برقی، آلودگی‌های غیراگزوزی همچنان باقی خواهند ماند.
او افزود: در واقع، این نوع آلودگی‌ها ممکن است با گذر زمان افزایش یابند؛ چرا که خودروهای برقی به دلیل وزن بیشترشان، اصطکاک بیشتری با سطح جاده ایجاد می‌کنند.
گام‌های بعدی برای کاهش آلودگی خودروها
با توجه به رشد روزافزون صنعت خودروهای برقی، ضروری است که درک کنیم این خودروها علی‌رغم حذف آلاینده‌های ناشی از سوخت‌های فسیلی، همچنان از انتشار ذرات معلق مصون نیستند. برای دستیابی به آینده‌ای سالم‌تر، باید فراتر از آلاینده‌های اگزوزی بیندیشیم و اثرات آلاینده‌های غیراگزوزی را کاهش دهیم.
مقررات مربوط به آلایندگی خودروها باید تغییر کند و منابع جدید آلودگی مانند سایش لاستیک و ترمز را نیز در بر بگیرد تا کیفیت هوا همگام با پیشرفت فناوری بهبود یابد. علاوه بر این، تحقیقات پیرامون مواد جایگزین برای لنت‌های ترمز و توسعه فناوری‌های نوین ترمزگیری، از جمله ترمز احیاکننده، می‌تواند نقش مهمی در کاهش انتشار ذرات معلق ایفا کند.
توجه به این منابع کمتر شناخته‌شده آلودگی، می‌تواند به تدوین راهبردی جامع‌تر برای هوایی پاک‌تر و جوامعی سالم‌تر منجر شود.
