همشهری آنلاین- زهرا رفیعی: در مدل‌های اقتصادی-زیست‌محیطی، فرمول‌هایی وجود دارد که تأثیرات آلودگی پسماند (خشک، تر، صنعتی) را به ریال تبدیل می‌کنند. سالانه بیش از ۵۰ میلیون تن انواع پسماند راهی مراکز دپو می‌شوند و تنها برای بخش بسیار کوچکی از آن برنامه‌هایی مثل تفکیک زباله از مبداء، تفکیک در مقصد، زباله سوز، تولید کمپوست، تولید انرژی برق و ... اجرا می‌شود و نشت مواد آلی، صنعتی و شیرابه به خاک، آب و هوا را آلوده می‌کند. در چند سال گذشته اوضاع به مقدار بسیار کم ولی امیدبخش بهتر شده است. مثلا تعداد مراکز دفن از ۳۲۰۰ به ۶۶۰ و این روزها به ۲۸۰ مرکز رسیده است.
پسماند چطور دخلمان را می‌آورد؟
دفن غیراصولی پسماندها و نشت شیرابه‌ها منجر به آلودگی گسترده خاک می‌شود. شیرابه‌ها سر از منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی در می‌آورد و در چرخه‌ای کاملا طبیعی سر از منابع آب مصرفی. تجزیه پسماندهای آلی در محل‌های دفن، گازهای گلخانه‌ای مانند متان و دی‌اکسید کربن تولید می‌کند و بد نیست بدانید متان ۲۸ برابر CO₂ اثر گلخانه‌ای دارد.
خسارت سالانه ناشی از مدیریت نادرست پسماندها
- سال ۱۴۰۱: ۴۴.۸ هزار میلیارد تومان
- سال ۱۴۰۲: ۸۷ هزار میلیارد تومان
- سال ۱۴۰۳: ۱۰۷ هزار میلیارد تومان
وضعیت تولید پسماند در کشور
- ۲۰ میلیون تن: تولید سالانه پسماند شهری و روستایی
- ۵۴ هزار تن : تولید روزانه پسماند عادی در کشور
- ۸۳درصد: پسماند عادی بقیه صنعتی و خطرناک
- تا ۸۰ درصد: دفن در زمین
- تا ۲۰ درصد: بازیافت
یک مثال دردناک که راهی تالاب می‌شود
مرکز دفن زباله سراوان رشت
- ۴ تا ۵ لیتر در ثانیه در شرایط خشک
- ۱۸ لیتر در ثانیه: در شرایط بارانی
- ۱۲۵ مترمکعب : میانگین شیرابه در روز
عوارض هر تن پسماند
- ۱تن زباله آلی(تر) : ۱۰۰ کیلوگرم متان
- ۲۸ برابر: اثر گلخانه‌ای متان در برابر دی‌اکسید کربن
- ۱تن زباله دفن‌شده: آلودگی ۵ هزار مترمربع خاک
- ۱۰-۵ دلار: هزینه پاکسازی هر مترمربع خاک
- ۵۰-۲۰ سال: غیرقابل استفاده شدن خاک
خسارت دلاری پسماندها
- آب: هزینه پاکسازی منابع آبی آلوده بین ۳.۰۴۸ تا ۳۰.۴دلار به ازای هر متر مکعب
- خاک: هزینه پاکسازی منابع خاکی آلوده: ۶۵۰ دلار به ازای هر متر مکعب
- هوا: هزینه اجتماعی دی‌اکسید کربن در هر تن۱۰۰-۵۰ دلار
تعداد مراکز دفن پسماند
۱۳۹۲ تا ۱۳۹۹: کاهش از ۳۲۰۰ به ۶۶۰ مرکز
هم‌اکنون: ۲۸۰ مرکز
قدیمی‌ترین محل دفن پسماند
- اولین محل مدیریت اصولی پسماند: شهر نور مازندران
- قدیمی‌ترین محل دفن پسماند: آرادکوه (۷۰سال)
