به گزارش خبرنگار خبرگزاری صداوسیما، ایران به‌عنوان یکی از کشور‌های غنی از نظر ذخایر معدنی، دارای ظرفیت‌های قابل توجهی در حوزه گوهرسنگ‌هاست. از فیروزه نیشابور تا یاقوت و انواع سنگ‌های زینتی، ایران می‌تواند به یکی از بازیگران اصلی بازار جهانی گوهرسنگ تبدیل شود.
*ظرفیت‌های خفته ایران در صنعت گوهرسنگ
با این حال، آمار‌ها نشان می‌دهد که ارزش بازار جهانی گوهرسنگ‌ها به ده‌ها میلیارد دلارمی‌رسد و کشور‌هایی مانند هند، تایلند و برزیل سهم قابل توجهی از این بازار را در اختیار دارند.
بر طبق یکی از گزارش‌ها گردش مالی این صنعت در دنیا حدود ۱۲۰۰ میلیارد دلار برآورد شده که البته با احتساب سنگ‌های جواهری بسیار گرانبها مانند الماس و یاقوت به این رقم تقریبی رسیده است. اما با این همه برخی منابع سهم ایران از بازار جهانی گوهرسنگ‌ها را حدود ۰.۱ (یک دهم) درصد از حجم این تجارت جهانی عنوان کرده‌اند.
روز ۲۳ اسفندماه به عنوان «روز صنعت طلا، جواهر، نقره و گوهرسنگ‌ها» در تقویم رسمی ثبت شده است که با «روز جهانی جواهرات» همزمان است. از این رو به بهانه این روز و همچنین با توجه به امضای تفاهم نامه همکاری دانشگاه شهید بهشتی با سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی در زمین اجرای طرح پژوهشی با هدف کمک به صنعت پر سود گوهرسنگ جهت افزایش سهم بیشتر از بازار جهانی این مواد معدنی ارزشمند، نگاهی گذرا به چالش‌های این حوزه و کمک دانشگاه به عنوان قلب تپنده علم و فناوری برای کمک به این صنعت پر ارزش انداختیم.
*گوهر علم در خدمت رونق گوهرسنگ‌ها
نوزدهم اسفند ماه امسال بود که تفاهم‌نامه همکاری مشترک میان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) با دانشگاه شهید بهشتی به امضا رسید که طی آن قرار شده طرح پژوهشی "بررسی جامع وضعیت تجارت گوهر سنگ‌ها، چالش‌ها و راهکار‌های توسعه‌ای" از سوی قطب علمی گوهرشناسی پارک علم و فناوری دانشگاه شهیدبهشتی به منظور تحقق سهم یک درصدی ایران در تجارت جهانی گوهرسنگ‌ها اجرا شود. بر اساس این طرح پژوهشی، شناخت وضعیت موجود گوهرسنگ کشور، واکاوی وضعیت موجود، ترسیم وضعیت مطلوب و همچنین تدوین نقشه راه در زنجیره معدن تا بازار گوهرسنگ‌ها از اهداف آن عنوان شده است. بنابر گفته آقای فریبرز مسعودی، مدیر قطب علمی گوهرشناسی پارک علم و فناوری دانشگاه شهید بهشتی، ایجاد بانک اطلاعاتی از بخش‌های مختلف صنعت و معدن و دانشگاهی در این طرح مورد توجه است.
وی در همین باره تصریح کرد: با مشکلات بازاریابی و نشان‌سازی در این بخش مواجه هستیم و از سوی دیگر ظرفیت بازار‌های داخلی و خارجی را بطور دقیق اطلاعاتی نداریم.
*چالش‌های پیش‌روی صنعت گوهرسنگ ایران
کشور ما دارنده رتبه چهارم ذخایر معدن سنگ جهان است، اما کمتر از یک درصد از حجم مبادلات بازار بین المللی این حوزه را در اختیار دارد. آقای محمد حلاجیان معاون بین‌الملل انجمن سنگ ایران، در نشست خبری دومین نمایشگاه تخصصی و بین المللی سنگ که تیر ماه سال گذشته در مشهد برگزار شد این خبر را داد. اما نکته قابل تامل در این زمینه موضوع دیگری بود که وی بدان اشاره کرد و آن چیزی نیست جز سهم کم ایران از بازار پر حجم این محصول ارز آور. حلاجیان در همین رابطه عنوان کرده بود: "علاوه بر ذخایر غنی، ایران رتبه نخست جهان در تنوع سنگ را در اختیار دارد، اما متاسفانه از کمتر از یک درصد از بازار ۳۵ میلیارد دلاری سنگ جهان بهره می‌برد. "
ایران از نظر ذخایر سنگ‌های قیمتی بسیار غنی است و سنگ‌هایی مانند "فیروزه ایرانی" به دلیل کیفیت و رنگ خاص خود، شهرت جهانی دارند.
تلاش‌هایی برای بهبود زیرساخت‌ها و افزایش قابلیت‌های تولید و صادرات انجام شده است، اما هنوز نیازمند سرمایه‌گذاری بیشتر در این حوزه هستیم. ایران ظرفیت بالایی برای افزایش سهم خود در این حوزه دارد و با توسعه فناوری و بهبود سیاست‌های صادراتی، امکان رشد و کسب سهم بیشتر در بازار جهانی وجود دارد.
اکنون که دانشگاه بر اساس یک تعامل راهبردی با حوزه صنعت، خیز خوبی را برای جبران عقب ماندگی کشور در این زمینه برداشته، بجاست تا با تکیه بر تحقیقات علمی، چالش‌های این حوزه را مورد واکاوی قرار دهیم.
بر اساس طرح پژوهشی "بررسی جامع وضعیت تجارت گوهرسنگ‌ها، چالش‌ها و راهکار‌های توسعه‌ای" که دانشگاه شهید بهشتی با همکاری ایمیدرو انجام شده است، مهم‌ترین چالش‌های این صنعت شناسی و دسته بندی شده است. از جمله این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. ضعف در زنجیره ارزش:
نبود یک زنجیره کامل از اکتشاف تا بازار، باعث شده است بسیاری از گوهرسنگ‌های استخراج‌شده به‌درستی فرآوری و به بازار عرضه نشوند.
۲. مشکلات بازاریابی و نشان‌سازی:
ایران نتوانسته است نشان (برند) معتبری در بازار‌های جهانی ایجاد کند و این موضوع باعث کاهش حضور مؤثر در بازار‌های بین‌المللی شده است.
۳. فقدان فناوری‌های پیشرفته:
استفاده از فناوری‌های قدیمی در استخراج و فرآوری، کیفیت و ارزش افزوده محصولات را کاهش داده است.
۴. عدم شناخت کافی از بازار‌های جهانی:
نبود اطلاعات دقیق از نیاز‌های بازار‌های جهانی، برنامه‌ریزی برای صادرات را با مشکل مواجه کرده است.
*راهکار‌های افزایش سهم ایران در بازار جهانی
حال با توجه به شناخت آسیب‌ها می‌توان برای آنها راه حل مناسب را ترسیم و اجرا کرد. از این رو با توجه به موارد یاد شده، برای افزایش سهم ایران از بازار جهانی گوهرسنگ‌ها، توجه به راهکار‌های زیر به عنوان تسهیل کننده فضای افزایش سهم ایران از این بازار پرسود، خواهد بود:
۱. تدوین نقشه راه جامع:
تدوین یک نقشه راه جامع از اکتشاف تا بازار، که شامل بهبود فرآیند‌های اکتشاف، استخراج، فرآوری و بازاریابی است، می‌تواند به ایجاد زنجیره ارزش کامل کمک کند.
۲. تقویت بازاریابی و نشان‌سازی:
- ایجاد نشان‌های معتبر بین‌المللی برای گوهرسنگ‌های ایرانی و استفاده از ابزار‌های دیجیتال بازاریابی برای معرفی محصولات به بازار‌های جهانی.
۳.استفاده از فناوری‌های نوین:
سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته استخراج و فرآوری گوهرسنگ‌ها، که می‌تواند کیفیت و ارزش افزوده محصولات را افزایش دهد.
۴. ایجاد بانک اطلاعاتی جامع:
ایجاد یک بانک اطلاعاتی از ذخایر گوهرسنگ‌ها، بازار‌های جهانی و نیاز‌های مشتریان، که به برنامه‌ریزی دقیق‌تر کمک می‌کند.
۵. همکاری‌های بین‌المللی:
- ایجاد همکاری‌های راهبردی با کشور‌های پیشرو در این صنعت، مانند هند و تایلند، برای انتقال دانش و فناوری و دسترسی به بازار‌های جهانی.
۶. حمایت‌های دولتی:
ارائه تسهیلات و مشوق‌های مالی به فعالان این صنعت، از جمله معدن‌داران و شرکت‌های فرآوری، برای توسعه زیرساخت‌ها و افزایش تولید.
*نقش دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در رونق صنعت پرسود گوهرسنگ‌ها
همه آنچه که پیشتر به عنوان مولفه‌های راهبردی برای افزایش سهم ایران از بازار جهانی گوهرسنگ گفته شد، همان نیازی است که دانشگاه در تدوین و ترسیم چهارچوب‌های آن می‌تواند عامل اصلی باشد.
همکاری میان ایمیدرو و دانشگاه شهید بهشتی در قالب طرح‌های پژوهشی، گامی مهم در جهت شناسایی چالش‌ها و ارائه راهکار‌های عملیاتی است. ایجاد قطب‌های علمی گوهرشناسی و توسعه مراکز آزمایشگاهی می‌تواند به بهبود کیفیت و تنوع محصولات کمک کند.
*چشم‌انداز آینده
با اجرای راهکار‌های فوق، ایران می‌تواند سهم خود را از بازار جهانی گوهرسنگ‌ها به **۱ درصد** و حتی بیشتر افزایش دهد. این موضوع نه‌تنها به رشد اقتصادی کشور کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به ایجاد اشتغال و توسعه مناطق معدنی منجر شود.
*نتیجه‌گیری:
تلاش‌هایی برای بهبود زیرساخت‌ها و افزایش قابلیت‌های تولید و صادرات انجام شده است، اما هنوز نیازمند سرمایه‌گذاری بیشتر در این حوزه هستیم.
ایران ظرفیت بالایی برای افزایش سهم خود در این حوزه دارد و با توسعه فناوری و بهبود سیاست‌های صادراتی، امکان رشد و کسب سهم بیشتر در بازار جهانی وجود دارد.
صنعت گوهرسنگ ایران در آستانه تحول قرار دارد. با وجود چالش‌های متعدد، ظرفیت‌های غنی و برنامه‌ریزی‌های در حال انجام، آینده روشنی را برای این صنعت ترسیم می‌کنند. افزایش سهم ایران از بازار جهانی گوهرسنگ‌ها نیازمند عزم ملی، سرمایه‌گذاری هدفمند و همکاری بین‌المللی است.
گزارش از میثم پوراعظم
