به گزارش مشرق، در دنیای امروز، فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به بخش جدایی‌ناپذیری از زندگی ما تبدیل شده‌اند. با این حال، استفاده بی‌رویه از این فضا، به‌ویژه برای کودکان و نوجوانان، می‌تواند پیامدهای منفی بسیاری به همراه داشته باشد.

وابستگی دیجیتال نه‌تنها بر سلامت روان و تمرکز افراد تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند روند اجتماعی شدن آن‌ها را نیز مختل کند. در این یادداشت، سردار سعید منتظرالمهدی؛ معاون اجتماعی فراجا، با نگاهی تخصصی به این موضوع پرداخته و چهار راهکار عملی برای پیشگیری از این وابستگی ارائه کرده است:

" این روزها بسیاری از والدین از وابستگی فرزندانشان به فضای مجازی شکایت دارند و اغلب می‌پرسند که چگونه می‌توان مانع از این وابستگی شد و میزان حضور فرزندانشان را در این فضا کاهش داد.

واقعیت این است که فضای مجازی و حضور در شبکه‌های اجتماعی، به بخشی جدایی‌ناپذیر از «زندگی واقعی» امروز ما تبدیل شده است. امروزه نه‌تنها بخش مهمی از اطلاعات و اخبار روزانه مورد نیاز خود را از این فضا دریافت می‌کنیم، بلکه بخشی از زندگی، کار، فعالیت و ارتباطات اجتماعی خود را نیز در این دنیای حیرت‌انگیز سامان می‌دهیم. بنابراین، فضای مجازی و دنیای دیجیتال به فرصتی مهم برای «بهتر زیستن» تبدیل شده است و دیگر نه‌تنها نمی‌توان آن را از زندگی حذف کرد، بلکه اساساً زیستن بدون آن قابل تصور نیست.

با این حال، این فضا علیرغم سودمندی‌های فراوان، می‌تواند اثرات زیانباری بر ذهن، مغز، جسم و روان انسان‌ها، به‌ویژه کودکان و نوجوانان، برجای بگذارد. این اثرات زمانی وخیم‌تر می‌شود که کودکان و نوجوانان روزانه بیش از ۲ تا ۳ ساعت از وقت خود را به پرسه‌زنی در این فضا یا انجام بازی‌های دیجیتال بگذرانند. در چنین شرایطی، آن‌ها دچار نوعی «نشانگان» (سندرم) روان‌شناختی می‌شوند که اصطلاحاً «اختلال بازی دیجیتال» (یا وابستگی به فضای مجازی) نامیده می‌شود.

وابستگی کودکان و نوجوانان به فضای مجازی پیامدهای منفی متعددی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به گوشه‌گیری، پرخاشگری، افت عاطفی، کاهش تمرکز، فرسودگی مغزی، افت تحصیلی و مسئولیت‌گریزی اشاره کرد. این علائم می‌توانند فرآیند «اجتماعی شدن» کودکان و نوجوانان را مختل کرده و مانع از رشد طبیعی آن‌ها شوند. از همین‌رو، مدیریت حضور گروه‌های کم‌سن‌وسال (و البته بزرگسالان) در فضای مجازی امری ضروری است.

برای مدیریت حضور در فضای مجازی و پیشگیری از اثرات منفی ناشی از وابستگی به این فضا، راهکارهای متعددی وجود دارد که در این میان، چهار راهکار زیر سودمندتر به نظر می‌رسند:

ایجاد محدودیت برای حضور در فضای مجازی: والدین باید استفاده روزانه بیش از ۲ تا ۳ ساعت از این فضا را برای فرزندانشان ممنوع کنند. گرچه چنین محدودیتی ممکن است با واکنش مخالفت‌آمیز فرزندان روبه‌رو شود، اما اگر والدین با گفت‌وگو، قاطعیت و هماهنگی بر آن اصرار ورزند، فرزندان ناگزیر از پذیرش آن خواهند شد.

فاصله‌گیری از گوشی در موقعیت‌های خاص: هنگام صرف ناهار و شام، حضور مهمان، تماشای تلویزیون و گفت‌وگوهای خانوادگی، باید از استفاده از تلفن همراه خودداری کرد. این محدودیت به افراد خانواده کمک می‌کند تا لذت‌های مختلفی را تجربه کرده و تفریح خود را به سر فرو بردن در گوشی محدود نکنند.

گفت‌وگوی صمیمانه درباره اثرات منفی وابستگی به فضای مجازی: والدین می‌توانند با صمیمیت درباره اثراتی همچون کمبود خواب، کاهش تمرکز، منزوی شدن، کج‌خلقی و چک کردن وسواس‌گونه گوشی با فرزندانشان گفت‌وگو کنند تا مانع از استمرار وابستگی خود و آن‌ها به دنیای دیجیتال شوند.

اختصاص یک روز در هفته به فاصله‌گیری از فضای دیجیتال: اگر تمام اعضای خانواده تصمیم بگیرند که در یکی از روزهای هفته کلیه وسایل دیجیتال خود را خاموش کرده و وقتشان را صرف فعالیت‌های دیگر کنند، می‌توانند گام مؤثری در جلوگیری از وابستگی به دنیای مجازی بردارند.

گرچه نمی‌توانیم فضای دیجیتال را از ذهن و زندگی خود و فرزندانمان حذف کنیم، اما ناگزیر باید حضور در آن را ساماندهی و محدود کنیم؛ چراکه در غیر این صورت، گرفتار پیامدهای منفی و زیانباری خواهیم شد که رهایی از آن‌ها دشوار خواهد بود."