به گزارش اقتصادنیوز، موسسه مطالعاتی جورج تاون با انتشار یادداشتی نوشت، تحریم های غرب علیه روسیه مسیرهای حمل و نقل کالای این کشور از شمال و توسط اکثر کشورهای اوراسیا را با مشکل مواجه کرده و موجب گشته تا مسکو برای افزایش تعامل با دولت طالبان در زمینه ارتباطات حمل و نقل برای اتصال به بازار جنوب آسیا خیزی جدی بردارد.گسترش کانال حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب به افغانستان و پاکستان برای مسکو بالاخص در میانه معادلات خاورمیانه ضرورت یافته است.مشارکت روسیه در توسعه ارتباطات بین الافغانی می تواند منجر به تضاد منافع بین کشورهای آسیای مرکزی شود؛ بازیگرانی که پروژه های حمل و نقل خود را با مشارکت طالبان اجرایی می کنند.
این موسسه مطالعاتی در ادامه خاطر نشان کرد، در 25 نوامبر 2024، سرگئی شویگو، وزیر امنیت روسیه با عبدالغنی برادر معاون نخست وزیر افغانستان دیدار کرد. طرفین در مورد ساخت راه آهن ترانس-افغان به پاکستان، که روسیه آن را بخشی از پروژه شاخص خود، کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب (INSTC) می داند، گفتگو کردند. تحریم های غرب علیه روسیه به دلیل جنگ این کشور در اوکراین، عملکرد مسیرهای حمل و نقل بار شمالی را که اکثر کشورهای اوراسیا را شامل می شود، با مشکل مواجه کرده است. این امر همزمان اهمیت مسیر ترانزیت جنوبی را افزایش داد و ممکن است افغانستان در کنار برخی کشورهای آسیای مرکزی، ایران و پاکستان به دلیل موقعیت جغرافیایی مناسب یکی از ذینفعان این امر باشند.
طالبان از زمان به دست آوردن مجدد قدرت تقریباً تمام پروژه های حمل و نقل منطقه ای و بین منطقه ای را که قبلاً اعلام شده بود از سر گرفته و ابتکارات بلندپروازانه جدیدی را پیشنهاد کرده است. در ژوئیه 2024، قزاقستان، ترکمنستان و افغانستان در مورد ساخت راه آهن تورغندی-هرات-قندهار-اسپین بولدک که از مرز ترکمنستان تا بنادر پاکستان در اقیانوس هند را در بر می گیرد، گفتگو کردند؛ مسیر جدید به عنوان جایگزینی برای کریدور کابل (راه آهن ترمز - مزار شریف - کابل - پیشاور) پیش بینی شده است. در چنین شرایطی رقابت بین این گروه از بازیگران اجتناب ناپذیر است، اما احتمال تأثیر مثبت آن بیشتر است. راه‌اندازی راه‌های تجاری اضافی از طریق افغانستان منجر به حمل و نقل ارزان‌تر می‌شود که به نفع سودآوری آنها خواهد بود. این امر علاقه بازیگران خارجی از جمله روسیه را در توسعه ارتباطات بین الافغانی تحریک خواهد کرد.
روسیه گسترش قابلیت های ترانزیتی افغانستان را در کنار کریدور شمال و جنوب قرار داده است. این کریدور حمل و نقل بین المللی دارای سه مسیر ترانزیتی است: مسیر غربی که از آذربایجان می گذرد.مسیر فرا خزری; و مسیر شرقی که از قزاقستان و ترکمنستان عبور می نماید. شعبه چهارم کریدور شمال-جنوب، با لحاظ کردن موقعیت مسکو، باید توسط شریان های راه آهن که از افغانستان به طرف پاکستان می گذرد، تعریف شود.گسترش کریدور شمال به جنوب به افغانستان و پاکستان برای روسیه در بحبوحه تشدید درگیری نظامی در خاورمیانه مفید خواهد بود و یک حلقه حیاتی در زنجیره تامین پیچیده بین هند و روسیه است. علاوه براین چنین گذرگاهی به واسطه پتانسیل افزایش تنش در خلیج فارس و تنگه هرمز، جایی که بنادر ایران در آن قرار دارند، جذابیت مسیر افغانستان-پاکستان را افزایش داده است.
شایان ذکر است، ازبکستان ایده ایجاد یک کریدور حمل و نقل در امتداد محور شمال-جنوب به سمت بنادر در پاکستان را مطرح کرد که اکنون چهارمین شاخه ترانزیتی (جنوب) این پروژه محسوب می شود. در سال 2022، تاشکند راه اندازی مسیر چندوجهی 5532 کیلومتری (3437 مایلی) بلاروس-روسیه-قزاقستان-ازبکستان-افغانستان-پاکستان- بنادر در اقیانوس هند را پیشنهاد کرد .یک سال بعد، طرفین یادداشتی را در مورد اجرای آن امضا کردند. این مسیر جدید امکان تحویل کالا از شمال اوراسیا به جنوب آسیا را در مدت 20 روز فراهم می کند. چنین گزاره ای می تواند جایگزین موثری برای مسیرهای تجاری از طریق دریای سیاه، مدیترانه و دریای سرخ باشد که به واسطه جنگ در اوکراین و تشدید درگیری ها در خاورمیانه ناامن شده اند.
مسکو از ساخت راه‌آهن ترانس افغانستان هم غربی (از مرز ترکمنستان) و هم شرقی (از مرز ازبکستان) حمایت کرده و این امر به تاشکند و عشق آباد اجازه می دهد تا محموله های ترانزیتی بیشتری را جذب کنند و جذابیت اقتصادی پروژه های حمل و نقل برجسته خود را در مورد افغانستان افزایش دهند.علیرغم چشم انداز گسترده برای اتصال حمل و نقل با پاکستان از طریق آسیای مرکزی و افغانستان، مسکو در حال توسعه جایگزین های دیگری برای ورود به بازار آسیای جنوبی است. تا مارس 2025، روسیه قصد دارد قطارهای کانتینری را به پاکستان در قاب کریدور شمال-جنوب از طریق قزاقستان، ترکمنستان و ایران راه اندازی کند. پیشنهاد شعبه ای از شبکه حمل و نقل ایران به سمت پاکستان که مدت هاست ارتباط ریلی دارد ، در مذاکرات روسیه و پاکستان در 3 دسامبر 2024 در مسکو به تفصیل مورد بحث قرار گرفت. این مسیر با کریدور حمل و نقل تازه پدید آمده بلاروس - روسیه - قزاقستان - ازبکستان - افغانستان - پاکستان - بنادر در اقیانوس هند رقابت خواهد کرد. برای جلوگیری از به خطر افتادن جریان های ترانزیتی، تاشکند باید ساخت کریدور کابل را تسریع بخشد. احداث بخش اول مسیر از نایب آباد به پولی خمری با استفاده از منابع مالی افغانستان می تواند به جذب سرمایه گذاران بالقوه برای راه آهن جدید کمک کند و به طور همزمان به توسعه مسیر جنوبی کریدور شمال -جنوب از طریق ازبکستان و افغانستان کمک کند.
روسیه با هدف تنوع بخشیدن به مسیرهای تجاری در جهت شرق، بررسی پتانسیل کریدور جنوبی راه آهن ترانس آسیایی در جهت پاکستان-ایران-ترکیه را آغاز کرده که چین در سال های اخیر فعالانه آن را بازسازی کرده است. این مسیر به عنصر مهم جاده ابریشم جدید تبدیل خواهد شد و موقعیت مسیرهای زمینی را در سیستم حمل و نقل بین المللی به میزان قابل توجهی تقویت خواهد کرد.یکی از پروژه های شاخص طرح کمربند- جاده، کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) در نظر گرفته می شود که ساخت راه آهن از شهر کاشغر چین تا بندر گوادر پاکستان را در نظر دارد. این مسیر حدود 3000 کیلومتر (1864 مایل) طول خواهد داشت و در نهایت به شبکه های ریلی ایران و ترکیه متصل می شود و چین را به اروپا متصل می کند. با توجه به برنامه های طراحی شده برای ایجاد کریدور اقتصادی چین-مغولستان-روسیه (CMREC) مسکو احتمالاً با چنین ترکیب چند لایه ای از مسیرها مخالفت نخواهد کرد. با این حال، مسیر روسیه به پاکستان از طریق چین، بدون شک طولانی، دشوار و پرهزینه خواهد بود و احتمالاً آن را به یک گزینه پشتیبان تبدیل می کند.
روسیه در میانه تحریم های غرب و افزایش تنش ها در خاورمیانه به دنبال بازارهای صادراتی و مسیرهای تجاری جدید برای نجات اقتصاد خود است. به نظر می رسد که حمل و نقل از طریق افغانستان به سمت جنوب آسیا جایگزین مناسبی برای این بازیکر باشد. با به فعلیت رساندن جهت جنوب ترانزیت، مسکو به طور فزاینده ای مجبور می شود به خدمات حمل و نقل جمهوری های آسیای مرکزی روی بیاورد و همین مقوله اهرمی جدیدی در اختیار این بازیگران قرار خواهد داد. همزمان، مشارکت روسیه در توسعه ارتباطات بین الافغانی ممکن است منجر به تضاد منافع سایر طرف های درگیر، به ویژه کشورهای آسیای مرکزی شود. به عنوان یک اقدام احتیاطی، برای پنج جمهوری در آسیای مرکزی مهم است که در اجرای راه های ترانسپورتی که از افغانستان می گذرد، هم افزایی داشته باشند و در این زمینه همکاری های متقابل سودمند برقرار کنند.
