به گزارش خبرنگار مهر، چهارمین نشست از سلسله نشست‌های مجازی «شناخت قرآن کریم» که با حضور و ارائه اساتید بین‌الملل و داخلی به مناسبت ماه مبارک رمضان و به همت انجمن علمی علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهرکرد برنامه‌ریزی شده است، شامگاه جمعه با موضوع «بررسی اهمیت تدبر در قرآن کریم» و ارائه مجید روحی، عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهرکرد برگزار شد.
مجید روحی در این نشست با اشاره به اینکه با مراجعه به آیات و روایات متوجه می‌شویم که ماه رمضان ماهی بزرگ و گرامی و نسبت به بقیه ماه‌های سال برتر است، اظهار کرد: انسان وقتی وارد ماه خدا می‌شود لب از غذا و شراب می‌بندد تا دهان معنوی خود را باز کند تا به قول مولوی، لقمه‌های راز را بر گیرد و بهره‌های روحانی و معنوی ببرد.
عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهرکرد با ذکر اینکه به تصریح خود قرآن و روایات نزول قرآن یکی از دلایل برتری این ماه نسبت به دیگر ماه‌هاست، ادامه داد: قرآن نازل شد تا مردم به راه راست و مستقیم هدایت شوند، شب قدر در این ماه قرار دارد که بهتر از هزار ماه است و این فضائل را کسانی که ایمان به غیب دارند، می‌پذیرند.
روحی در ادامه تدبر را مهم‌ترین و در عین حال مغفول‌ترین مباحث قرآنی دانست و بیان کرد: آیات و روایات نسبت به تدبر در قرآن ترغیب و تشویق می‌کنند که پرداختن به اهمیت و جایگاه تدبر موضوع این نشست قرار گرفته است.
چیستی تدبر در قرآن کریم
این نویسنده و پژوهشگر علوم قرآنی با طرح این پرسش که تدبر چیست، اظهار کرد: واژه تدبر از حیث لغوی از ریشه «دُبْر» یا «دُبُر» معادل ظَهر به معنای عقب یا پشت سر چیزی گرفته شده است. دبر در باب تفعّل تبدیل به تدبر شده که به معنی تأمل و تفکر در معانی و پیگیری و دنبال کردن نکات در آیات قرآن است. تدبر در یک تعریف دیگر معادل تفکر کردن در عواقب و اسباب آمده است.
روحی افزود: واژه تدبر در قرآن صرفاً در خصوص آیات کلام وحی استفاده شده و برای فکر کردن و تعمق در سایر آیات الهی مثلاً آفرینش آسمان‌ها و زمین و....، از تعابیری همچون تفکر و تعقل استفاده شده است.
این مدرس دانشگاه با تصریح اینکه تدبر به معنی تفکر در چیزی برای پی بردن به وراء آن است، توضیح داد: وراء، هر امری را شامل می‌شود که از دیده‌ها پوشیده باشد که ممکن است اشاره به جلو یا پشت سر چیزی داشته باشد. بنابراین تدبر به معنی تلاش برای پی بردن به مطالبی از آیات کلام وحی است که در نگاه اول به چشم نمی‌آیند یعنی صرفاً با قرائت و حتی با ترجمه صرف نمی‌توان به آنها رسید بلکه حتماً باید تفکر تأمل و فهم معنا، اتفاق بیفتد.
تفکر و تعقل در معنای آیات الهی
روحی طرح سوالات با حساب و کتاب را از نشانه‌های فهم و عقلانیت دانست و اظهار کرد: کسی که سوال نیک و به‌جا در مورد آیه می‌پرسد پیداست به فهم نسبی از آیه دست یافته و به مرحله تدبر رسیده است.
وی با ذکر اینکه انسان معمولاً در رفتار و گفتار دوستان و آشنایان خود تدبر می‌کند، بیان کرد: مثلاً دوست من اگر لحن سرد و چهره ناراحت موقع صحبت با من داشته باشد پی می‌برم که دلخوری دارد لذا به عقبه ارتباطم با او دقت و فکر می‌کنم تا ریشه و علت دلخوری را بیابم. همین رویکرد را انسان باید نسبت به کلام وحی داشته باشد و در پی چرایی آیات باشیم. چرا خدا صابران و محسنین را دوست دارد اما خودپسند فخرفروش را دوست ندارد.
روحی با تأکید بر اینکه با این نگاه به آیات می‌توانیم نکات فراوانی را متوجه شویم، تصریح کرد: تدبر از حیث لغوی تقریباً هم‌معنا با تفکر و تأمل است لذا در تدبر به دنبال درنگ و توقف و تفکر در معانی آیات هستیم. لذا خوب است در ماه مبارک رمضان هر روز یک آیه را خوب درک و فهم کنیم و لااقل با برخی بواطن آیه آشنا شویم و به عمق معنا دست یابیم.
وی با اشاره به اینکه در تدبر یک آیه باید آیات قبل و بعد را نیز بررسی کنیم، افزود: با تدبر در آیه هم به دنبال سبب و اسباب و هم عواقب و فرجام هستیم که باید درک شود.
تفاوت تدبر و تفسیر قرآن کریم
عضو هیئت علمی گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهرکرد با طرح این پرسش که تفاوت تدبر و تفسیر چیست؟ توضیح داد: تفسیر از ریشه «فسر» به معنای توضیح و تبیین و روشنگری است، بنابراین تفسیر قرآن از حیث لغوی به معنی روشن‌سازی آیات کلام وحی است. بهترین تعریف برای تفسیر عبارتست از تبیین ضابطه‌مند معنای مقصود کلام.
روحی اضافه کرد: مراد از ضابطه‌مندی در تفسیر یعنی مقید بودن به اصول و قواعد تفسیر چرا که تفسیر قرآن یک سری اصول نظری دارد که به آن مبانی نظری گفته می‌شود و یک سری اصول کاربردی دارد که به آن قواعد تفسیر گفته می‌شود.
وی اظهار کرد: هر تفسیری را نمی‌توان تفسیر قرآن نامید چرا که تفسیر یک امر ضابطه‌مند مبتنی بر قواعد و اصول است و لذا تفسیر کار هر کسی نیست بلکه مفسر حداقل باید به ۳۰ علم و بیشتر مسلط باشد تا بتواند تفسیر کند. مفسر باید تسلط بر علم لغت، بلاغت و فصاحت، ناسخ و منسوخ، محکمات و متشابهات، عام و خاص و.... داشته باشد.
روحی با تأکید بر اینکه عده قلیلی می‌توانند به همه این علوم مسلط شوند، افزود: بنابراین نخبگان و علمای خاصی می‌توانند به درجه تفسیر برسند بی‌آنکه برداشت شخصی و تفسیر به رأی را اِعمال کنند.
وی با تأکید بر اینکه همه نمی‌توانند تفسیر آیات را ارائه دهند، بیان کرد: تدبر اما یک امر همگانی است. تفسیر را تنها علما و نخبگان دارای کفایت‌های علمی و مسلط بر حداقل ۳۰ علم مختلف می‌توانند انجام دهد. بنابراین به درستی گفتند که تدبر وظیفه همگانی همه ماست اگرچه همه شاید نتوانیم به یک میزان از تدبر بهره‌مند شویم.
روحی بیان کرد: انسان چه بسا در تدبر، نکات را اشتباه برداشت کند اما این مانع، نافی و ناقض تدبر در قرآن نیست یعنی ترس از دچار شدن به تفسیر به رأی نباید مانع تدبر در آیات قرآن شود.
