امیرعباس آذرم‌وند: روز سه شنبه، در حالی که از چند روز پیش خبرهای متعددی از احتمال برکناری یا استعفای محمدرضا فرزین، از مقام ریاست بانک مرکزی شنیده می‌شد، مسعود پزشکیان به طور سرزده به بانک مرکزی رفت و با شرکت در جلسه مدیران کل و رییس بانک مرکزی شرکت کرد. او ضمن حمایت تمام قد از بانک مرکزی گفت: « شایعاتی درست می‌کنند و در رسانه‌ها پخش می‌کنند که فلان مسئول را مثلا می خواهند بردارند. ما هم امروز در مجلس هم اینجا و حالا از طریق رسانه به مردم می‌گوییم که دست به دست هم خواهیم داد و به همدیگر کمک خواهیم کرد که همین مشکلات مختلفی که الان مردم عزیز کشور ما به علل مختلف با آن مواجه هستند حل شود.ولی خب طبیعتاً بحث‌های اجتماعی و اقتصادی را حل کردن این گونه نیست که امروز تصمیم بگیریم و فردا مشکلات کاملا حل شده باشد.» او پس از این صحبتها در جلسه‌ای درباره کنترل و مهار بازار ارز و طلا شرکت کرد.
بیشتر بخوانید:
حضور رییس جمهور در ساختمان شیشه‌ای میرداماد/ پزشکیان خاتمه «شوک درمانی» را اعلام کرد؟
استیضاح دلار در بهارستان / اولین خروجی دولت چهاردهم از باب‌همایون بیرون می‌رود؟
علی طیب نیا کجاست؟/ تغییر معادلات سیاسی، «سیاست‌های اقتصادی» را تغییر داد؟
پزشکیان روز چهارشنبه هم به باب همایون رفت و در کنار عبدالناصر همتی، وزیر امور اقتصاد و دارایی قرار گرفت، و گفت: «تمام سیاست‌های پولی، بانکی و ارزی در جلسه سران قوا با حضور تیم اقتصادی دولت و روسای کمیسیون‌های اقتصادی مجلس و کارشناسان تصمیم‌گیری شده است. اینکه بگوییم همه تقصیرها مربوط به یک نفر می‌شود، بی‌انصافی است. برای پیش‌رفتن باید همه دست به دست هم دهیم.» این در حالی است که صبح چهارشنبه خبر استیضاح همتی پخش شد و او اگر اتفاق خاصی رخ ندهد باید تا میانه اسفند به بهارستان برود تا دوباره از مجلس رای اعتماد بگیرد. اظهارات پزشکیان پیش از هر چیز نشان می‌دهد که دولت تا چه اندازه حتی در تصمیمات اجرایی تضعیف شده و سیاستگذاری‌های کشور همچنان در چارچوب «سران سه قوه» گرفته می‌شود.
کامران ندری، کارشناس پولی و عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق، در گفتگو با خبر آنلاین پیام حضور پزشکیان در بانک مرکزی، را پیامی مناسب دانست و تصریح کرد: در شرایط بحرانی فعلی، هر کسی جای محمدرضا فرزین قرار بگیرد، نمی‌تواند اقداماتی ملموسی انجام دهد و پزشکیان باید با مدیریت اختلافات درون کابینه زمینه عبور از این دوره را فراهم کند. مشروح این گفتگو را می‌توانید در ادامه بخوانید.
پیام حضور سرزده مسعود پزشکیان در بانک مرکزی چه بود؟
واقعیت این است که ما در وضعیت دشواری از نظر اقتصادی قرار داریم. دولت در آمریکا تغییر کرده و موضع دولت جدید نسبت به ایران سخت‌تر از دولت بایدن است و همین احتمال احیای «فشار حداکثری» را به یک اتفاق محتمل تبدیل کرده است. در این شرایط وضعیت داخلی اقتصاد هم نشانی از آرامش و ثبات ندارد. تغییر آقای فرزین در این شرایط خود می‌تواند تا حدی بی‌ثباتی‌ها را افزایش دهد و در عین حال نخواهد توانست کمکی به کاهش این مشکلات کند.
به زبان ساده‌تر نظام اقتصاد سیاسی ایران در وضعیتی قرار دارد که تغییر افراد، ولو مسئولان ارشد اقتصادی نمی‌تواند به نتیجه ملموسی تبدیل شود. از این منظر حضور سرزده دکتر پزشکیان و اقدام ایشان در حمایت از سیاستگذار پولی را من اقدامی مناسب می‌دانم و فکر می‌کنم او خواسته نشان که نه تنها به تغییر افراد باور ندارد بلکه با آن موافقتی هم ندارد.
منظورتان چیست؟
ببینید کشور ما در آستانه اعمال دوباره تحریم های سخت قرار دارد و اعمال و شدت این تحریم ها در اختیار هیچ کدام از مسئولان کشور نیست و تصمیم‌گیر آن دولتی دیگر است. در داخل کشور هم محدودیتها و مشکلات به سطحی رسیده که انتظار عملکرد چندانی نمی‌توان داشت.
در مدتی کوتاه، از ابتدای پاییز تا امروز نرخ هر دلار آمریکا از حدود ۵۰ هزار تومان به بیش از ۹۰ هزار تومان رسید. فکر نمی‌کنید بانک مرکزی در مقام سیاستگذار پولی موظف به اقداماتی موثر بوده است؟
بانک مرکزی در ایران از استقلال کافی برخوردار نیست و از زاویه سیاستگذاری هم نمی‌تواند تنها براساس وظایف ذاتی خود عمل کند. ما با سلطه کامل بخش مالی بر بخش پولی و نظام بانکی مواجه هستیم و با دولتی روبه‌روییم که دچار انواع کمبودها شده است. دولتی که حتی نمی‌تواند بر اساس درآمدهای خود هزینه کند و به همین دلیل هر سال با کسری‌های بزرگ بودجه مواجه می‌شود و بخشی از این کسری را با فشار بر منابع بانکها تامین کند.
در مقابل بانک مرکزی هم مجبور به دادن امتیازاتی به بانکها و سهل گیری نسبت به آنها می‌شود. یعنی بانکی دولت منابعش را استقراض کرده از عمل به بخشی از تعهدات خود طفره می‌رود و بانک مرکزی هم مجبور به چشم‌پوشی از این اقدامات می‌شود. فرقی هم ندارد آقای فرزین روی این صندلی بنشینند یا کسی دیگر. مادامی‌که دولت چنین می‌کند و حاضر هم نیست نرخ بهره بانکی را افزایش دهد، بانکها مجبور به خرید بخشی از اوراق قرضه دولتی خواهند شد و بخشی از منابع‌شان خرج می‌شود و بانک مرکزی هم ناچار است که این کاستی‌ها را ندیده بگیرد.
بانک مرکزی چرا روی استقلال خود پافشاری نمی کنید؟
چنین چیزی ممکن نیست. بانک مرکزی نمی‌تواند در مقابل این بحران‌هایی که دولت را در برگرفته بی‌تفاوت باشد، ضمن اینکه رییس کل بانک مرکزی را رییس جمهوری تعیین می‌کند و در عمل اگر از بانک مرکزی ناراضی شوند به راحتی رییس آن را تغییر می‌دهند.
یعنی بانک مرکزی هیچ ابزاری برای کنترل ارزش پول ملی ندارد؟
مهم‌ترین ابزار آن نرخ بهره است که تا بخواهند به آن دست بزنند، به سرعت صدای منتفعان در می‌آید. منتفعانی قدرتمند و پرنفوذ در نظام تصمیم‌گیری که به راحتی مانع بانک مرکزی خواهند شد. رییس کل بانک مرکزی در وهله اول باید بتواند با دولت همراهی کند و سپس اقداماتی را انجام دهد، البته بدون اینکه منتفعان را حساس کند یا به این منافع متعرض شود وگرنه خیلی زود مجبور به عقب نشینی می‌شود.
در مقابل، تحریم و تنش‌های خارجی هم در دست سیاستگذار پولی و حتی اقتصادی کشورمان نیست. اگر ایالات متحده تصمیم بگیرد، چنان که وعده دادند، فروش نفت ایران به ۱۰۰ هزار بشکه برسد، به این معنا است که سالی ۲۰ تا ۳۰ میلیارد دلار ارز کمتری وارد کشور شود. بانک مرکزی بدون ارز نفتی امکانی برای تزریق ارز و کنترل نرخ بازارها نخواهد داشت.
پیام افزایش نرخ ارز به جامعه چیست؟
پیام آن به سرعت به افزایش انتظارات تورمی منجر می‌شود و خود به خود تقاضای مضاعفی برای ارز به وجود می‌آورد ولی بانک مرکزی ابزاری برای مقابله با این روند ندارد. حتی اگر من هم جای فرزین باشم کار خارق‌العاده‌ای نمی‌توانم انجام دهم و تغییر در یکی دو بخش هم به رفع این مشکلات منجر نخواهد شد.
پس از اینکه وزارت نفت و نیرو جدل خود را علنی کردند، به نظر می‌رسد میان وزارت اقتصاد و بانک مرکزی جدلهای البته غیر علنی شکل گرفته است. در این وضعیت چه اقدامی باید از سوی مسئولان دولتی انجام شود؟
این هنر آقای پزشکیان است که در این شرایط دشوار و پر مشغله انسجام تیم خود را حفظ کند. در یک خانواده هم اختلافاتی وجود دارد ولی از والدین انتظار می‌رود که هم این مشکل را در درون خانواده حل کنند و هم از پخش شدن اخبار این تنش جلوگیری کنند. رییس جمهور، رییس دستگاه اجرایی است و باید اختلافات طبیعی که در روزهای دشوار پیش می‌آید را رفع و رجوع کند.
هنگامی که این جدال‌ها علنی می‌شود با عرض معذرت، من آن را به ضعف مدیریتی دکتر پزشکیان نسبت می‌دهم. وزارتخانه‌ها تا حدی بخشی نگر هستند و نگاهی جامعه ندارد و رییس دولت باید بر بخشی نگری غلبه کند. در این سالها هر کس وزیر اقتصاد بوده با افزایش نرخ بهره مخالف بوده زیرا به بورس لطمه می‌خورد. افزایش نرخ دلار به سود بازار سرمایه تمام می شود و این موجب می‌شود که نگاه وزارت اقتصاد به گرانی دلار متفاوت از بانک مرکزی باشد. رییس جمهور باید این وضعیت را به نحوی کنترل کند که توسعه و پیشرفت عمومی فدای منافع بخشی نشود.
۲۲۳۲۲۹
