فرهنگ رانندگی در کشور ما با چالش‌های فراوانی روبه‌روست که به اشکال مختلف باعث وارد شدن خسارت به جسم، روان و جیب مردم می‌شود.

 

خراسان نوشت: فرهنگ رانندگی در کشور ما با چالش‌های فراوانی روبه‌روست که به اشکال مختلف باعث وارد شدن خسارت به جسم، روان و جیب مردم می‌شود؛ در این پرونده ضمن بررسی مصادیق مختلف ناهنجاری حین رانندگی، به زمینه‌ها و راه‌حل‌های این موضوع هم پرداختیم:

 

هر روز که به دلایل و عناوین مختلف برای کارهای روزمره و در جایگاه یک عابر، دوچرخه‌سوار و حتی راننده از خانه خارج می‌شویم قرار است چندین و چند چالش بزرگ را از سر بگذرانیم و در پایان روز خوشحال باشیم که از بین موتورهایی که توقف ندارند و همه‌جا سرک می‌کشند و خودروهایی که خیابان را ملک شخصی می‌دانند و هرجور بخواهند رانندگی می‌کنند، سالم به‌خانه برگشتیم. داستان نسبت خیابان‌های ما با موتورها که موضوع تلخ و عجیبی است و بررسی دقیق و مفصلی می‌طلبد. در این مطلب سراغ فرهنگ رانندگی رفتیم تا ببینیم با چه چالش‌هایی مواجه هستیم، سعی کردیم به بررسی اهمیت اصلاح فرهنگ رانندگی، پیامدهای رانندگی بد، مهم‌ترین مصادیق ناهنجاری‌های رانندگی، ریشه‌های مشکلات موجود و راهکارهای پیشنهادی برای اصلاح فرهنگ رانندگی در ایران بپردازیم.

 

ایران یکی از بالاترین آمار تصادفات جاده‌ای را در جهان دارد که موجب تلفات انسانی، آسیب‌های جسمی و روانی و خسارات اقتصادی بسیاری می‌شود؛ در کنار همه این‌ها آسیب‌های جسمی و روحی مستقیم و غیرمستقیم این فرهنگ نامناسب رانندگی را هم اضافه کنید. به‌طور مثال این‌که آدم‌ها به‌راحتی بدون هیچ تاب‌آوری با قفل فرمان با هم مذاکره می‌کنند و ... پس اصلاح فرهنگ رانندگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، چون:

 

رانندگی غیرایمن و بی‌توجهی به قوانین باعث تعداد زیادی از جراحات و مرگ‌های قابل پیشگیری می‌شود. تأثیر آن می‌تواند به طور مستقیم به خانواده‌ها، جامعه و حتی اقتصاد کشور خسارت وارد کند.

 

هزینه‌های درمان افراد آسیب‌دیده، خسارات مالی ناشی از تصادفات و هزینه‌های تعمیر خودروها بر معیشت فرد، اقتصاد خانوار و جامعه تأثیر چشمگیری دارد.

 

تصادفات، به خصوص موارد فوتی، علاوه بر داغ‌دیدگی و فشارهای روانی، می‌تواند موجب استرس مزمن و ترومای طولانی‌مدت در بازماندگان شود. قربانیان تصادف و خانواده‌های آن‌ها با فشار افسردگی، استرس پس از سانحه (PTSD) و احساس گناه روانی دست و پنجه نرم می‌کنند. رانندگی غیرایمن علاوه بر بروز تصادف، با ایجاد استرس رانندگی در خیابان‌های شلوغ هم سلامت روان رانندگان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.

 

آسیب‌ها و صدمات ناشی از تصادفات شامل شکستگی‌ها، صدمات داخلی و حتی معلولیت‌های دایمی هستند.

 

مهم‌ترین مصادیق ناهنجاری در فرهنگ رانندگی ما

 

متاسفانه هنوز عده‌ای از راننده‌ها عبور از چراغ قرمز را نوعی زرنگی می‌دانند و تشویق سرنشینان خودرو و خودنمایی هم در بروز مکرر این رفتار پرخطر بی‌اثر نیست.

 

برای عده‌ای چندان فرقی ندارد از فرعی آمدند یا اصلی، اوضاع از چه قرار است و... همیشه حق تقدم را برای خودشان می‌دانند و تمام.

 

برخی از راننده‌ها انگار رانندگی واقعی در خیابان را چیزی شبیه بازی پلی استیشن می‌دانند که در صورت گیم‌اور شدن دوباره فرصت بعدی وجود داشته باشد. سبقت‌های غیرمجاز، نزدیک شدن بیش از حد به خودروهای دیگر، بوق زدن مداوم و رفتارهای عصبی از مصادیق رانندگی تهاجمی است که گاهی با ریتم موزیک پخش شده داخل خودرو هم هماهنگ می‌شود.

 

برخی رانندگان گرامی کل شهر را یک پارکینگ بزرگ می‌بینند و فرقی نمی‌کند مقابل پل، گاراژ یا منازل و مغازه‌ها هستند. انگار به دیدن تابلوی توقف ممنوع یا لطفاً پارک نکنید، حساسیت دارند و دقیقاً همان‌جا باید پارک کنند. پارک کردن در پیاده‌رو که باعث دردسر سالمندان، نابینایان، مادرانی که با کالسکه بچه بیرون می‌آیند و... هم که جای خود.

 

چالش مهم دیگر رعایت نکردن سرعت مطمئنه در مجاورت مدارس یا مناطق پرجمعیت است. این بی‌توجهی به عابران پیاده موجب افزایش تصادفات و احساس ناامنی برای افرادی می‌شود که به پیاده‌روی نیاز دارند، به‌ویژه سالمندان و کودکان.

 

استفاده از موبایل یا بررسی کردن شبکه‌های اجتماعی در حین رانندگی و به تازگی هم چک کردن مسیریاب و در مواردی بررسی مقصد و قیمت مسافر بعدی از مواردی است که احتمال تصادف‌ها را بالا می‌برد.

 

قانون نانوشته‌ای هم برای برخی وجود دارد که طی آن نیازی نمی‌بینند بررسی کنند علت تصادف چه بوده؛ در اولین برخورد دعوا راه می‌اندازند تا خودشان را محق نشان دهند. مشکل بعدی این است که برای یک تصادف کوچک، یک خیابان بزرگ با کلی خودروی دیگر که هر کدام دنیایی مشغله دارند، بند می‌آید.

 

عابرپیاده چند دقیقه منتظر بوده تا چراغ سبز و از خیابان رد شود؛ اما درست همه روی خط عابرپیاده توقف می‌کنند و عابر نگون بخت باید با انواع دردسر خودش را حتی وقتی چراغ برایش سبز است به آن طرف برساند.

 

فرهنگ درست رانندگی محدود به شکل رانندگی و رعایت قوانین نیست، جزئیات دیگری می‌توانند زندگی اجتماعی ما را تحت تاثیر قرار دهد؛ به‌طور مثال آلودگی صوتی عجیبی که برخی خودروها دارند، انگار فکر می‌کنند اگر وقت و بی‌وقت صدای پخش خودرو را تا آخرین حدش بالا نبرند، پولی که هزینه باندها شده اسراف می‌شود؛ حالا شیشه همسایه‌ها هم لرزید و چند نفر از خواب پریدند مهم نیست.

 

هرچند عبور از زرد با احتیاط منع قانونی ندارد؛ اما به‌شرط آن‌که نزدیک چهارراه باشید نه این‌که ۱۰۰ متر مانده به معبر خیز بردارید و بدون توجه  به چپ و راست با نهایت سرعت طوری خودتان را آن‌جا برسانید که وقتی وسط محل هستید چراغ قرمز شده باشد. بدتر این‌که شاید قبلش یک نفر با بی‌احتیاطی مقابل‌تان سبز شود و فرصت کافی برای عکس‌العمل باقی نماند.

 

از نظر برخی آقایان هنوز توهین‌های بی‌مزه‌ای چون «برو بشین پشت ماشین لباسشویی» و «گاز تو آشپزخونه است نه زیرپات» کاربرد دارند و اگر با راننده خانم برخورد داشتند قطعاً طرف مقابل‌شان بی‌دست و پاست و باید شیشه را پایین بدهند و بپرسند: «کی به تو گواهی نامه داده»؟

 

بیشتر ما از رانندگی بقیه گله داریم و بیشترمان هم فقط وقتی بقیه حق‌مان را ضایع می‌کنند درباره فرهنگ رانندگی نظریه‌پردازی می‌کنیم، حتی ممکن است همان وقتی که در مذمت دیگران در حال نطق هستیم سمت راست چهارراه را ببندیم و در واکنش به چراغ و بوق پشت سری بگوییم: «چه عجله‌ای داری، می‌خوای زودتر بری که چی»؟ معذرت‌خواهی هم همیشه سخت است!

 

اصولاً بوق قرار بود کاربرد دیگری داشته باشد اما ما از آن برای احوال‌پرسی، بفرما زدن و تعارف، حتی گله و خط و نشان کشیدن استفاده می‌کنیم و بیشترمان به پدیده بدی به‌نام «آلودگی صوتی» هیچ توجهی نداریم.

 

اگر عیال از میوه فروشی خرید دارد بی‌خیال این‌که کل خیابان بند آمده، همان‌جا بزنید روی ترمز، حالا اگر بقیه اذیت شدند مشکل خودشان است، شما که نمی‌توانید به‌خاطر بقیه بروید ۳۰ متر بالاتر پارک کنید.

 

کلاً تابلوی ورود ممنوع یکی از تزیینی‌ترین اشیای تاریخ بشریت است، کیف رانندگی این است ورود ممنوع بروید، ماشین‌ها داخل هم گره بخورند و یک نفر بیاید مثل راهنما به همه فرمان بدهد تا قفل کار باز شود.

 

حتماً در لاین سبقت ۶۰ تا سرعت بروید تا بتوانید روی کاهش سرعت بقیه هم اثرگذار باشید تا استهلاک ماشین‌شان بیاید پایین. اگر هم در لاین سبقت نیستید ناغافل سیس شوماخر بردارید و هی لاین عوض کنید و با ۱۰۰ به بالا رانندگی کنید تا همه و دور از جان‌تان ملک‌الموت بفهمند چه دست فرمانی دارید.

 

با این استدلال که اگر راهنمایی خوب بود این مقطع از مدارس حذف نمی‌شد و قاه قاه خندیدن به این شوخی جذاب، از زدن راهنما خودداری کنید. اجازه ندهید هیچ‌کس حتی خودتان از حرکت بعدی‌تان خبر داشته باشد تا سرنوشت را غافلگیر کنید.

 

ایستگاه اتوبوس از آن جاهایی است که جان می‌دهد برای توقف، حالا آن‌ها که در ایستگاه هستند بدوند دنبال اتوبوسی که ناچار شده چند متر آن‌طرف‌تر توقف کند. بالاخره کمی فعالیت برای همه خوب است.

 

اگر جلوی آمبولانس بودید که راه را باز نکنید چون وظیفه دیگران است نه شما. اگر پشتش بودید خوب جای‌تان را حفظ کنید تا هر وقت که راهش باز شد شما هم با سرعت پشتش بروید و ترافیک را دور بزنید.

 

اگر راننده تاکسی اینترنتی هستید یا مرامی فک و فامیل را تا جایی رساندید، فرقی نمی‌کند؛ هرجا که طرف خواست پیاده شود بزنید روی ترمز. ترجیحاً برای این‌که کلکسیون ماجرا تکمیل شود بگویید از در سمت چپ پیاده شود.   

    

بسیاری از این ناهنجاری‌ها به دلیل ضعف جدی در آموزش اولیه فرهنگ رانندگی و اشاعه سبک زندگی قانون‌مند به وجود آمده است. از فقدان یا کمبود آموزش اصولی از کودکی در مدارس تا نبود تبلیغات هدفمند در رسانه‌های عمومی. شاید هم برخوردهای اندک و غیرموثر با تخلفات کوچک که باعث تشویق به تخلفات بزرگ‌تر می‌شود. بدون فرهنگ‌سازی مداوم برای اصلاح رفتار رانندگان، عادت‌ها و الگوهای غلط رانندگی همچنان گسترش پیدا می‌کند. در ادامه به‌برخی از جنبه‌های این موضوع می‌پردازیم:

 

اگر به سبک رانندگی و رفتارهای برخی از افراد توجه کنیم انگار حس مالکیت عجیبی به خیابان دارند و تصور این‌که دیگران هم عجله دارند یا حقی برای استفاده از خیابان دارند، در ذهن‌شان نمی‌گنجد. ریشه‌های این رفتار را می‌توان در ابعاد مختلف رصد کرد. به‌طور مثال احساس بی‌مسئولیتی برخی از اعضای جامعه. فرهنگ فردگرایی جدی که طی آن برخی رانندگان به جای رعایت مسئولیت اجتماعی، به منافع و راحتی خود اولویت می‌دهند. شاید درباره عده‌ای از افراد احساس ناکامی اجتماعی باعث می‌شود برخی رانندگان با رفتارهای پرخاشگرانه در خیابان تلاش کنند ناکامی‌ها و فشارهای زندگی روزمره را تخلیه کنند.

 

ما درباره خیلی چیزها حساسیت‌های زیادی در جامعه حس می‌کنیم،عده‌ای برای فوتبال، برخی به حق درباره محیط زیست و... اما انگار از اصلاح فرهنگ رانندگی قطع امید کرده‌ایم یا سهم داشتن در بهبود آن را وظیفه شهروندان نمی‌دانیم. گویی تصور می‌کنیم حالا که فرهنگ غالب پر از رفتارهای اشتباه است اگر ما هم بخواهیم جزء به جزء فرهنگ درست را رعایت کنیم، کلاه سرمان می‌رود. در مواقعی هم آموزش به افراد دیگر خیلی دیر است چون شخصیت‌شان شکل گرفته و ضرورت پیشگیری به دوران کودکی و نوجوانی برمی‌گردد یعنی جایی که باید شاهد تلفیق آموزش قوانین راهنمایی و رانندگی با برنامه درسی مدارس، بازی در مهدهای کودک‌ و... باشیم. فشار اجتماعی، پویش‌های عمومی، آموزش مداوم رانندگان، برگزاری دوره‌های الزامی برای تمدید گواهی نامه و آزمون‌های روان‌شناختی و... هم از دیگر نکاتی است که جای خالی‌اش حس می‌شود.

 

شاید در کنار فرهنگ‌سازی بتوان بخشی از ماجرا را در اصلاح یا تقویت قوانین دید؛ با افزایش جریمه‌ها و دوربین‌های نظارتی، برخورد قاطع با متخلفان و ایجاد بازدارندگی از تخلفات، تست‌های تصادفی مواد مخدر و الکل برای اطمینان از سلامتی ذهنی و جسمی رانندگان و...

 

شکل برخی خیابان‌ها، تردد مدام عابران پیاده در وسط خیابان‌ها به‌خاطر کمبود پل عابرپیاده یا پله برقی استاندارد و... ضرورت بهبود طراحی خیابان‌ها برای کاهش ترافیک و امنیت بیشتر عابران را نشان می‌دهد.

 

متاسفانه مشکلات مختلف زندگی شغلی، خانوادگی و به‌خصوص مشکلات اقتصادی هم باعث کاهش تمرکز حین رانندگی می‌شود؛ هم تاب‌آوری افراد، ضرورت گفت‌وگو و تحمل رفتار دیگری را پایین می‌آورد و در صورت بروز یک چالش، برای بسیاری اولین راه‌حل بی‌احترامی، کلمات خشن و صدای بلند یا درگیری فیزیکی است که این موضوع هم از ضرورت‌های اصلاح فرهنگ رانندگی است هم زمینه ساز بروز اتفاقات ناگوار.