سال ۱۴۰۳ در حالی به پایان رسید که شاخص بورس یکی از بدترین عملکردهای خود را ثبت کرد و در مقایسه با بازارهای رقیب، در انتهای جدول باقی ماند. بورس به‌عنوان آیینه اقتصاد کشور، تصویری شفاف از سالی پرآشوب ارائه داد؛ سالی که تحت تأثیر انتخاب دو رئیس‌جمهور رقم خورد: مسعود پزشکیان در ایران و دونالد ترامپ در آمریکا. اولی انتخابی زودهنگام و غیرمنتظره بود، دومی از مدت‌ها قبل قابل پیش‌بینی.
انتخاب پزشکیان به‌عنوان رئیس‌جمهور ایران در ابتدا جرقه‌ای از امید در دل فعالان بازار ایجاد کرد. شاخص بورس در تیرماه، تحت تأثیر خوش‌بینی نسبت به تغییر سیاست‌های اقتصادی، رشد چشمگیری داشت. اما این روند دوام نیاورد.
با روی کار آمدن دولت چهاردهم، سیاست حذف دلار نیمایی و جایگزینی آن با دلار توافقی، در ابتدا به سود صنایع ضعیف‌شده از ناترازی انرژی تمام شد و درآمد آن‌ها را افزایش داد؛ اما انتخاب ترامپ و افزایش نگرانی‌های جدید، این تأثیر مثبت را خنثی کرد.
از سوی دیگر، برکناری عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد شش‌ماهه، امیدها برای حرکت به سمت اقتصاد آزاد را از بین برد و موجی از ریزش‌های متوالی در بازار سهام به راه انداخت. در نهایت، سال ۱۴۰۳ بدون وزیر اقتصاد به پایان رسید و بورس از سایر بازارها جا ماند.
تأثیرات خارجی؛ بازگشت آشوب
انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا غیر قابل پیش‌بینی آمریکا، آشوب جدیدی در بازارهای مالی ایران ایجاد کرد. اگرچه بسیاری از تحلیلگران بازارهای مالی با توجه به تجربه قبلی دوره ریاست جمهوری ترامپ، معتقد بودند بازار سهام ایران تحت تاثیر افزایش نرخ ارز، رشد را تجربه می کند، اما غلبه ریسک های دیگر مانع به تحقق رسیدن این پیش‌بینی‌ها شد.
فشارهای جدید دولت آمریکا، رشد اقتصادی ایران را که با فروش نفت بهبود یافته بود، متوقف کرد. سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ حتی بورس آمریکا را هم به چالش کشید. در منطقه، تهدیدهای او علیه ایران و متحدانش آرامش نسبی خاورمیانه را بر هم زد و سرمایه‌گذاران را به سمت طلا سوق داد.
افزایش بی‌سابقه نرخ دلار و رشد قیمت جهانی طلا، بازدهی سکه امامی را به ۱۵۰ درصد رساند و سال ۱۴۰۳ را به سال درخشش طلا به‌عنوان پناهگاه امن سرمایه گذاران، تبدیل کرد.
شکست رکورد ۱۵ساله و آینده نامعلوم
سال ۱۴۰۳ یکی از پرتلاطم‌ترین سال‌های اقتصادی ایران بود. شاخص کل بورس تهران از تورم عقب ماند، به این معنا که سود حقیقی سهامداران منفی شد. ترس از آینده و عدم اعتماد به سیاست‌گذار، بر فضای بازار سایه انداخت. در نهایت، برای اولین‌بار در ۱۵ سال اخیر، شاخص کل در آخرین روز سال با افت همراه شد و امیدها برای داشتن بهاری پرسود برای بورس تهران را با ابهام مواجه کرد.
به این ترتیب در شرایطی به استقبال سال جدید می رویم که ابهامات سیاسی و اقتصادی بسیاری بر بازارهای مالی سایه افکنده و سرمایه گذاران را به سمت حفظ ارزش دارایی و نگهداری دارایی هایی با نقدشوندگی بالا سوق داده است. اما آیا می‌توان با تغییر ریل سیاست‌گذاری، اقتصاد را به مسیر رشد بازگرداند؟
اگر دولت بتواند اعتماد سرمایه‌گذاران را با سیاست‌های شفاف و پیش‌بینی‌پذیر جلب کند، کاهش نااطمینانی سیاسی و اقتصادی می‌تواند بخشی از سرمایه‌های از دست‌رفته را به بازار سهام بازگرداند.
همچنین، تقویت تعاملات اقتصادی بین‌المللی، حذف قیمت گذاری دستوری و حمایت از صنایع مولد می‌تواند مسیر بازار سرمایه را تغییر دهد. اما در صورت تداوم فضای بی‌اعتمادی، خروج سرمایه از بورس و هجوم به بازارهای موازی، همچنان اصلی‌ترین سناریو برای سال آینده خواهد بود. در این میان، چگونگی مواجهه دولت با چالش‌های اقتصادی و سیاسی، نقش تعیین‌کننده‌ای در سرنوشت بازار سرمایه در ۱۴۰۴ خواهد داشت.
