به گزارش مشرق، «صنعت نمایش خانگی امسال جهش چشمگیری را تجربه کرد.» این گزاره را حتی سخت‌گیرترین منتقدان این هنر-صنعت نیز پذیرفته‌اند. در طول سال ۱۴۰۳، مجموع ۴۷۹ قسمت محصول تولید شده، از طرفی تبلیغات محتوای این پلتفرم‌ها سرتاسر شهرهای بزرگ را گرفته است. حالا اجازه بدهید دقیق‌تر به دوئلِ میان پلتفرم‌ها نگاه کنیم. دوئلی که امسال بیش از پیش، جدی‌تر میان پلتفرم‌ها دنبال شد.

رقابت آغاز می‌شود

رقابت میان پلتفرم‌های نمایش خانگی در وجه قابل بررسی است؛ از یک طرف در بخش سریال‌سازی و از طرف دیگر در تولید برنامه و اکران آنلاین. این رقابت در سریال‌سازی از همان ابتدای سال به آثار جنایی آغاز شد.

از یک طرف، فیلم‌نت با ساخت «افعی‌تهران»، اثری پرمخاطب را میان نمایش خانگی به جا گذاشت. فیلیمو هم با «قطب شمال» وارد رقابت جنایی‌سازها شد. نماوا هم پس از آن که پخش «جنگل آسفالت» به اتمام رسید، درگیری‌های غربت این پلتفرم را از باقی رقبایش عقب انداخت.

حاصل این وضعیت در ۶ماهه نخست نمایش خانگی، تمرکز رقابت را میان دو پلتفرم پخش قرار داد. این رقابت‌ها -به جز تک‌اثر در انتهای شب- محدود به ژانر و مدل قصه‌گویی یکسانی می‌شد. با این حال، فیلیمو و فیلمنت از نظر استراتژی ورود به بازار نمایش خانگی و داغ کردن تنور رقابت، شباهت‌ها و تفاوت‌های بسیاری با هم دارند.

فیلیمو امسال بیشتر زمان و وقتش را روی آثاری گذاشته بود که حساب پس داده‌اند. فیلیمو که در چند سال اخیر به عنوان مهم‌ترین پلتفرم نمایش خانگی محسوب می‌شد، امسال وضعیت خود را متزلزل دید. فیلیمو در ۶ ماه نخست سال با «جوکر» و «زخم کاری» استراتژی دنباله‌سازی را جواب داده است. مدلی که براساس آمارهای مرکز متا، این دو اثر را از پر بازدیدهای نیمه اول و دوم امسال قرار داد. از طرف دیگر، فیلمنت هم که چند ماه پیش از آغاز سال ۱۴۰۳ برنامه‌ریزی‌های خود را آغاز کرده بود، تمرکزش را روی برنامه‌های تازه خود و حتی مینی سریال‌ها گذاشت. «در انتهای شب» با ۸ قسمت و «داریوش» با ۱۳ قسمت، پربیننده‌ترین آثار این پلتفرم نمایش خانگی بودند. از طرف دیگر، فیلمنت استراتژی دنباله‌سازی را در حوزه رئالیتی‌شوها دنبال کرد. «شب آهنگی» و انواع و اقسام «مافیا»، مهم‌ترین برنامه‌های فیلمنت در امسال بودند که این پلتفرم نمایش خانگی را تا حدود زیادی بالا کشید.

در میان پلتفرم‌هایی که اشاره شد، نماوا تنها پلتفرمی است که استراتژی‌اش همان شکل و شمایل سال‌های گذشته را داشت. نماوا امسال را با جنجال میان هنرمندان و یکی از اعضای هیئت‌مدیره این پلتفرم نمایش خانگی آغاز کرد. پس از این اتفاقات، «کنسرتینو» را منتشر کرد و در توقیف غربت متوقف شد. با این حال، در نیمه دوم امسال با سریال «ازازیل» دوباره نگاه‌ها را به خود جلب کرد و با تبلیغاتی که از خود اثر پررنگ‌تر شد، وارد جریان رقابت بین پلتفرم‌ها شد. با این حال، نه «ازازیل» توانست مخاطب را حفظ کند و نه برنامه‌ها و رئالیتی شوها توانستند نماوا را فراتر از چند مقطع کوتاه زمانی در رقابت نگه دارند.

اگر سه پلتفرم اصلی پخش را کنار بگذاریم، نوبت به تازه‌واردها می‌رسد. با آنکه از ابتدای امسال تا لحظه نگارش این گزارش بیش از ۲۰ پلتفرم تازه‌وارد از ساترا مجوز گرفتند، اما هیچ کدام به جز یک پلتفرم نتوانستند اثری برای پخش ارسال کنند. «شیدا» تنها پلتفرمی بود که توانست یک اثر را روانه بازار کند.

شیدا (پلت فرم وابسته به بانک گردشگری ) پس از گمانه‌زنی‌های فراوان توانست مالکیت سریال «آبان» را بر عهده بگیرد و طی مراسمی از سریال تازه تأسیس خود رونمایی کند.

سوای از شیدا، دیگر پلتفرم‌ها چندین سال بود که به صورت محدود محتوا پخش می‌کردند و در سال ۱۴۰۳ به جای تولید، تنها به پخش روی آوردند. پلتفرم «تماشاخونه» که سال گذشته با «پدر گواردیولا» خودش را میان پلتفرم‌های اصلی پخش جا انداخته بود، امسال به جز اکران آنلاین هیچ برنامه دیگری نداشت و در نهایت از رقابت‌های میان پلتفرمی کنار گذاشته شد.

در جست‌وجوی شفافیت از دست رفته!

شطرنج محتوایی پلتفرم‌ها را که کنار بگذاریم، به ماجرای سرمایه‌های درون پلتفرم‌ها می‌رسیم. به جز اطلاعات پراکنده، فرم‌های محرمانه که به صورت غیرقانونی منتشر شدند و اسرار مَگویی که به صورت جسته و گریخته منتشر می‌شوند، داده‌های رسمی از هیچ‌کدام از پلتفرم‌ها نه در حوزه اشتراک، نه میزان گردش مالی و نه هزینه ساخت آثارشان منتشر نشده است.

تنها داده‌ای که از طرف پلتفرم‌ها منتشر شد، درباره دستمزد مهران مدیری برای «گل یا پوچ» بود و لیست حقوق سال گذشته بازیگران «ازازیل». با این حال، اگر به سراغ داده‌های بدون منبع بروید، آمارها بسیار متکثر و تکان‌دهنده‌اند.

به عنوان مثال، فارس -تنها با اکتفا به لفظ بر اساس آمارهای رسمی- اعلام کرد: «آمارهای رسمی نشان می‌دهد در پایان سال ۱۴۰۳، ۵۱۷ سکوی مجوزدار حدود ۵,۰۰۰ میلیارد تومان از محل ترافیک، ۴,۸۰۰ میلیارد تومان از محل تبلیغات و ۳,۸۷۰ میلیارد تومان از محل اشتراک درآمد دارند.» البته این تنها آمار منتشرشده نیست. به جز این، هزینه‌های هر قسمت ۸ میلیارد تومان و ۱۰ میلیارد تومان دیگر آمارهای منتشر شده در پلتفرم‌های نمایش خانگی است که توسط هیچ‌کدام از مسئولان دو پلتفرم اصلی پخش منتشر نشده‌اند. با این حال، علی سرتیپی، مدیرعامل فیلمنت، در اظهارنظری، صنعت پلتفرم‌های نمایش خانگی را زیان‌دیده دانست و گفت هنوز این بازار آن‌طور که باید رشد نکرده است.

اصرار رسانه‌ها بر هزینه‌ها و سرمایه‌های کلان پلتفرم‌ها از یک طرف و انکار مسئولان پلتفرم‌ها باعث شده وضعیت نمایش‌خانگی به یک تاریک‌خانه بدل شود. با این حال، آمارهای اشتراک‌های پلتفرم‌ها و همچنین گران شدن بلیت‌های اکران آنلاین پیش از گرانی بلیت‌های سینما، نشان می‌دهد پلتفرم‌ها چندان هم از تورم عقب نیستند.

رقم دو میلیون تومانی فیلیمو برای اشتراک یک‌ساله، رقم ۹۶۰ هزار تومانی نماوا برای اشتراک ۶ ماهه و ارقام حدود ۷۰۰ هزار تومانی فیلمنت و شیدا برای اشتراک ۶ماهه، نشان می‌دهد پلتفرم‌های پخش آنقدرها هم که می‌گویند کم‌هزینه پیش نرفتند. اگر حداقل درآمدهای پلتفرم‌ها را بخواهیم مدنظر قرار بدهیم، می‌توانیم با مثالی به این رقم برسیم؛ به عنوان مثال، پلتفرم شیدا در آخرین آمارش اعلام کرده که حدود ۵۰۰ هزار مخاطب را در چند ماه اخیر به دست آورده است. حالا این ۵۰۰ هزار مخاطب را ضرب در حداقل میزان اشتراک خریداری شده توسط مخاطبان کنید. با همین جمع و تفریق‌ها، حداقل درآمد این پلتفرم‌ها به حدود ۷۰ میلیارد تومان می‌رسد. رقمی که تنها در بازه حدود دو ماه به دست آمده و بدون در نظر گرفتن درآمدهای حاصل از بازدید و تبلیغات است. البته اگر آمار ۸ میلیون مخاطب مسئولان یکی از پلتفرم‌ها را در نظر بگیریم، حداقل این درآمدها به حدود ۱ هزار میلیارد تومان می‌رسد. این درآمدها نشان می‌دهد حجم بازار پلتفرم‌های نمایش خانگی را می‌توان بیش از ۱۰ هزار میلیارد تومان تخمین زد.

آینده شاید روشن باشد ولی شفاف نیست

با توجه به تمام این اتفاقات، پلتفرم‌های نمایش خانگی وارد سال جدید می‌شوند. سالی که بر اساس اطلاعات و آمار به دست آمده، باید منتظر پلتفرم‌های جدیدتری هم از نمایش خانگی باشیم. به نظر می‌رسد اشتراک‌ها در سال آینده باز هم افزایش داشته باشد و از رقم‌های یک میلیون تومانی به راحتی عبور کنند. با این حال به نظر می‌رسد، هر قدر بازار پلتفرم‌ها گسترده‌تر می‌شود، حجم عدم شفافیت‌ها بیشتر می‌شود. بازارهایی مثل اکران آنلاین، برنامه‌های از پیش تعیین شده برای سریال‌ها و برنامه‌ها و... نشان می‌دهد پلتفرم‌ها سال ۱۴۰۴ را به شدت جدی‌تر از چند سال اخیر پیش ببرند و رقم‌های سنگین‌تری را نصیب این بازار کنند.