با تحقیقات علمی جدید انجام شده، صاحبنظران دانشگاهی بر این باورند که تشدید گرمایش زمین و تغییر الگوی باد در منطقه خزر میانی علت اصلی سرعت بخشی پسروی آب دریای خزر در سال‌های اخیر بوده و در همین راستا آب تبخیر شده خزر با تغییر مسیر باد جابجا و گستره بزرگترین دریاچه جهان در حال کوچک شدن است.

 

به گزارش ایرنا، صاحبنظران برجسته دانشگاهی در حوزه محیط زیست ضمن ابراز نگرانی از پسروی های گسترده آب دریای خزر خواستار بررسی دقیق علمی و کارشناسی دلایل پسروی گسترده آب دریای خزر در چند سال اخیر و از طرف دیگر ارائه راهکارهای مناسب برای مقابله با این پدیده را خواستار شدند.

 

این کارشناسان تاکید دارند مدیریت این مطالعه ها باید در سطح ملی و در استانهای شمالی هم با میدان داری استانداری ها به صورت گسترده درباره این پدیده انجام شود.

 

هر چند بسیاری بر این باورند با توجه به این که رودخانه بزرگ ولگا حدود ۸۵ درصد آب دریای خزر را تامین می کند، سد سازی ها بر روی آن را مهم ترین عامل اصلی پسروی آب خزر می دانستند اما کارشناسان ممتاز دانشگاهی می گویند که تحقیقات جدید نشان از آن دارد که این امر نمی تواند به تنهایی علت اصلی پسروی های گسترده آب خزر باشد و تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین به همراه تغییر مسیر بادها را مهمترین عامل پسروی آب خزر است.

 

کارشناسان دانشگاهی هشدار دادند با سرعت فعلی که پسروی های آب خزر انجام می شود تا پایان قرن آب بزرگترین دریاجه جهان بین ۹ تا ۱۸ متر پسروی خواهد کرد. این پسروی گسترده زمینه ای برای خشکی خزر در قسمت شمالی آن خواهد شد چون عمق این دریاچه در قسمت شمالی آن حدود پنج متر است.

 

هر چند در قسمت های جنوبی دریای خزر در محدوده ایران عمق دریای خزر به یک هزار و ۲۵ متر می رسد و شاید تا یک هزار سال دیگر این دریا در محدوده ایران خشک نشود اما ساحل خزر در شمال ایران صدها متر عقب نشینی خواهد کرد.

 

دریای خزر ۲ چاله بسیار بزرگ در میانه و جنوب خود دارد که بسیار حیرت انگیز است، پس خشک شدن کامل دریای خزر منتفی است اما کارشناسان ضمن تایید تداوم پسروی های آب دریای خزر این امکان را می دهند که در چند سال آینده سواحل خزر شاید کیلومترها در عمق این دریا نفوذ کند اما خزر به شکل کامل خشک نمی شود.

 

 

نوسانات آب برای همه دریاچه های جهان یکسان است که بستگی به ورود آب رودخانه ها و میزان شدت تبخیر این دریاچه ها دارد و الگوی متفاوتی با آب های آزاد جهان دارند که به خاطر آب شدن یخ قطب ها سطح آب آنها بر خلاف دریاچه ها بالا می آید.

 

دهه ۶۰ تراز آب دریای خزر به حدی بالا آمد که وزارت کشور به ناچار موج شکن هایی را کنار ساحل با سنگ چینه های فروان ایجاد کرد که در حال حاضر به خاطر پسروی آب خزر همه آن سواحل به پارکینگ ماشین تبدیل شد و سنگها بیرون از دریا ماندند.

 

کارشناسان معتقد هستند تمام دریاچه های جهان وقتی ورودی آب رودخانه ها به این دریاچه کم شود تراز آب بهم خورده و تراز آن کاهشی خواهد شد. تراز بارش و تبخیر در دریاچه ها همیشه منفی است و میزان تبخیر آب به مراتب بیشتر از بارشی است که بر سطح دریاچه می بارد که خزر هم از این امر مستثنی نیست.

 

صاحبنظران بر این اصل تاکید دارند با توجه به روند موجود تا ۲۰ سال آینده خلیج گرگان و میانکاله بسیار عقب نشینی و خشک خواهند شد و باید خود را برای آن روزهای سخت آماده کنیم.

 

ایجاد چالش در زیرساخت ها، کاربری های اقتصادی، اجتماعی، اختلال در روند فعالیت بنادر و دریانوردی، صید و صیادی، خشک شدن ذخایر آبی وابسته به دریای خزر (تالاب ها - خلیج ها) افزایش عرصه ساحل، دخل و تصرف انسانی به حریم دریا و اثرات منفی بر آبخوان های ساحلی از جمله اثرات عقب نشینی و کاهش تراز سطح دریای خزر از جمله تبعات منفی ناشی از عقب نشینی دریای خزر است.

 

 

فوق دکتری مهندسی عمران- محیط زیست از آمریکا در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: آن چه که در شرایط فعلی همه باید مد نظر قرار دهند، ایران باید خود را برای روزهای ناگوار پسروی آب دریای خزر آماده کند.

 

دکتر عزیر عابسی گفت: خشک شدن تالاب های منتهی به خزر از جمله تهدیدهایی است که پسروی آب دریای خزر برای ایران مشکل ساز خواهد شد.

 

وی با بیان این که همان گونه که در چند سال اخیر برخی از تالاب های منتهی به دریای خزر در شمال ایران خشک شد، خاطر نشان کرد: در شرایط فعلی این پسروی ها بدون تردید برای میانکاله و تالاب انزلی مشکل ساز خواهد شد و باید خود را برای شرایط سخت آماده کنیم.

 

این کارشناس محیط زیست افزود: رودخانه بزرگ ولگا که بزرگترین رودخانه اروپا است به تنهایی حدود ۸۵ درصد آب دریای خزر را تامین می کند.

 

این دانش آموخته رشته محیط زیست از آمریکا ضمن بیان این مطلب که با توجه به این که سدهای ساخته شده بر روی رودخانه ولگا برای ۷۰ سال گذشته است نه ۱۰ سال اخیر، اضافه کرد: سدسازی های موجود در ولگا به تنهایی عامل اصلی شتاب در پسروی آب دریای خزر نیست.

 

عابسی گفت: بر اساس جدیدترین تحقیقات علمی انجام شده تغییرات اقلیمی، گرمایش زمین و تغییر مسیر بادها عامل اصلی پسروی آب دریای خزر است.

 

وی با بیان این مطلب که به طور حتمی باید در ایران یک کارگروه ویژه ای با حضور متخصصین برجسته دانشگاهی تشکیل شود، ادامه داد: این گروه باید با مطالعه صدها مقاله و تحقیقاتی که خود انجام می دهند راهکارهای مناسبی برای این موضوع پیدا کنند.

 

 

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل اظهار کرد: با توجه به سرعت فعلی پسروی آب خزر تا پایان قرن فعلی ۹ تا ۱۸ متر عمق آب دریای خزر پسروی خواهد که این حجم پسروی بنادر شمال دریای خزر را از کار خواهد انداخت.

 

وی با بیان این مطلب که در شمال دریای خزر عمق آب به حدود پنج متر خواهد رسید، افزود: گستره پسروی ها و خشکی خزر در شمال بزرگترین دریاچه جهان به مراتب بیشتر از قسمت جنوبی آن خواهد بود.

 

عابسی ادامه داد: هر چند عمیق ترین قسمت های خزر که حدود یک هزار و ۲۵ متر است در محدوده ایران و نزدیکی استان گیلان واقع شد اما پسروی ها برای ایران هم آسیب های فراوانی خواهد داشت.

 

این استاد دانشگاه اضافه کرد: در شرایط فعلی تحت هیچ شرایطی نباید اجازه داد که برج سازی در محدوده دریای خزر رواج پیدا کند و حفظ زمین های پسروی شده این دریا باید از دغدغه جدی مدیران ارشد کشور و استانهای شمالی باشد.

 

این چهره دانشگاهی گفت: با ورود دستگاه های قضایی و انتظامی به همراه سازمان ثبت و اسناد کشور تحت هیچ شرایطی نباید برای این اراضی سند صادر شود.

 

عابسی افزود: بدون تردید زمینی که برای آن سند صادر شود پس از آن پروانه ساخت صادر و ساحل دریای خزر مملو از برج های بلندی خواهد شد که دیگر نمایی برای خزر باقی نمی ماند.

 

براساس آمار مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر از کاهش ۲ متری سطح آب این دریا از سال ۱۳۷۵ تاکنون خبر داد و در سال گذشته سطح آب این دریا ۲۶ سانتی‌متر کاهش یافته است.

 

بر اساس مطالعه صورت گرفته در سال ٢٠١٧ مشخص شد که آب خزر تا سال ٢٠۵٠ پسروی خواهد داشت و این پسروی بنا به گفته کارشناسان به علت تغییرات اقلیمی است که احتمال افزایش هم دارد در حالی که حدود ۵۰ درصد پسروی دریایی خزر به سرعت تبخیر آب در آن بر می گردد و در صورتی این روند با این سرعت ادامه یابد ٢٠ تا ٢۵ درصد مساحت خزر در بخش شمالی که سواحل روسیه را شامل می شود، کاهش خواهد داشت.

 

نتایج این مطالعات همچنین نشان داده فقط در سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ سطح آب دریای خزر با کاهش حدود ۵۰ سانتیمتری مواجه بوده که این رخداد به عقب نشینی دریا از ۱۰ متر تا ۱۰۰ متر در سواحل مختلف منجر شده است.