پدربزرگ یا جد بزرگ شما در دهه ۱۹۴۰ میلادی چه می‌کرده است؟ گرایش سیاسی آنها چه بوده است؟
جواب همین سوال‌ها است که مشخص می‌کند آیا افراد به حکومت خاندان کیم وفادار هستند، دشمن آن هستند یا در میانه طیفی قرار دارند که محدوده آن در الگوی سخت‌گیرانه طبقه‌بندی اجتماعی حاکم بر کره شمالی تعیین می‌شود.
به گزارش بی بی سی، این اطلاعات ممکن است در هر جای دیگر جهان در حد یک خاطره و داستان خانوادگی باشد و هیچ ربطی به زندگی امروز فرد نداشته باشد، اما همین اطلاعات در کره شمالی، می‌تواند وضعیت زندگی و جایگاه یک شهروند را تعیین کند.
حکومت کره شمالی با کیش شخصیت افراطی خاندان کیم تعریف می‌شود
آنچه با عنوان «سانگ بون» شناخته می‌شود -کلمه‌ای که معنی اصلی آن در کره‌ای منشا و ماده تشکیل‌دهنده است و برای نسب خانوادگی از آن استفاده می‌شود- تمام جنبه‌های زندگی یک فرد را در کره شمالی تحت تاثیر قرار می‌دهد: از زادگاه و مناطقی که می‌تواند به آن سفر کند تا دسترسی به غذا و دارو، امکان تحصیل یا شغلی که دولت برای فرد تعیین می‌کند.
یئون‌می پارک، فعال سیاسی و نویسنده کتاب «فرار برای زندگی: سفر یک زن جوان» که بر اساس زندگی خودش تالیف کرده، به بخش موندو بی‌بی‌سی می‌گوید: «سانگ‌بون سیستمی است که در آن ارزش شما با شایستگی‌ها یا خطاهای اجداد و اقوام شما تعیین می‌شود.»
یئون‌می پارک یکی از شناخته‌شده‌ترین فعالان حقوق بشر اهل کره شمالی است که در ۱۳ سالگی همراه خانواده‌اش از این کشور فرار کرده است
کره شمالی وجود سیستم سانگ‌بون را انکار می‌کند و اطمینان می‌دهد که تمام شهروندان کره شمالی زیر چتر حکومت سوسیالیستی از فرصت‌های برابر بهره‌مند می‌شوند.
با وجود این کسانی که از این کشور گریخته‌اند و کارشناسانی که به اسناد و مدارک دولتی دسترسی پیدا کرده‌اند، شواهد و روایت‌های متعددی درباره وجود این سیستم طیقه‌بندی اجتماعی در طی سال‌ها حکومت خاندان کیم ارائه داده‌اند.
در نیمه اول قرن بیستم کره تحت حاکمیت ژاپن اداره می‌شد و وارث یک جامعه فئودالی با مرام کنفوسیوسی بود که در آن سلسله مراتب اهمیت فوق‌العاده‌ای داشت و به صورت کلی به چهار طبقه اجتماعی اشراف، تکنیسین‌های واجد شرایط، مردم عادی و رانده‌شدگان تقسیم می‌شد.
بعد از جنگ جهانی دوم، شبه جزیره کره از حاکمیت استعماری ژاپن درآمد و به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شد: بخش کمونیستی در شمال تحت نفوذ اتحاد جماهیر شوروی به رهبری جوزف استالین، و بخش کاپیتالیستی در جنوب که متحد و شریک آمریکا بود.
جنگ کره که بین سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۵۳ رخ داد شکاف بین دو بخش را عمیق‌تر کرد و مرزی تقریبا غیر قابل عبور میان دو کشور متخاصم ایجاد کرد.
بنیانگذار و اولین رئیس جمهوری کره شمالی، کیم ایل سونگ، پدربزرگ کیم جونگ اون، رهبر فعلی این کشور بود که یک دیکتاتوری پرولتاریا را تحت نفوذ سیستمی به شدت استالینی، با نظارت ایدئولوژیک شدید و پاکسازی‌های مکرر تثبیت کرد.
کیم ایل سونگ، بنیانگذار و اولین رئیس جمهوری کره شمالی، سیستم سانگ‌بون را با ترکیبی از کنفوسیوس‌گرایی سنتی و کمونیسم برقرار و تحکیم کرد
و در این سیستم بعضی خانواده‌ها از دیگران مشکوک‌تر بودند.
کسانی که علیه ژاپن یا جنوب جنگیده بودند، اعضای حزب کمونیست و کارگران روزمزد و بی‌زمین سابق از جمله کسانی بودند که رهبری و طبقه ممتاز را در این کشور تشکیل دادند.
زمین‌داران کوچک و بزرگ، بازرگانان، مذهبی‌ها، کسانی که بستگانشان در کره جنوبی بودند یا افرادی که در سوی دیگر جبهه‌ها جنگیده بودند، به عنوان خائنان احتمالی شناسایی شدند.
کیم ایل سونگ به شیوه خودش سیستم طبقه‌بندی اجتماعی کنفوسیوسی را با کمونیسم درآمیخت و آن را احیا کرد. این همان سیستمی بود که در «چوسان» کهن برقرار بود، نامی که کره بین قرون ۱۴ تا ۱۹ میلادی با آن شناخته می‌شد و از زمان تشکیل کره شمالی تا امروز نام رسمی حکومت این کشور به زبان کره‌ای است: جمهوری دموکراتیک خلق چوسان.
به گفته محققان و کارشناسان، دولت کره شمالی در دهه ۱۹۶۰ میلادی سیستم جامعی را برای بایگانی سوابق افراد تکمیل کرد که در آن هر شهروند بر اساس سابقه و پیشینه خانوادگی‌اش طبقه‌بندی می‌شد.
بیشتر پژوهشگران و افرادی که توانسته‌اند از کره شمالی فرار کنند، سه طبقه اجتماعی را در سیستم سانگ‌بون متمایز می‌کنند - و عده‌ای دو دوسته دیگر هم به آن اضافه می‌کنند- که خود آن به حدود ۵۰ زیر مجموعه تقسیم می‌شود.
طبقه بالای اجتماعی در کره شمالی با عنوان «هجسیم» یا هسته مرکزی شناخته می‌شود و متشکل از شهروندان معتمد و وفادار به خاندان کیم است.
زندگی در پیونگ یانگ یکی از امتیازاتی است که شهروندان وفادار می‌توانند از آن بهره‌مند شوند
افراد این طبقه فرزندان و نوادگان کسانی هستند که علیه استعمار ژاپن، یا بعد از آن در جنگ کره علیه همسایه جنوبی جنگیده‌اند، و همین طور اعضا و مقام‌های تنها حزب سیاسی یا خانواده‌هایی با پیشینه کارگری و دهقانی که سابقه وفاداری آنها در دهه‌های گذشته بی‌عیب و نقص بوده است.
این طبقه بیشترین امتیاز و بهترین جایگاه را در جامعه کره شمالی دارند: در مناطق توسعه‌یافته زندگی می‌کنند، به دانشگاه می‌روند، بهترین فرصت‌های شغلی را دارند و از بهترین خدمات درمانی بهره‌مند می‌شوند.
امتیاز دیگر این طبقه اجتماعی سکونت در پیونگ یانگ، پایتخت کره شمالی است که سه میلیون جمعیت دارد (حدود ۱۲ درصد جمعیت کشور) و به گفته پژوهشگران بخش اعظم این جمعیت را افراد و خانواده‌های متعلق به طبقه بالای اجتماعی یا همان هسته مرکزی تشکیل می‌دهد.
یئون‌می پارک می‌گوید: «پیونگ یانگ تنها جایی در کره شمالی است که در آن سوسیالیسم واقعا اجرا می‌شود و مردم از دولت خدمات دریافت می‌کنند.»
او توضیح می‌دهد که در داخل هسته مرکزی هم، طبقه برتری وجود دارد که متشکل از خانواده‌های نزدیک به حلقه قدرت در پیونگ یانگ است. آنها می‌توانند به خارج از کشور سفر کنند و فرزندانشان را برای تحصیل به چین، روسیه یا اروپا بفرستند.
در نقطه مقابل طبقه ممتاز، شهروندانی قرار دارند که «متخاصم» به حساب می‌آیند.
از نظر حکومت اصل و نسب آنها «آلوده» است چون از نسل کسانی هستند که زمین‌دار، بازرگان یا مسیحی بوده‌اند، یا این که در دوران استعمار ژاپن یا جنگ کره با دشمنان همکاری کرده‌اند. آنها دشمنان یا معارضان سنتی حکومت کمونیستی کره شمالی به حساب می‌آیند.
این گروه که غالبا با طبقه «دالیت»، پایین‌ترین طبقه اجتماعی در هند مقایسه می‌شوند، با تبعیض سیستماتیک روبرو هستند، در نقاط دورافتاده با دسترسی محدود به غذا و انرژی زندگی می‌کنند، از فرصت‌های آموزشی محرومند و سخت‌ترین مشاغل را دارند.
بسیاری از افراد متعلق به طبقه «متخاصم» در مناطق دورافتاده و سرد روستایی در شمال کشور، در نواحی مرزی با چین و روسیه زندگی می‌کنند
یئون‌می پارک می‌گوید: «کودکان این طبقه صبح‌ها به مدرسه می‌روند و آموزش آنها عمدتا متمرکز بر تلقین‌های عقیدتی است، اما بعد از مدرسه از آنها در مزارع و معادن کار می‌کشند. افراد این طبقه اجتماعی معمولا عمر کوتاهی دارند و تقریبا همیشه تحت نظارت حکومت هستند.»
او می‌گوید بسیار بعید است که کسی که به عنوان «متخاصم» طبقه‌بندی می‌شود بتواند در پایتخت زندگی کند یا حتی اجازه سفر به پیونگ یانگ را پیدا کند.
بین دو سر طیف اجتماعی، یک طبقه میانی یا متوسط هم وجود دارد که با عنوان «دونگیو» شناخته می‌شود.
خانواده‌های این طبقه، متخاصم به حساب نمی‌آیند اما از نظر حکومت پیشینه و سابقه آنها خالی از عیب و ایراد نیست و میزان وفاداری آنها به رژیم مبهم یا قابل تردید است.
طبقه میانی یا متوسط در کره شمالی بزرگترین طبقه اجتماعی است و در داخل آن هم رده‌بندی‌هایی وجود دارد که به شدت روی شرایط زندگی افراد تاثیر می‌گذارد
فرصت‌هایی که در اختیار آنها قرار می‌گیرد محدود است، اما در داخل این گروه، طبقه‌بندی‌های فرعی وجود دارد که روی فرصت‌ها و امتیازات افراد تاثیر می‌گذارد.
برای مثال فردی از این طبقه که سوء سابقه نداشته باشد، می‌تواند در حومه پایتخت زندگی کند، در دانشگاه‌های درجه دو درس بخواند یا این که مشاغل اداری یا میانی داشته باشد.
برآورد اکثر کارشناسان این است که دونگیوها بزرگترین طبقه در کره شمالی هستند و حدود ۴۰ درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند، در حالی که دو طبقه دیگر هر کدام حدود ۳۰ درصد جمعیت را در اختیار دارند.
اما نسبت واقعی جمعیت این طبقات مشخص نیست چون پرونده‌های مربوط به طبقه‌بندی اجتماعی، مثل تمام اسناد رسمی دیگر در کره شمالی به شدت محرمانه محسوب می‌شوند.
سیستم سانگ بون دقیقا چطور ثبت و اجرا می‌شود؟ آیا این سیستم موضوع بحث و گفت‌وگوی مردم عادی در کره شمالی است؟ آیا افراد می‌توانند از طبقه اجتماعی خود باخبر شوند؟ آیا ممکن است وضعیت آنها تغییر کند؟ آیا افراد از طبقات مختلف سانگ‌بون می‌توانند با هم ازدواج کنند؟
اطلاعات مربوط به جایگاه هر شهروند کره شمالی در سیستم سانگ‌بون در اسناد محرمانه دولتی، نزد ادارات محلی و پلیس نگهداری می‌شود.
شهروندان وفادار در پیونگ یانگ، به حزب و رهبران آن از خاندان کیم ادای احترام می‌کنند
یئون‌می پارک توضیح می‌دهد که سانگ بون موضوعی است که همه شهروندان کره شمالی در زندگی روزمره‌شان با آن روبرو هستند چون وضعیت زندگی آنها را مشخص می‌کند.
در یک قاعده کلی می‌توان از محل زندگی، میزان دسترسی به آموزش عالی و خدمات درمانی و شغل افراد، به جایگاه و طبقه اجتماعی آنها پی برد.
با وجود این گاهی تنها با دسترسی به پرونده افراد می‌توان وضعیت و جایگاه آنها را فهمید.
پارک می‌گوید: «در کره شمالی، پیش از ازدواج غالبا به مقام‌ها یا پلیس رشوه می‌دهند تا بفهمند طرف مقابل چه جایگاهی در سیستم سانگ بون دارد.»
به گفته پارک این کار را می‌کنند تا از هم‌سطح بودن دو طرف ازدواج اطمینان پیدا کنند: «در سیستم سانگ‌بون ترفیع درجه وجود ندارد، بلکه فقط ممکن است جایگاه شما تنزل پیدا کند، بنابراین اگر در ازدواج یکی از دو طرف جایگاه اجتماعی بالاتری داشته باشد، بعد از ازدواج با کسی که رتبه پایین‌تری دارد، خود به خود جایگاهش پایین می‌آید تا با همسرش در یک سطح قرار بگیرد.»
او می‌گوید به همین دلیل موارد ازدواج بین طبقه برتر با متوسط یا طبقه متوسط با متخاصم به شدت نادر است، چون چنین کاری شرایط زندگی فرد و خانواده و نسل بعدی آنها را بدتر و سخت‌تر می‌کند.
در کره شمالی اگر جایگاه اجتماعی بالایی نداشته باشید، شرایط زندگی می‌تواند بسیار سخت باشد
شهروندان کره شمالی از طبقات متوسط و پایین که عمدتا در مناطق مرزی با چین زندگی می‌کنند، معمولا از طریق داد و ستد در بازار سیاه در طی سال‌ها، پول‌هایی خارج از شغل رسمی و قانونی خود در می‌آورند. از یئون‌می پارک پرسیدیم آیا آنها می‌توانند با رشوه دادن طبقه اجتماعی خود را تغییر دهند؟
او می‌گوید این کار در عمل غیر ممکن است چون چنین کاری نیازمند جعل مدرک است و حتی اگر هم انجام شود، جایگاه جدید فرد با بقیه خانواده و اقوام نزدیکش هم‌خوانی ندارد و همین می‌تواند باعث برانگیختن سوء ظن شود.
پارک می‌گوید: «به هیچ وجه نمی‌توانید سرنوشت خود را تغییر دهید، به همان دلیل که نمی‌تواند آبا و اجداد خود را انتخاب کنید.»
دستاورد حکومت کیم از پیاده‌سازی سیستم سانگ‌بون چیست؟ به گفته پارک کاربرد آن در عمل کنترل و نظارت شدید اجتماعی روی شهروندان است.
«این سیستم طرز تفکری را تثبیت و تقویت می‌کند که بر اساس آن اگر در خانواده شما از فردی خطایی سر زد، همه اعضای خانواده مسئول آن هستند. هر کس فقط مسئول عملکرد خودش نیست بلکه مسئولیت به صورت جمعی معنا پیدا می‌کند. به همین دلیل چنین سیستمی نقطه پایانی است بر فردگرایی، و از کوچکترین نشانه‌های اعتراض و مخالفت پیشگیری می‌کند.»
