به گزارش خبرنگار مهر، محمدحسین طالبیان، استاد دانشگاه تهران و معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، صبح پنجشنبه در هفتاد و هشتمین نشست تخصصی بازآفرینی شهری با موضوع «چارچوب طراحی شهری در بافت ارزشمند تاریخی شهر اصفهان»، که امروز پنجشنبه برگزار شد، با تأکید بر اهمیت حفاظت از بافت تاریخی اصفهان اظهار کرد: اصفهان، قلب ایران است و حفاظت از آن، حفاظت از هویت ملی محسوب می‌شود. اگر در اصفهان موفق نشویم ارزش‌های تاریخی و فرهنگی را حفظ کنیم، در هیچ جای دیگر کشور نیز موفق نخواهیم شد. این شهر به دلیل جایگاه فرهنگی و تاریخی خود، نیازمند یک سند مشخص و عملیاتی برای مدیریت و حفاظت از میراث ارزشمندش است.
وی با اشاره به تخریب حمام خسرو در گذشته، گفت: در آن زمان، تنها دلسوزان میراث فرهنگی ناراحت شدند، اما برخی تصور کردند مانعی از سر راهشان برداشته شده و حالا می‌توانند کسب‌وکار بهتری داشته باشند. این نشان می‌دهد که میراث فرهنگی هنوز به سرمایه اجتماعی تبدیل نشده است. اگر مردم و مدیریت شهری به این باور نرسند، حفاظت از این میراث ممکن نخواهد بود.
فرونشست، بزرگ‌ترین تهدید برای اصفهان
معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با اشاره به چالش‌های اصفهان در حوزه مدیریت شهری و مخاطرات طبیعی، افزود: بزرگ‌ترین تهدید فعلی اصفهان، بحران فرونشست زمین است. در جلسات اخیر مرتبط با منابع آب کشور، کارشناسان اذعان داشتند که فرونشست، اولویت نخست تهدیدات شهری در اصفهان محسوب می‌شود. گزارش‌های مردمی و مشاهدات میدانی نشان می‌دهند که برخی خیابان‌ها و معابر شهر تحت تأثیر این پدیده قرار گرفته‌اند، اما هنوز اطلاعات دقیق و کاملی درباره ابعاد آن در دست نیست.
وی تأکید کرد: ضروری است که شهرداری و سایر نهادهای مرتبط، اطلاعات فرونشست را پایش و مستندسازی کنند تا بتوانیم حداقل از افزایش آن جلوگیری کرده یا اثرات آن را کاهش دهیم. بدون در اختیار داشتن داده‌های به‌روز و دقیق، هیچ تصمیم‌گیری درستی در مدیریت شهری ممکن نیست.
تعدد ضوابط و تعارض آن‌ها، عاملی برای تخریب بافت تاریخی اصفهان
طالبیان با انتقاد از تعدد و تعارض قوانین و مقررات در حوزه مدیریت بافت تاریخی اصفهان، گفت: ما در شهر اصفهان با حجم زیادی از مطالعات و طرح‌های متعدد مواجه هستیم که بسیاری از آن‌ها با یکدیگر متناقض‌اند. این تعارض‌ها نه‌تنها کمکی به حفاظت از شهر نمی‌کنند، بلکه باعث سردرگمی و حتی فساد می‌شوند.
وی ادامه داد: در کشورهای پیشرفته، شهرهای تاریخی بر اساس دفترچه‌های ضوابط مشخص مدیریت می‌شوند. هر مالکی می‌داند اگر قصد تخریب یا بازسازی ملکی را داشته باشد، چه مقرراتی باید رعایت کند. اما در اصفهان، تصمیم‌گیری‌ها در کمیسیون‌های مختلف تغییر می‌کنند؛ یک نفر مجوز افزایش ارتفاع بنا را دریافت می‌کند و دیگری خیر! این رویکرد غیرعلمی، موجب تخریب بافت تاریخی شهر می‌شود.
حفاظت، اولویت اول در شهرهای تاریخی است
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با تأکید بر اینکه حفاظت باید اولویت نخست در مدیریت شهرهای تاریخی باشد، بیان کرد: در سطح جهانی، حفاظت در شهرهای تاریخی بالاترین جایگاه را دارد و تمام اقدامات دیگر، از جمله بازآفرینی، باید در خدمت آن باشند. بازآفرینی نباید بهانه‌ای برای مداخله‌های نادرست و تغییر هویت شهر باشد.
وی افزود: در یزد، زمانی که پرونده ثبت جهانی این شهر را تهیه می‌کردیم، در ابتدا تصور نمی‌کردیم موفق شویم. اما چون تمام نهادهای ذی‌ربط همراهی کردند، این اتفاق رخ داد. همین تجربه نشان می‌دهد که اگر در اصفهان نیز وفاق و هماهنگی میان بخش‌های مختلف شهری و فرهنگی شکل بگیرد، می‌توانیم در زمینه حفاظت از این شهر تاریخی موفق شویم.
لزوم تهیه سند مدیریت و حفاظت تاریخی برای اصفهان
طالبیان با اشاره به فقدان یک سند راهبردی و اجرایی در زمینه مدیریت شهری اصفهان، تأکید کرد: در شهری مانند اصفهان، که لایه‌های تاریخی فراوانی دارد، بدون داشتن یک سند جامع، امکان مدیریت صحیح وجود ندارد. در میدان امام علی (ع)، زمانی که پروژه عمرانی در حال انجام بود، بسیاری از متخصصان می‌دانستند که این محدوده دارای ارزش‌های تاریخی کم‌نظیری است، اما به دلیل نبود یک چارچوب مدون، این ارزش‌ها نادیده گرفته شد.
وی افزود: ما نیازمند یک سند مدیریت و حفاظت تاریخی شهری هستیم که مشخص کند در هر نقطه از شهر، چه مداخله‌ای باید صورت بگیرد. این سند باید بر اساس داده‌های دقیق و علمی تهیه شود و مورد توافق نهادهای اجرایی و تصمیم‌گیر باشد.
لزوم دسترسی آزاد به داده‌های شهری برای تصمیم‌گیری صحیح
معاون سابق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همچنین با انتقاد از محدودیت دسترسی به اطلاعات و داده‌های شهری، گفت: یکی از مشکلات جدی مدیریت شهری در ایران این است که اطلاعات در اختیار تیم‌های اجرایی و پژوهشی قرار نمی‌گیرد. درحالی‌که در کشورهای پیشرفته، داده‌های شهری به‌صورت شفاف و آنلاین در اختیار متخصصان قرار می‌گیرد تا تصمیم‌گیری‌های صحیحی انجام شود.
وی تأکید کرد: در پروژه‌های جدیدی که در اصفهان در حال انجام است، داده‌های ارزشمندی با استفاده از پهپاد و سایر فناوری‌های جدید برداشت شده است. این اطلاعات باید در اختیار تیم‌های پژوهشی و اجرایی قرار گیرد تا بتوانند تصمیمات درستی اتخاذ کنند.
اصفهان نیازمند یک الگوی مدیریتی منسجم برای حفاظت از بافت تاریخی است
طالبیان با اشاره به تجارب جهانی در زمینه مدیریت شهرهای تاریخی، اظهار داشت: در برخی کشورهای اروپایی، مدیریت شهرهای تاریخی بر عهده شهرداری‌هاست، اما آن‌ها تحت نظارت دقیق نهادهای متخصص میراث فرهنگی عمل می‌کنند. در این کشورها، تمام مصوبات اجرایی، بدون استثنا، اجرا می‌شوند و اگر تخلفی صورت گیرد، به سرعت از طریق مراجع قانونی پیگیری می‌شود.
وی ابراز امیدواری کرد که در اصفهان نیز چنین الگویی شکل بگیرد و افزود: اگر شهرداری اصفهان خود را متعهد به حفاظت از سرمایه‌های فرهنگی و تاریخی شهر بداند، می‌تواند الگوی موفقی برای سایر شهرهای تاریخی کشور باشد.
