بیت کوین و اتریوم دو پرچمدار دنیای ارزهای دیجیتال هستند که هرکدام نقشی کلیدی در تحول این صنعت ایفا کرده‌اند. تفاوت بیت کوین و اتریوم نه‌تنها در اهداف و کاربردهایشان بلکه در نحوه پردازش تراکنش‌ها و امنیت شبکه نیز قابل‌مشاهده است. اما پرسش مهمی که برای بسیاری مطرح می‌شود این است که کدام‌یک برای سرمایه‌گذاری بهتر است؟
برای یافتن پاسخ این سؤال، باید نگاهی عمیق‌تر به ویژگی‌های این دو ارز دیجیتال داشته باشیم. بیت کوین به عنوان یک ذخیره ارزش و طلای دیجیتال شناخته می‌شود، درحالی‌که اتریوم با قابلیت قراردادهای هوشمند، بستری برای نوآوری در بلاک چین فراهم کرده است. در ادامه، تفاوت‌های کلیدی این دو شبکه را بررسی می‌کنیم تا مشخص شود کدام گزینه برای سرمایه‌گذاری مناسب‌تر است.
بیت کوین در سال ۲۰۰۸ توسط فرد یا گروهی با نام مستعار «ساتوشی ناکاموتو» (Satoshi Nakamoto) معرفی شد. بیت کوین اولین سیستم مالی غیرمتمرکز بود که توانست مدیریت دارایی‌ها و تراکنش‌ها را بدون نیاز به واسطه انجام دهد. شبکه بیت کوین در سال ۲۰۰۹ راه‌اندازی شد و به‌سرعت مورد توجه قرار گرفت.
بیشتر بخوانید: بیت کوین چیست؟
بیت کوین واسطه‌های مالی را از معاملات حذف می‌کند و به کاربران اجازه می‌دهد به‌صورت همتا به همتا (P2P) تراکنش انجام دهند. این ویژگی باعث می‌شود معاملات مشابه پرداخت‌های نقدی، اما در بستر دیجیتال انجام شوند. بااین‌حال، برخلاف پول نقد، ارزش بیت کوین را بازار تعیین کرده و هیچ نهاد مرکزی عرضه آن را کنترل نمی‌کند.
در تراکنش‌های بیت کوین، به جای استفاده از واسطه‌ها، تمام اطلاعات در دفتر کل عمومی به نام بلاک چین ثبت می‌شود. این دفتر رمزنگاری شده و به‌صورت عمومی در دسترس است، درحالی‌که یک شبکه گسترده از کامپیوترها صحت آن را تأیید می‌کنند. این کامپیوترها که به‌عنوان نودهای بیت کوین شناخته می‌شوند، داده‌های بلاک چین را ذخیره کرده و امنیت آن را تضمین می‌کنند.
بیشتر بخوانید: نود یا گره (Node) چیست؟
برخی از نودها با فرآیند استخراج یا ماینینگ، بلاک‌های جدیدی به شبکه اضافه می‌کنند و در ازای آن، مقداری بیت کوین از عرضه در گردش دریافت می‌کنند. در ژانویه ۲۰۲۵، ارزش بازار بیت کوین بیش از ۲ میلیارد دلار برآورد شده است. این ارز دیجیتال علاوه بر سرمایه‌گذاری، به‌عنوان روش پرداخت نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد و بسیاری از شرکت‌ها آن را برای خرید کالا و خدمات می‌پذیرند.
اتریوم (Ethereum) با هدف گسترش کاربردهای بلاک چین فراتر از یک سیستم پرداخت ایجاد شد. پس از موفقیت بیت کوین در معرفی ارز دیجیتال غیرمتمرکز، این ایده شکل گرفت که آیا بلاک چین می‌تواند کارهای بیشتری انجام دهد؟ ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin) در سال ۲۰۱۳، با الهام از بیت کوین و دیگر پروژه‌های مشابه، اتریوم را معرفی کرد. این پروژه در سال ۲۰۱۵ با همکاری چند بنیان‌گذار دیگر به‌طور رسمی راه‌اندازی شد.
بیشتر بخوانید: اتریوم چیست؟
اتریوم از بلاک چین به‌عنوان یک رایانه توزیع‌شده استفاده می‌کند که می‌تواند قراردادهای هوشمند و برنامه‌های غیرمتمرکز (dapps) را اجرا کند. این قراردادها به‌صورت کدهای رمزنگاری‌شده روی بلاک چین ذخیره می‌شوند و بدون نیاز به واسطه، به‌طور خودکار اجرا می‌شوند. ایده قراردادهای هوشمند، که نقش مهمی در توسعه اتریوم دارد، اولین‌بار در سال ۲۰۰۵ توسط نیک سابو (Nick Szabo) مطرح شد.
ارز دیجیتال بومی اتریوم، اتر (ETH)، به‌عنوان سوخت این شبکه عمل می‌کند. هر تراکنش یا اجرای قرارداد هوشمند در بلاک چین نیاز به تأیید دارد و این کار توسط نودهایی انجام می‌شود که امنیت شبکه را تضمین می‌کنند. کاربران برای مشارکت در این فرآیند باید مقداری ETH را در شبکه استیک کنند. هزینه پردازش تراکنش‌ها بسته به پیچیدگی و میزان استفاده از منابع محاسباتی متغیر است و این هزینه در جامعه اتریوم با عنوان «کارمزد گس» (gas price) شناخته می‌شود.
بیشتر بخوانید: استیکینگ چیست؟
علاوه بر نقش کلیدی در اجرای قراردادهای هوشمند، اتر یک ارز دیجیتال مستقل نیز محسوب می‌شود که ارزش آن در بازار بر اساس عرضه و تقاضا تغییر می‌کند. از آنجا که اتریوم بستری برای اجرای برنامه‌های غیرمتمرکز است، کاربردهای آن فراتر از تراکنش‌های مالی بوده و شامل مواردی مانند ایجاد ان اف تی (NFT)، اجرای پروژه‌های دیفای (DeFi) و حتی توسعه بازی‌های مبتنی بر بلاک چین می‌شود.
بیت کوین و اتریوم دو پروژه پیشرو در دنیای ارزهای دیجیتال هستند که هر دو بر پایه فناوری بلاک چین و تمرکززدایی شکل گرفته‌اند. بیت کوین به عنوان اولین ارز دیجیتال، با هدف جایگزینی پول سنتی و ذخیره ارزش طراحی شد، در حالی که اتریوم برای اجرای قراردادهای هوشمند و توسعه برنامه‌های غیرمتمرکز ساخته شده است.
این دو شبکه تفاوت‌های اساسی در ساختار و کاربردهای خود دارند. در ادامه، به مقایسه این دو ارز دیجیتال و بررسی از وجوه مختلف می‌پردازیم.
بیت کوین در درجه اول به‌عنوان یک ارز دیجیتال شناخته می‌شود. بسیاری آن را به‌عنوان «طلای دیجیتال» در نظر می‌گیرند، زیرا علاوه بر امکان استفاده به‌عنوان پول، به‌عنوان ذخیره ارزش و پوششی در برابر نوسانات بازارهای مالی سنتی نیز کاربرد دارد. در واقع، بیت کوین بیشتر برای تراکنش‌های مالی و سرمایه‌گذاری به کار می‌رود.
بیشتر بخوانید: مقایسه طلا و بیت کوین
در مقابل، اتریوم به دلیل قابلیت قراردادهای هوشمند، کاربردهای گسترده‌تری دارد. قراردادهای هوشمند در واقع برنامه‌های غیرمتمرکزی هستند که امکان اجرای خودکار توافقات را بدون نیاز به واسطه فراهم می‌کنند. این ویژگی، اتریوم را به زیربنای امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) تبدیل کرده که هدف آن ایجاد جایگزین‌هایی برای خدمات مالی سنتی بدون نیاز به نهادهای متمرکز است.
همچنین، اتریوم بستر اصلی ان اف تی ها (NFT) محسوب می‌شود که مالکیت و اصالت دارایی‌های دیجیتال را تضمین می‌کنند. از دیگر کاربردهای آن می‌توان به سازمان‌های خودگردان غیرمتمرکز (DAOs)، مدیریت زنجیره تأمین و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد.
بیشتربخوانید: دائو یا سازمان خودگردان غیرمتمرکز چیست؟
بیت کوین یک پروژه غیرمتمرکز است که خالق آن، فرد یا گروهی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو، همچنان ناشناس باقی مانده است. هیچ نهاد مرکزی یا تیم مدیریتی برای بیت کوین وجود ندارد و توسعه آن به‌صورت متن‌باز و توسط جامعه‌ای از برنامه‌نویسان و مشارکت‌کنندگان مستقل انجام می‌شود. این ویژگی باعث شده است که بیت کوین کاملاً غیرمتمرکز باقی بماند و هیچ فرد یا سازمانی کنترل مستقیمی بر آن نداشته باشد.
در مقابل، اتریوم توسط ویتالیک بوترین و یک تیم مشخص از بنیان‌گذاران راه‌اندازی شد و امروزه تحت حمایت بنیاد اتریوم قرار دارد. این بنیاد، که در سوئیس ثبت شده، نقش مهمی در توسعه و پیشبرد فناوری اتریوم دارد و به بهبود شبکه و حمایت از پروژه‌های مرتبط کمک می‌کند. برخلاف بیت کوین، اتریوم دارای ساختار سازمانی مشخصی است که مسیر پیشرفت آن را هدایت می‌کند، هرچند که همچنان یک شبکه غیرمتمرکز محسوب می‌شود.
هم بیت کوین و هم اتریوم از بلاک چین به‌عنوان یک دفتر کل برای تأیید و تأمین امنیت تراکنش‌ها استفاده می‌کنند. برای رسیدن به دقت و امنیت، بلاک چین‌ها از الگوریتم «اجماع» استفاده می‌کنند که به تمام نودها کمک می‌کند تا بفهمند چه زمانی یک تراکنش جدید به دفتر کل اضافه شده است. در ابتدا، اتریوم از الگوریتم «اثبات کار» (PoW) مشابه بیت کوین استفاده می‌کرد، اما این الگوریتم در سال ۲۰۲۲ تغییر کرد.
بیشتر بخوایند: اثبات کار چیست؟
با توجه به حجم بالای تراکنش‌ها، اتریوم با چالش‌های زیادی در استفاده از الگوریتم PoW روبه‌رو شد. این الگوریتم از رمزنگاری بلاک چین برای تأمین امنیت داده‌ها و حل مسائل ریاضی استفاده می‌کند. در فرآیند ماینینگ (استخراج)، نودها برای حل این مسائل تلاش می‌کنند. این فرایند وقت‌گیر است و مصرف انرژی زیادی دارد؛ به‌طوری‌که بیت کوین به‌اندازه یک کشور متوسط انرژی مصرف می‌کند.
در سال ۲۰۲۲، اتریوم از طریق به‌روزرسانی مِرج (The Merge به معنای ادغام) به سیستم «اثبات سهام» (PoS) مهاجرت کرد. در این سیستم، گروهی از اعتبارسنج‌ها به‌طور تصادفی برای تأیید تراکنش‌ها انتخاب می‌شوند و در صورت رسیدن به اجماع، تراکنش‌ها را تأیید می‌کنند. سیستم PoS سریع‌تر است و به انرژی کمتری نیاز دارد، هرچند همچنان مصرف حافظه بالایی دارد.
بیشتر بخوانید: اثبات سهام چیست؟
توکنومیکس بیت کوین و اتریوم تفاوت‌های اساسی با هم دارند. بیت کوین دارای عرضه‌ی محدود ۲۱ میلیون واحدی است که از ابتدا تعیین شده و با گذر زمان و فرآیند هاوینگ، عرضه‌ی جدید آن کاهش یافته است.
بیشتر بخوانید: هاوینگ بیت کوین چیست؟
این مدل باعث شده بیت کوین کمیاب‌تر شود و در بلندمدت به‌عنوان ذخیره‌ی ارزش شناخته شود. در مقابل، اتریوم هیچ سقف ثابتی برای عرضه ندارد، اما با معرفی مکانیسم‌هایی مانند EIP-1559، بخشی از کارمزد تراکنش‌ها را می‌سوزاند تا از تورم جلوگیری کند.
همچنین، روش ایجاد کوین‌های جدید در این دو شبکه متفاوت است. در بیت کوین، ماینرها از طریق فرآیند استخراج یا ماینینگ و دریافت پاداش بلاک، کوین‌های جدید تولید می‌کنند، اما در اتریوم، اعتبارسنج‌ها در ازای استیکینگ، پاداش دریافت می‌کنند.
بیشتر بخوانید: تفاوت ماینینگ و استیکینگ چیست؟
این تفاوت باعث شده که اتریوم انعطاف‌پذیرتر باشد و بتواند عرضه‌ی خود را متناسب با نیازهای شبکه تنظیم کند، درحالی‌که بیت کوین با مدل عرضه‌ی ثابت خود، بیشتر شبیه به یک دارایی کمیاب مانند طلا عمل می‌کند.
بیت کوین و اتریوم هر دو با مشکل مقیاس‌پذیری مواجه بودند. بیت کوین تنها ۷ تراکنش در ثانیه پردازش می‌کرد، در حالی که این عدد برای اتریوم حدود ۳۰ تراکنش بود. با افزایش کاربران، هر دو شبکه به راهکارهایی برای کاهش ازدحام و افزایش سرعت تراکنش‌ها نیاز داشتند، زیرا کارمزدها به دلیل محدودیت ظرفیت شبکه افزایش یافته بود.
بیت کوین با به‌روزرسانی سگویت (SegWit) فضای بلاک‌ها را بهینه‌تر کرد و سپس شبکه‌ی لایتنینگ را معرفی کرد. این راهکار لایه‌دومی به کاربران اجازه می‌داد تا تراکنش‌های سریع و ارزان را خارج از بلاک چین انجام دهند و فقط تراکنش‌های اصلی روی شبکه ثبت شوند. این رویکرد توانست ظرفیت پردازش تراکنش‌های بیت کوین را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد.
بیشتر بخوانید: سگویت چیست؟
اتریوم نیز با شاردینگ (Sharding) شبکه را به چندین بخش کوچک‌تر تقسیم کرد تا پردازش تراکنش‌ها سریع‌تر شود. علاوه بر این، راهکارهای رول‌آپ (Rollups) و سایدچین (Sidechains) را معرفی کرد که تراکنش‌ها را به‌صورت گروهی پردازش کرده و هزینه‌ها را کاهش می‌دادند. در مجموع، هر دو شبکه از روش‌های مختلفی برای بهبود عملکرد و کاهش هزینه‌های تراکنش استفاده کردند.
بیشتر بخوانید: شاردینگ چیست؟
از آنجا که اتریوم برای اجرای برنامه‌ها و کاربردهای روزمره به‌کار می‌رود، منطقی است که دفتر کل آن به‌طور مکرر به‌روزرسانی شود و کارایی بهتری نسبت به بیت کوین از خود نشان دهد. طبق داده‌های وبسایت استاتیستا (Statista)، اتریوم تا پایان اوت ۲۰۲۳ روزانه حدود یک میلیون تراکنش پردازش کرده است. این رقم در مقایسه با بیت کوین که در ماه اوت فقط ۵۵۰ هزار تراکنش پردازش کرده بود، بسیار بالاتر است.
بیشتر بخوانید: شبکه لایتنینگ بیت کوین چیست؟
هرچند بیت کوین و اتریوم هر دو به لطف رمزنگاری و فناوری بلاک چین از امنیت بالایی برخوردارند، اما روش‌های متفاوتی برای تأمین امنیت خود دارند.
بیت کوین از الگوریتم اثبات کار (PoW) استفاده می‌کرد که امنیت آن را از طریق نیاز به قدرت محاسباتی و انرژی زیاد تأمین می‌کرد. انجام حمله ۵۱ درصدی به شبکه، مستلزم منابع عظیمی از انرژی و سخت‌افزار بود که آن را بسیار دشوار و پرهزینه می‌کرد، به‌طوری‌که تسلط بر اکثریت گره‌های شبکه تقریباً غیرممکن بود.
در مقابل، اتریوم از اثبات سهام (PoS) استفاده می‌کرد که در آن، مشارکت‌کنندگان باید مقدار قابل‌توجهی از ETH را در شبکه استیک می‌کردند. این روش علاوه بر هزینه‌ی بالا، ریسک زیادی هم داشت، چراکه مکانیزم‌هایی برای جریمه کردن و حذف سهام متخلفان وجود داشت. این یعنی یک مهاجم ممکن بود تمام دارایی استیک‌شده‌ی خود را از دست بدهد، بدون آنکه موفق به تسلط بر شبکه شود.
یکی از نکات مهم در مقایسه بیت کوین و اتریوم، نوسانات قیمتی آن‌هاست. بسته به میزان تحمل ریسک و استراتژی معاملاتی، یک معامله‌گر ممکن است نوسانات بالا را یک فرصت یا یک عامل بازدارنده ببیند. در حالی که تمام ارزهای دیجیتال ذاتاً نوسانی هستند، بیت کوین و اتریوم در مقایسه با توکن‌های کمتر شناخته‌شده، معمولاً ثبات بیشتری دارند. اما کدام‌یک نوسانات بیشتری از خود نشان می‌دهد؟
با یک نگاه ساده به نمودار قیمت این دو ارز می‌توان فهمید که اتریوم نوسانات بیشتری نسبت به بیت کوین تجربه می‌کند. عواملی مانند تمرکز بالای ETH در تعداد کمی کیف پول و عرضه اولیه کوین (ICO) روی شبکه اتریوم، احتمالاً در افزایش این نوسانات نقش داشته‌اند.
اتریوم به دلیل طراحی و زبان‌های برنامه‌نویسی مانند سالیدیتی (Solidity) و وایپر (Vyper)، محیط مناسب‌تری برای اجرای قراردادهای هوشمند محسوب می‌شود. این بلاک چین از ماشین مجازی اتریوم (EVM) بهره می‌برد که امکان اجرای قراردادهای پیچیده و تعامل‌پذیر را فراهم می‌کند.
در مقابل، بیت کوین از زبان‌های دیگری مانند اسکریپت (Script) و کلریتی (Clarity) استفاده می‌کند که قابلیت‌های محدودی برای قراردادهای هوشمند دارند و بیشتر برای تراکنش‌های ساده طراحی شده‌اند.
اکوسیستم اتریوم به‌سرعت در حال رشد است، به‌ویژه با محبوبیت فزاینده اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز در حوزه‌هایی مانند دیفای، ان اف تی ها (NFTs)، بازی و فناوری. این شبکه به کمک دنک شاردینگ (Danksharding)، مقیاس‌پذیری خود را افزایش خواهد داد.
بیشتر بخوانید: دنک شاردینگ چیست؟
بیت کوین نیز تغییراتی از جمله ارتقای تپ‌روت (Taproot) برای فعال‌سازی قراردادهای هوشمند را تجربه کرده است. همچنین، شبکه لایتنینگ بیت کوین (Lightning Network) به‌عنوان یک پروتکل لایه دوم توسعه یافته که تراکنش‌ها را خارج از زنجیره انجام داده و سرعت شبکه را افزایش می‌دهد.
اینکه کدام ارز دیجیتال و بلاک چین در گذر زمان دوام خواهد آورد، هنوز مشخص نیست؛ شاید هر دو باقی بمانند. اما یک چیز قطعی است: هر دو باعث شکل‌گیری بحث‌های مهمی درباره سیستم‌های مالی جهانی شده‌اند و جریان‌ساز بوده‌اند.
در این بخش، بیت کوین و اتریوم را از جنبه‌های مختلفی مقایسه می‌کنیم. این مقایسه به درک بهتر تفاوت‌های این دو ارز دیجیتال و نقش آن‌ها در اکوسیستم بلاک چین کمک می‌کند.
| ویژگی | بیت کوین | اتریوم |
|---|---|---|
| تعریف | ارز دیجیتال غیرمتمرکز برای انتقال همتابه‌همتا | پلتفرم بلاک چین غیرمتمرکز و یک رایانه توزیع‌شده |
| تاریخچه | معرفی در ۲۰۰۸، استفاده از ۲۰۰۹ | معرفی در ۲۰۱۳، راه‌اندازی در ۲۰۱۵ |
| هدف | جایگزینی ارزهای ملی در بحران مالی ۲۰۰۸ | استفاده از بلاک چین برای شبکه پرداخت غیرمتمرکز و ذخیره کدها |
| قراردادهای هوشمند | وجود قراردادهای هوشمند محدود | قراردادهای هوشمند قابل برنامه‌ریزی و انعطاف‌پذیر |
| زبان برنامه‌نویسی قرارداد هوشمند | زبان‌هایی مانند اسکریپت و کلریتی | زبان‌هایی مانند سالیدیتی و وایپر |
| تراکنش‌ها | فقط برای ثبت داده‌ها | شامل کد اجرایی قابل پردازش |
| الگوریتم هش | SHA-۲۵۶ | Keccak-۲۵۶ |
| مکانیزم اجماع | اثبات کار (PoW) | اثبات سهام (PoS) |
| زمان بلاک | ۱۰ دقیقه | ۱۴ تا ۱۵ ثانیه |
| محدودیت بلاک | ۱ مگابایت | بدون محدودیت |
| محبوبیت | اولین و بزرگ‌ترین ارز دیجیتال | دومین ارز دیجیتال بزرگ |
| مصرف انرژی | مصرف انرژی بالا | مصرف انرژی پایین‌تر از بیت کوین |
| نرخ مصرف انرژی | معادل ۳.۲ میلیون خانه | معادل ۱.۲ میلیون خانه |
| ساختار | ساختاری ساده و مقاوم | ساختاری پیچیده و امکانات بیشتر |
| پاداش استخراج | ۳.۱۲۵ BTC برای هر بلاک | ۵ ETH به همراه پاداش‌های اضافی |
| دارایی اصلی | BTC | ETH |
بیت کوین با بزرگ‌ترین ارزش بازار و بیشترین تعداد دارندگان، به‌عنوان یک ذخیره ارزش غیرمتمرکز شناخته می‌شود. عرضه محدود و کنترل‌شده آن، بیت کوین را برای بسیاری به یک ابزار سرمایه‌گذاری تبدیل کرده و نوسان آن نسبت به اتریوم کمتر است. این ارز دیجیتال به دلیل امنیت و غیرمتمرکز بودن محبوبیت بالایی دارد، اما سیستم اثبات کار (PoW) آن به دلیل مصرف بالای انرژی مورد انتقاد قرار گرفته است.
اتریوم به دلیل کارکردهای گسترده‌تر، تراکنش‌های بیشتری نسبت به بیت کوین دارد. فناوری آن در مقایسه با بیت کوین پیشرفته‌تر است و به همین دلیل پذیرش آن سریع‌تر رشد کرده است. اتریوم که در مقایسه با بیت کوین کوچک‌تر است، در گذشته نوسان بیشتری داشته، اما سیستم اثبات سهام (PoS) آن امنیت بهتری ارائه می‌دهد. از زمان انتقال به PoS در سال ۲۰۲۲، مصرف انرژی اتریوم به میزان قابل‌توجهی کاهش یافته و بسیار کمتر از بیت کوین است.
هر یک از این ارزهای دیجیتال مزایای خاص خود را دارند. برخی قابلیت‌های اتریوم در بیت کوین وجود ندارد، اما بیت کوین به دلیل قدمت و عرضه ثابت، همچنان پیشتاز است. به همین دلیل بسیاری از معامله‌گران ترجیح می‌دهند هر دو را در سبد دارایی خود داشته باشند.
بیت کوین یک ارز دیجیتال برای ذخیره ارزش است، در حالی که اتریوم یک پلتفرم برای قراردادهای هوشمند و اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز است.
چون از زبان‌های برنامه‌نویسی پیشرفته‌تری مانند Solidity پشتیبانی می‌کند.
بستگی به اهداف سرمایه‌گذاری دارد؛ بیت کوین پایدارتر و اتریوم کاربردی‌تر است.
بیت کوین و اتریوم هر دو نقش مهمی در دنیای ارزهای دیجیتال ایفا می‌کنند، اما کاربردها و ویژگی‌های متفاوتی دارند. بیت کوین به‌عنوان یک ذخیره ارزش پایدارتر و اتریوم به‌عنوان بستری برای قراردادهای هوشمند و نوآوری‌های بلاک چینی شناخته می‌شود. انتخاب بین این دو بستگی به اهداف سرمایه‌گذاری و میزان ریسک‌پذیری فرد دارد.
