ظهور فرایندهای اتوماسیون و هوش مصنوعی صنایع مختلف را در سراسر جهان متحول کرده است و بخش تولید نیز از این قاعده مستثنی نیست. از مهم‌ترین تغییرات سال‌های اخیر در حوزه تولید، رواج مفهومی به نام کارخانه‌های تاریک (Dark factory) است؛ تأسیسات تولید خودکار که در آنها انسان هیچ دخالتی ندارد و نیازی به سیستم‌های روشنایی نیست. با ما همراه باشید تا به مزایا، معایب و رواج کارخانه‌های تاریک در چین نگاهی بیندازیم.
کارخانه هوشمند یا کارخانه تاریک که کارخانه چراغ‌خاموش نیز شناخته می‌شود، مرکزی کاملاً خودکار است که ربات‌ها، سیستم‌های مبتنی‌بر هوش مصنوعی و دستگاه‌های IoT (اینترنت اشیا) همه یا بیشتر فرایندهای تولید را مدیریت می‌کنند. این کارخانه‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که 24 ساعته بدون دخالت انسان کار کنند. ازآنجایی‌که هیچ کارگری حضور ندارد، این تأسیسات نیازی به روشنایی ندارند؛ ازاین‌رو به آنها کارخانه تاریک می‌گویند.
عوامل و مزایای متعددی باعث شده‌اند کارخانه‌های تاریک به وجود بیایند. در ادامه مهم‌ترین آنها را بررسی می‌کنیم:
البته این روش مسائل و معایبی نیز دارد:
یکی از کشورهایی که روی کارخانه تاریک سرمایه‌گذاری زیادی کرده، چین است. نام یکی از شهرهای صنعتی این کشور پرجمیعت نیز با کارخانه‌های تاریک گره خورده است: دونگوان (Dongguan). در این شهر می‌توان روی تلخ کارخانه‌های تاریک را دید. سال 2015 بیش از 43 هزار نفر در این شهر با ربات‌ها جایگزین شدند.
تقریباً همه 8 میلیون نفر جمعیت دنگوان از شهرهای دیگر به این شهر مهاجرت کرده‌اند تا در آن کار کنند؛ البته 720 هزار کودک نیز در این شهر متولد شده‌اند و بومی آنجا محسوب می‌شوند. اما با رواج کارخانه‌های تاریکی بسیاری از کارکنان قدیمی پس از چند دهه زندگی و کار در این شهر، به شهرهای اصلی خود بازگشتند.
البته جنبه مثبت فناوری این است که این شهر ارزش اقتصاد استان گوانگ‌دونگ را به یک‌تریلیون و 200 میلیارد دلار افزایش داده که بیشتر از تولید ناخالص داخلی اندونزی است. گوانگ‌دونگ بسیاری از کالاهای مصرفی تولیدی این کشور آسیایی را تولید می‌کند، تقریباً نیمی از موبایل‌ها و 80 درصد اجاق‌های مایکروویو کشور در این استان ساخته می‌شوند.
تاکنون چندین شرکت پیشرو خطوط تولید چراغ‌خاموش را پذیرفته‌اند و گام‌های مهمی در اتوماسیون برداشته‌اند؛ برای مثال شرکت Fanuc ژاپن صاحب یکی از معروف‌ترین دارک فکتوری‌هاست. در تأسیسات این شرکت در ژاپن، بازوهای رباتیک با خطوط تولید کاملاً خودکار تولید می‌شوند؛ یعنی ربات‌ها خودشان را بدون دخالت انسان می‌سازند. شرکت زیمنس آلمان نیز در بخش تولید قطعات الکترونیکی، کارخانه‌های تاریک احداث کرده است.
شرکت تسلا نیز به‌سمت اتوماسیون رفته است؛ البته تأسیسات تسلا هنوز نیاز به نظارت انسانی دارد اما این شرکت قصد دارد در آینده به‌سمت تولیدات کاملاً مستقل برود. آدیداس نیز از کارخانه‌های موسوم به Speedfactories خود در آلمان و ایالات متحده پرده برداشت که از رباتیک و هوش مصنوعی برای تولید کفش‌های کتانی با کمترین دخالت انسان استفاده می‌کند.
چند ماه قبل نیز شیائومی چین از افتتاح و راه‌اندازی نسل جدید کارخانه تولید گوشی‌های هوشمند خود در پکن خبر داد. این کارخانه جدید می‌تواند 24 ساعت شبانه‌روز بدون هیچ نیروی انسانی کار کند. شیائومی ادعا می‌کند ظرفیت تولید این کارخانه در هر ثانیه یک گوشی هوشمند است.
در چند سال اخیر، شرکت‌های مطرح بزرگ به کارخانه‌های تاریک علاقه‌مند شده‌اند اما نمی‌توان با قطعیت گفت در آینده تمام خطوط تولید به کارخانه‌های تاریک تبدیل می‌شوند یا خیر. برخی کارشناسان می‌گویند شاید ایجاد کارخانه‌های هیبریدی رویکرد بهتری باشد: درحالی‌که اتوماسیون به رشد خود ادامه خواهد داد، صنایع و فرایندهای خاصی همچنان به نظارت انسانی نیاز خواهند داشت.
همچنین کارخانه‌های مبتنی‌بر هوش مصنوعی ممکن است در بخش‌هایی مانند الکترونیک و خودروسازی رایج‌تر شوند ولی صنایعی که نیاز به سفارشی‌سازی و مهارت دارند، همچنان به کارکنان انسانی وابسته بمانند. دولت‌ها و کسب‌وکارها همچنین باید به نگرانی‌های اخلاقی، مانند ارتقای مهارت‌های نیروی کار، ایجاد شغل و مقررات هوش مصنوعی توجه کنند تا مطمئن شوند اتوماسیون به نفع کل جامعه است.
