به گزارش دانشگاه بهداشت نیوز، در راستای معرفی دستاوردهای تحقیقات تکمیل شده دانشگاه؛ پژوهشگران در قالب گفت‌وگوهایی به تشریح و تبیین این پروژه‌ها می‌پردازند که در این زمینه دکتر مهناز سیدالشهدایی به تشریح طرح تحقیقاتی خود با عنوان ( بررسی تاثیر آموزش مبتنی بر نرم افزار گوشی هوشمند بر فعالیت فیزیکی افراد مبتلا به مالتیپل اسکلرزیس) پرداخت، که این گفت‌وگو از جنس سلامت پیش روی شماست.

با تشکر از حضور در این مصاحبه، لطفا خودتان را معرفی کرده و سوابق علمی، پژوهشی، اجرایی و عملی خود و فعالیت های مرتبط با این پژوهش را بیان کنید:

مهناز سیدالشهدایی هستم استادیار گروه پرستاری داخلی جراحی دانشکده پرستاری مامایی ایران؛ 34 سال سابقه آموش نظری و بالینی دارم و در کنار آن فعالیت‌های پژوهشی به عنوان استاد راهنما و داور و ناظر تحصیلات تکمیلی با دانشجویان کارشناسی ارشد و ارائه طرح‌های مستقل. همکاری با واحد آموزش وزارت خانه در تنظیم و تهیه دوره های کوتاه مدت سوختگی و همچنین بازرس وزارتخانه در برگزاری دوره های زخم. از نظر سوابق اجرایی 6 سال معاون پشتیبانی دانشکده پرستاری مامایی ایران بودم، مدیر دفتر برنامه ریزی بالینی را نیز در کارهای اجرایی داشتم. نویسنده کتاب‌های متعدد در راستای پرستاری اعصاب و سوختگی بودم، داور مقالات در مجلات داخلی و خارجی بودم. همچنین عضو کارگروه آموزش مراقبت‌های پرستاری در منزل با وزارتخانه بودم.

دلیل اصلی شما برای انتخاب این طرح تحقیقاتی چه بود و چه کسانی در این پژوهش یاری دهنده شما بودند؟

با توجه به اهمیت فعالیت فیزیکی در بین بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس (ام اس) و نقشی که نرم‌افزارهای مبتنی بر گوشی هوشمند در تسهیل آموزش بیماران و مدیریت بیماری‌ها دارند و با توجه به این مسئله که تاکنون در کشور، نرم‌افزار کاربردی مبتنی بر نرم‌افزار گوشی هوشمند با مباحث خود مراقبتی (مدیریت علائم، تمرینات ورزشی، تغذیه و نیازهای روزانه برای بیماران مبتلابه مالتیپل اسکلروزیس) در جهت بهبود فعالیت فیزیکی در بین بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس طراحی نشده بود، من و همکارم؛ این طرح را به این مورد سوق دادیم تا در مسئله خود مراقبتی از این روش استفاده کنیم، همچنین هدف از انجام این پژوهش، تعیین تأثیر آموزش مبتنی بر نرم‌افزار گوشی هوشمند بر فعالیت فیزیکی افراد مبتلابه مالتیپل اسکلروزیس است.

پژوهش تان را معرفی کرده و با معرفی ویژگی ها و نوآوری های آن در خصوص موضوعات و محورهای آن شرح دهید

مالتیپل اسکلروزیس (MS) یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عصبی ناتوان‌کننده ناشی از التهاب و تخریب بافت‌های عصبی در بزرگسالان است. عوارض بیماری مالتیپل اسکلروزیس در افراد مبتلا به آن، شامل، علائم جسمانی نظیر ضعف عضلانی، اسپاسم عضلانی، کاهش تحرک و تعادل و افزایش حساسیت به درد است که با افزایش فشارهای روانی و خستگی ناشی از بیماری منجر به تشدید ناتوانی و بدتر شدن وضعیت جسمانی و تحرک در بیماران می‌شود. مالتیپل اسکلروزیس، حتی در مراحل خفیف آن، منجر به اختلال در عملکرد راه رفتن و فعالیت فیزیکی در افراد مبتلا می‌شود که با پیشرفت بیماری، این مساله تشدید  خواهد یافت.

این افراد معمولاً از استراتژی‌های دارویی استفاده می‌کنند که فعال شدن سیستم ایمنی را کاهش می‌دهد تا پیشرفت بیماری را متوقف کند و از تشدید بیماری جلوگیری کند یا ناتوانی را تا حدی معکوس کند. با این‌حال، درمان‌های دارویی اغلب با عوارض جانبی مانند، عفونت، سردرد و اسهال همراه است، بنابراین بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس به مداخله‌ای نیازمند هستند که دارای عوارض جسمانی و در نتیجه تشدید علائم بیماری در آنان نشود.

یک رویکرد درمانی پیشنهادی برای مالتیپل اسکلروزیس در جهت ارتقا فعالیت فیزیکی در آنان مداخلات مبتنی بر سبک زندگی ارتقادهنده سلامت است، اخیراً آموزش‌های مبتنی بر نرم‌افزار گوشی هوشمند به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای اصلاح رفتارهای ارتقا دهنده سلامت مطرح‌ شده است. با استفاده از فناوری‌های گوناگون مدرن ارتباطی نظیر، تلفن‌های همراه هوشمند، اطلاعات در اختیار فراگیران می‌گذارد و موجب یادگیری به‌صورت تطابقی و تعاملی و کاهش هزینه‌های آموزشی می‌شود. علاوه براین، امکان دسترسی به مطالب علمی بدون محدودیت زمانی و مکانی فراهم می‌شود.

با کمک فنّاوری گوشی هوشمند در مدیریت بیماری‌های مزمن، بدون نیاز به نظارت مستقیم پرسنل مراقبت بهداشتی، می‌توان باعث افزایش کیفیت زندگی، کاهش هزینه‌های درمان و بستری در نهایت توانمندسازی از طریق این فنّاوری در جهت برنامه‌ریزی فعالیت‌ها و تصمیم‌گیری بالینی، مدیریت علائم، بهبود آن به کار می‌رود.

بسیاری از نرم‌افزارهای تلفن هوشمند مبتنی بر مباحث سلامت، با هدف درک بهتر از بیماری و نحوه مدیریت آن در اتخاذ و ارتقا رفتارهای مرتبط سلامت تمرکز می‌کنند و در رسیدن اهداف درمانی بیماران کمک خواهد کرد، بنابراین شاید نرم‌افزار مبتنی بر گوشی هوشمند بتواند به‌عنوان یک ابزار کاربردی در جهت ارائه آموزش به بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس جهت بهبود فعالیت فیزیکی در آنان مؤثر باشد. با توجه به عوارض بیماری مالتیپل اسکلروزیس و تأثیر این بیماری در افزایش ناتوانی و کاهش فعالیت فیزیکی بیماران مبتلا به آن و همچنین مزایای ذکر شده برای آموزش از طریق نرم‌افزار گوشی هوشمند، در بین جست‌وجوهای پژوهشگر، مطالعه‌ای که به بررسی تأثیر کاربرد نرم‌افزار گوشی هوشمند بر فعالیت فیزیکی در بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس پرداخته باشد، یافت نشد. بنابراین پژوهشگر مطالعه ایی با هدف تعیین تأثیر آموزش مبتنی بر نرم‌افزار گوشی هوشمند بر فعالیت فیزیکی افراد مبتلابه مالتیپل اسکلروزیس را انجام داد.

آیا این پژوهش به مرحله اجرا و بهره برداری رسیده است؟

بله این موضوع بر روی تعداد 60 نفر به صورت مداخله و 60 نفر به عنوان شاهد انجام شد و در محل پژوهش همچنان قابل دسترسی و استفاده است.

این طرح پژوهشی چه گره ای از مشکلات مردم باز خواهد کرد؟ 

این پژوهش با تکیه‌ بر مفهوم فعالیت فیزیکی با تمرکز بر مراقبت از مبتلایان به بیماری مالتیپل اسکلروزیس، با استفاده از نرم‌افزار گوشی هوشمند و با آموزش تخصصی و مبتنی بر شواهد انجام‌شده و مداخلات فوق را مؤثر در بهبود کیفیت زندگی بیمار می‌داند. کارمندان گروه‌درمانی به‌ویژه پرستاران و مدیران پرستاری که ارتباط زیادی با بیماران مزمن دارند باید ارائه‌ آموزش‌های خود مدیریتی لازم به این افراد را مهم دانسته و از زمان تشخیص گذاری، شروع آموزش را در نظر بگیرند، بنابراین نتایج این پژوهش از طریق در اختیار گذاشتن اصل نتایج در کتابخانه دانشکده پرستاری و مامایی و هم‌چنین کتابخانه مرکزی دانشگاه، انتشار مقالات منتج از آن در مجلات علمی معتبر، انتشار نرم‌افزار تولیدشده در نرم‌افزار بازار، ارائه‌ نرم‌افزار به انجمن حمایت از بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس در اختیار مخاطبین قرار گیرد تا در راستای مراقبت‌های مبتنی بر شواهد از آن بهره ببرند.

انتظار شما از مسئولین و متولیان امور پژوهشی در زمینه حمایت و یا توسعه فعالیت های مشابه چیست و چه راهکارهایی پیشنهاد می کنید؟

یافته‌های حیطه پرستاری می‌تواند باعث توجه بیشتر پرستاران شاغل در مراکز درمانی به اهمیت نحوه ارائه آموزش از طریق نرم‌افزار مبتنی بر گوشی هوشمند به بیماران مبتلابه مالتیپل اسکلروزیس بر افزایش سطح فعالیت فیزیکی و کاهش ناتوانی‌های جسمانی در این گروه بیماران داشته باشد که با توجه به نقش حمایتی و آموزشی پرستاران شاغل در مراکز درمانی می‌توان با ایجاد و گسترش تمهیدات لازم جهت به‌کارگیری نرم‌افزار آموزشی گوشی هوشمند به‌عنوان یک مداخله سودمند در جهت ارتقا فعالیت فیزیکی در بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس به‌صورت کاربردی از سوی پرستاران شاغل در این مراکز ارائه شود.

پرستاران با ورود به این حوزه بتوانند سیستم مراقبت و درمان بیماران مبتلابه مالتیپل اسکلروزیس را تقویت کرده و نقش‌های مراقبتی خود را در زمینه ارتقا سطح فعالیت فیزیکی در بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس با یک مداخله حمایتی، کم‌هزینه، با درک آسان برای هر گروه سنی و تحصیلی توسعه دهند.

در آموزش پرستاری با توجه به نتایج مطالعه حاضر انتظار می‌رود با برنامه‌ریزی‌های مدیریتی در حیطه توانمندسازی پرستاران شاغل در مراکز درمانی در طراحی و اجرای برنامه‌های آموزشی در زمینه نحوه ارائه آموزش به بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس از طریق نرم‌افزار مبتنی بر گوشی هوشمند به آنان به یکی از وظایف و مسئولیت‌های مراقبتی در بین پرستاران تبدیل شود و پرستاران با ورود به این حوزه بتوانند سیستم مراقبت از بیماران مبتلابه مالتیپل اسکلروزیس را تقویت کرده و نقش‌های مراقبتی خود را در زمینه سلامت جسمانی و ارتقا فعالیت فیزیکی در این گروه بیماران توسعه دهند.

همچنین با توجه به اهمیت مسئله فعالیت فیزیکی در بیماران مبتلابه مالتیپل اسکلروزیس پیشنهاد می‌شود در برنامه درسی مقاطع مختلف تحصیلی پرستاری به نحوه ارائه آموزش از طریق نرم‌افزار مبتنی بر گوشی هوشمند به بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس در نظر گرفته شود.

همچنین می‌توان این آموزش را در برنامه آموزش ضمن خدمت و یا با برگزاری کارگاه‌های آموزشی به پرستاران شاغل در مراکز درمانی ارائه داد. نتایج این پژوهش در راستای آموزش به بیمار در مراکز مراقبتی و بیمارستان‌ها می‌تواند مورد توجه مدیران پرستاری و بالینی قرار گیرد، چرا که این موضوع می‌تواند باعث صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های مراقبتی بیماران شود. به‌کارگیری امکانات و روش‌های نوین در برنامه‌های آموزشی یکپارچه، در صرفه‌جویی زمان مراقبت از سوی پرستاران نیز مفید است.

مسئولین مراکز مراقبتی و مدیران پرستاری در بیمارستان‌ها، با ارائه‌ محتوای آموزشی مبتنی بر نرم‌افزار گوشی هوشمند نظیر، نمونه‌ استفاده‌شده در این مطالعه می‌توانند در ارتقای آگاهی، خود مدیریتی و کیفیت زندگی بیماران و خانواده‌های بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس نقش به‌سزایی داشته باشند.

اگر توضیح دیگری درخصوص برنامه های جاری، آینده و اهداف تان دارید در خاتمه این گفتگو بفرمایید:

جهان ناگزیر در حرکتی سکون ناپذیر به‌سوی تکامل پیش می‌رود و علوم در جهت شناخت این مسیر روزبه‌روز به یافته‌های جدیدی دست می‌یابند، اگرچه پایان هر پژوهش رسیدن به پاسخ سؤالات اولیه است، اما هر مطالعه در درون خود سؤالات جدیدی را به همراه دارد که پژوهش‌های تازه‌ای را می‌طلبد.

در دنیایی که پیش روداریم، بیش از هر زمانی دیگری از پرستاران انتظار می‌رود به بیماران مراقبت مبتنی بر شواهد را ارائه کنند. بنابراین نتایج این مطالعه می‌تواند راهگشای تحقیقات بعدی در زمینه بررسی تأثیر آموزش مبتنی بر نرم‌افزار گوشی هوشمند بر فعالیت فیزیکی بیماران مبتلابه مالتیپل اسکلروزیس باشد و به ارتقای دانش پرستاری کمک کند، زیرا هدف از اعمال پرستاری مبتنی بر شواهد فراهم کردن بیشترین مراقبت بر اساس بهترین تحقیقات است تا این مراقبت‌ها تا حد ممکن مؤثر و ایمن باشد.

از طرف دیگر باید بیان کرد که اساس تولید علم در علوم انسانی، علوم پزشکی و رشته‌های مرتبط با آن به خصوص پرستاری، پژوهش‌های بالینی است، بنابراین می‌توان از یافته‌های این پژوهش برای بررسی و تعیین خط‌ مشی برنامه‌های مراقبتی و ارتقادهنده سلامت در بیماران مبتلابه مالتیپل اسکلروزیس در مطالعات آینده استفاده کرد و پژوهش‌های گسترده‌تر در ارتباط با تأثیر آموزش مبتنی بر نرم‌افزار گوشی هوشمند بر فعالیت فیزیکی بیماران مبتلا به مالتیپل اسکلروزیس به دنبال دریافت برنامه مراقبت معمول و روتین مراکز درمانی از سوی پرستاران شاغل در مراکز درمانی برای ارتقاء و بهبود مشکلات جسمانی و کاهش ناتوانی‌های جسمانی این گروه بیماران انجام شود.

 امیدواریم این پژوهش آغازی برای پژوهش‌های دیگر درزمینه نقش‌های آموزش، مشاوره و خدمات پرستاری کشورمان باشد تا گامی در جهت ارتقای علم و مهارت پرستاری برداشته شود.