گروه اندیشه: فوکویاما، پیامبران را عاملان قانون و قانون گرایی و ایجاد تمدن در جوامع می داند. این که ایران نیز دارای تمدن کهنی است، باید ریشه اش را در آیین ها، و دین هایی جستجو کرد، که چنین نقشی را برعهده داشته اند. از این رو بررسی نقش زرتشت، پیامبر باستانی ایران، در شکل‌گیری اندیشه سیاسی ایران باستان از اهمیت زیادی برخوردار می شود. در اندیشه های زرتشت، نور، تاریکی، و تاکید بر مفاهیم کلیدی صلح، آبادانی، فضیلت اخلاقی و مخالفت با خشونت و ستم ابعاد عمیق و گسترده دارد. سروده های زرتشت در اوستا، در این باره حائز اهمیت است. مقاله زیر نوشته روح الله اسلامی است که در سیاست نامه، منتشر شده، تلاش می کند این تاثیر و تاثر میان اندیشه های زرتشت و سیاست عصر باستان را تحلیل کند. از نظر نویسنده مهمترین آموزه های زرتشت شامل تحقق فضیلت اخلاق، تحقق و ترویج بهروزی و راست گفتاری، مخالفت با خشونت و ستم و نسبت دادن این صفات به قبایل جنگجو، ترویج صلح و آبادانی، اهمیت سخن و کلمه چه به نظم و چه به نثر، دین مدنی، و ایجاد اخلاقی زمینی و عقلانی برای دستیابی به بهروزی تاکید داشت. نویسنده سپس دیدگاه های مورخان و اندیشمندان از جمله ژرژدومزیل و فرهنگ رجایی را در این باره بررسی می کند. خلاصه این مقاله در زیر از نظرتان می گذرد:
****
پگاه اندیشه عقلانی از ایران با سروده های زرتشت آغاز می شود که در اوستا جمع آوری شده است. زرتشت پیامبر اسطوره ای که زمان، مکان تولد و شخصیت او چندان مشخص نیست، حضوری غیرقابل انکار در اندیشه سیاسی ایران دارد. در ایران باستان مهمترین غایت امر سیاسی فضلیت اخلاقی منبعث از آموزه های زرتشت است. بدین سان اخلاق و جامعه اخلاقی که مختصات آن در دین مزدایی آمده وظیفه دولت را مشخص کرده و بر این اساس دولت وظیفه تحقق اهداف اهورا مزدا در زمین را برعهده دارد. «مزدا اهوره ی به همه کار توانا چنین برنهاده است: بهروزی از آن کسی است که دیگران را به بهروزی برساند». «دین آنان که راست گفتارند از بهترین پاداش ها بهره مند خواهد شد و سرانجام به اشه خواهد پیوست»
زرتشت پیامبر باستانی ایرانیان صاحب کتاب اوستا و آورنده دین زرتشتی در آذربایجان یا سیستان، غرب یا شرق ایران در شش تا دوازده هزار قبل از میلاد مسیح به دنیا می آید. مجموعه تعالیم او در اوستا، زند، دینکرد، بندهشن و .... در طول قرن های بعد جمع آوری شد. برخی از اصلی ترین گفته هایش در گاتاها، یسنه ها و یشت ها که امروز بخش های به جای مانده از اوستا است به دست ما رسیده است.
در این نوشتار به ویژه سه بخش گاتاها، یسنه ها و یشت ها مورد توجه خواهد بود. زرتشت مروج آبادانی، صلح و مدنیت است و اغلب مورخان از او به نیکی یاد کرده اند. تعالیم او ترکیبی از لطافت شاعرانه و عمق فلسفی است. او در توصیف خود می گوید: «منم زرتشت که با همه توش و توان خویش دشمن سرسخت دروندان و پناه نیرومند اشونانم. خواستارم تا بدان هنگام که ستایش‌گر و سرودخوان توام همواره از شهریاری مینوی بی کران تو برخوردار باشم»
سخن و کلمه خواه به نظم و خواه به نثر در اندیشه زرتشت که بخشی از آن در اوستا به میراث گذاشته شده اهمیت فراوان دارد. در یشت ها آمده است: «ای سپیمان زرتشت، ای ستاینده و زوت و دادخواه و اندرزگوی و نیایش‌گر و مهربان و سرودخوان» «کی أشه و منش نیک و شهریاری مینوی به سوی ما خواهد شتافت؟»
زرتشت مخالف خشونت، دروغ، ستم و کینه است. همه این صفات را قبایل جنگجوی شروری داشتند که مداوم در حال غارت دیگران بودند. مردم ایران زمین توانگر، خردمند و اهل کار و تلاش بودند و زرتشت نیز بر همین اساس دینی مدنی عرضه کرد. در یشت ها آمده است: «ای ناخوشی ها بگریزید. ای مرگ بگریز. ای دیوان بگریزید. ای پتیارگان بگریزید. ای اشموغ کینه ور از اشه بگریز. ای مرد ستمکار بگریز» «ژرژ دو مزیل زرتشت را بزرگ‌ترین مصلح دینی و اجتماعی می داند که تاریخ ادیان به خود دیده است. او می نویسد: عمل اصلاحی زرتشت در آیین کهن ایرانیان جنبه کمال اصلاحات اقتصادی و حرکت اقوام بیابان گرد از عدم قطعیت و تعصب به سمت یک‌جانشینی دلالت دارد» فرهنگ رجایی پیام سیاسی زرتشت را نظم دهی به زندگی یک‌جانشینی و کشاورزی به جای زندگی کوچ روی شبانی می داند. زرتشت پیامبر صلح و پیمان دوستی بود که این ایده را از طریق شهریاری نیک دنبال می کرد.
زرتشت و دین مزدایی خرد یک‌جانشینی دارد و دشمن قتل و غارت است. «باید برای آبادانی جهان کوشید و آن را بدرستی نگاهبانی کرد و به سوی روشنایی برد. این دین حتی مخالفت با قربانی و کشتن حیوانات. «آبادانی جهان به او بدهم کسی که با دروغ دشمن باشد» یک‌جانشینی و تمدن آبادانی آباد کردن راهنمای بهروزی در صورتی ایجاد می گردد که اخلاقی زمینی و عقلانی ایجاد گردد. «پاداش نیک برای نیکان و سزای بد برای بدان»
متن کامل این مقاله را می‌توانید در شماره هفدهم سیاست‌نامه مطالعه کنید.
216216
