خبرگزاری مهر، گروه استانها- فاطمه سعادتیان نیک: حجاب، به‌عنوان یکی از احکام وجوبی اسلام، به این‌معنا است که زن، هنگام معاشرت با مردان، بدن خود را بپوشاند و به جلوه‌گری و خودنمایی نپردازد. بنابراین، حجاب، به‌معنای پوشش اسلامی بانوان، دارای دو بُعد ایجابی و سلبی است. بُعد ایجابی آن، وجوب پوشش بدن و بُعد سلبی آن، حرام بودن خودنمایی به نامحرم است؛ و این دو بُعد باید در کنار یکدیگر باشد تا حجاب اسلامی محقق شود؛ گاهی ممکن است بُعد اول باشد، ولی بُعد دوم نباشد، در این‌صورت نمی‌توان گفت که حجاب اسلامی محقق شده است.
وجوب حجاب بانوان در برابر مردان غیر محرم، مورد توافق فقهای همه مذاهب اسلامی است اما حدود و اندازه آن مورد بحث و گفتگوی فقه است. حجاب و پوشش، در ابعاد مختلف فردی، اجتماعی، اقتصادی، خانوادگی و … دارای آثار و فواید زیادی است.
هدف اصلی تشریع احکام در اسلام، قرب به خداوند است و از قرآن کریم استفاده می‌شود که هدف از تشریع حکم الهی وجوب حجاب اسلامی، دست‌یابی به تزکیه نفس، طهارت، عفت و پاکدامنی است.
حجاب از دیدگاه جامعه‌شناسی
در این راستا محمدحسین محمددوست، یک پژوهشگر دینی در گفتگو با خبرنگار مهر بیان کرد: حجاب به عنوان یک نماد فرهنگی و اجتماعی در جوامع مختلف شناخته می‌شود. در بسیاری از فرهنگ‌ها، حجاب به عنوان نشانه‌ای از هویت ملی و دینی تلقی می‌شود و می‌تواند به تقویت حس تعلق به جامعه کمک کند. این موضوع می‌تواند در شکل‌گیری هویت جمعی و فرهنگی تأثیرگذار باشد.
وی در پاسخ به این سوال که به نظر شما، عدم رعایت حجاب اسلامی تا چه اندازه بر وجدان جمعی جامعه تأثیرگذار است، گفت: عدم رعایت حجاب اسلامی، نه تنها وجدان جمعی را جریحه‌دار می‌کند، بلکه به یک مسئله اجتماعی تبدیل می‌شود. وضعیت پوشش زنان در جامعه، ریشه در تغییرات ارزشی – از فرامادی به مادی – و توسعه نامتوازن پس از جنگ دارد که نیازمند بررسی دقیق‌تر است.
محمددوست در پاسخ به اینکه برای بهبود وضعیت حجاب در جامعه، چه اقداماتی ضروری است، افزود: مسئله حجاب، هم در سطح جامعه و هم در عمق آن ریشه دارد. اصلاح این وضعیت، نیازمند مهندسی فرهنگی و سیاست‌های فرهنگی و اجتماعی هوشمندانه است که به تغییر نگرش‌ها و ارزش‌های جامعه کمک کند.
این پژوهشگر دینی با اشاره به نقش سینما و مطبوعات در این زمینه ادامه داد: سینما و مطبوعات به عنوان ابزارهای فرهنگی، نقشی کلیدی در تغییر ارزش‌ها دارند و می‌توانند به ترویج یا نقد هنجارهای اجتماعی کمک کنند. نحوه نمایش حجاب در رسانه‌ها، بر نگرش جامعه تأثیر بسزایی دارد. تلویزیون به عنوان یکی از مهم‌ترین رسانه‌ها، می‌تواند نقش بسزایی در ترویج فرهنگ حجاب در جامعه ایفا کند. با توجه به قدرت این رسانه‌ها در شکل‌دهی به افکار عمومی، بررسی تأثیرات آنها بر نگرش جامعه نسبت به حجاب ضروری است.
وی تاکید کرد: حجاب و عفاف، باید به عنوان مسائل فرهنگی جدی مورد توجه قرار گیرند. باید راهکارهایی یافت که به سلامت و پویایی جامعه کمک کنند و فرهنگ حجاب و عفاف را ترویج دهند.
محمددوست خاطرنشان کرد: اهمیت حجاب به حدی است که به عنوان ابزاری برای به قدرت رساندن یا شکست دادن فرد و حتی جامعه از آن استفاده می‌شود. در طول تاریخ دشمنان وقتی می‌خواستند ملتی را تسخیر کنند و کسی در برابرشان مقاومت نکند، میل و فساد جنسی را در آنجا گسترش می‌دادند.همان کاری که با کشور آندلس کردند. در آندلس، چون توان مقابه نظامی با مسلمانان را نداشتند، شروع به گسترش بی حجابی و بی بند و باری کردند و جوانان را آلوده به فساد جنسی کردند.
این پژوهشگر در پاسخ به علل رویگردانی از ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی، به ویژه در زمینه خانواده و پوشش گفت: در دنیای امروز، تغییرات سریع اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی تأثیرات عمیقی بر نگرش‌ها و رفتارهای افراد دارد. یکی از علل اصلی رویگردانی از ارزش‌ها و هنجارهای خانوادگی، تأثیرات ساختاری است که به تغییر در روابط خانوادگی و اجتماعی منجر می‌شود. به عنوان مثال، با افزایش شهرنشینی و جهانی‌شدن، جوانان بیشتر در معرض فرهنگ‌های مختلف قرار می‌گیرند و این موضوع می‌تواند باعث کاهش اهمیت ارزش‌های سنتی شود.
وی ادامه داد: علاوه بر این، ضعف خانواده در هدایت و نظارت بر فرزندان نیز نقش مهمی در این زمینه دارد. وقتی خانواده‌ها نتوانند به خوبی فرزندان خود را در مسیر درست هدایت کنند، احتمال رویگردانی از ارزش‌ها افزایش می‌یابد. همچنین، رسانه‌ها و به ویژه شبکه‌های اجتماعی با ارائه الگوهای غیرواقعی و فشار به جوانان، تأثیر زیادی بر نگرش‌ها و رفتارهای آنها دارند.
محمددوست گفت: بالا رفتن سن ازدواج نیز یکی دیگر از عوامل مؤثر است. جوانان در این دوره به دنبال هویت و استقلال خود هستند و ممکن است به سمت انتخاب‌های جدید و متفاوت بروند. این جستجو برای هویت می‌تواند به رویگردانی از هنجارهای سنتی و پذیرش سبک‌های زندگی جدید منجر شود.
این پژوهشگر عنوان کرد: در نهایت، فشارهای اجتماعی و فرهنگی که از سوی همسالان و جامعه به جوانان وارد می‌شود، می‌تواند بر تصمیمات آنها تأثیر بگذارد و آنها را به سمت رفتارهایی سوق دهد که با ارزش‌های خانوادگی در تضاد است.
حجاب از دیدگاه روانشناسی
در همین رابطه سارا مشهدی روانشناس نیز در گفتگو با خبرنگار مهر به تأثیر حجاب و عفاف بر سلامت روانی افراد و جامعه اشاره کرد و گفت: حجاب و عفاف، از عوامل مهم سلامت و پویایی جامعه هستند و تأثیرات فراوانی بر فرد و جامعه دارند. حجاب می‌تواند به سلامت و امنیت روانی زنان کمک کند و احساس شرافت و کرامت انسانی را در آنها تقویت کند. همچنین، به ایجاد حس مسئولیت‌پذیری و تمرکز در فعالیت‌ها کمک می‌کند و به رشد شخصیت فردی زنان می‌انجامد.
وی بیان کرد: حجاب، احساس امنیت و آرامش را در زنان تقویت می‌کند. حضور زنان با حجاب در جامعه، احساس احترام و حفاظت را در آنها تقویت می‌کند و به افزایش اعتماد به نفس و جلوگیری از حواس‌پرتی‌های ناشی از نگاه‌های نامناسب کمک می‌کند. حجاب از تاثیرگذارترین موضوعات زندگی اجتماعی است که از جنبه‌های مختلف قابل بررسی است یکی از این جنبه‌ها تأثیر روانی حجاب بر فرد و جامعه است.
وی گفت: حجاب به زنان کمک می‌کند تا تمرکز بیشتری بر فعالیت‌های خود داشته باشند و از حواس‌پرتی‌ها جلوگیری کنند. همچنین، حس مسئولیت‌پذیری را در آنها تقویت کرده و به رعایت ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی تشویق می‌کند. حجاب به رشد شخصیت و هویت فردی زنان کمک می‌کند و آنها را به سمت خودباوری و اعتماد به نفس سوق می‌دهد.
وی یادآور شد: حجاب در جامعه ما ریشه‌های عمیق تاریخی و مذهبی دارد و به عنوان یک نماد از هویت فرهنگی و ملی شناخته می‌شود. بسیاری از زنان مسلمان حجاب را به عنوان بخشی از هویت دینی خود پذیرفته‌اند و آن را به عنوان یک انتخاب شخصی می‌دانند.
این روانشناس در پاسخ به اینکه، آیا بی حجابی یا بدحجابی یک پدیده ناهنجار است، خاطرنشان کرد: در جامعه رفتارهای اجتماعی به دو دسته تقسیم می‌شوند الف_ بهنجار ب_ نابهنجار، رفتارهای بهنجار رفتارهای پذیرفته شده توسط حداکثر جامعه بوده و برای آحاد جامعه ضرر و خسرانی را به وجود نمی‌آورد برعکس ناهنجاری‌های منشأ انحرافات اجتماعی و برای جامعه ضررهایی را به دنبال خواهد داشت. یکی از بهنجار ها سلام کردن به دیگران است یکی از نابهنجارها سرقت اموال دیگران است. بد حجابی بر اساس اعتقادات دینی و شریعت نوعی ناهنجاری اجتماعی تلقی می‌شود.به دلیل آنکه در تعریف نابهنجاری‌های اجتماعی برای جامعه زیان‌های فراوانی خواهد داشت اثرگذاری بد حجابی امری بدیهی است و باید تلاش کرد تا این شیوه اصلاح و تغییر یابد و به بهنجاری تبدیل شود.
مشهدی با بیان اینکه، بد حجابی می‌تواند امنیت زنان محجبه را به خطر بیاندازد، عنوان کرد: دلیل این امر این است که انسان موجودی اجتماعی است در جمع متولد می‌شود در جمع زندگی می‌کند و در جمع می‌میرد.در جمع اثرگذاری و اثرپذیری هر دو موجود هستند و این ناهنجاری با توجه به ساخت الگوهای غلط ایجاد و شکل گیری تعارضات رفتاری سبب ایجاد تشتت اجتماعی خواهد شد تا جایی که زنان محجبه ممکن است مورد تمسخر و برچسب‌های گروه‌های اجتماعی قرار گرفته و به بهانه کم فرهنگی، به روز نبودن و..... مورد اتهام رفتاری قرار بگیرند. پس می‌توان نتیجه گرفت که بد حجابی بر امنیت عمومی اثرگذار است.
وی گفت: دلیل‌های روان شناختی که می‌خواهم برای شما بیان کنم، این است که همانطور که جسم نباید به گونه‌ای باشد که جذب میکروب به خودش بکند و این یک مسئله خیلی واضحی است. روح انسان هم باید کمترین میکروب نگاه را به سوی خودش جذب کند.
وی تاکید کرد: بد حجابی و بی حجابی هیجانات کاذب درست می‌کند و این هیجانات باعث فساد و درگیری و رواج خشونت در جامعه می‌شود. باعث مزاحمت برای نوامیس مردم می‌شود. اکنون در دادگاه‌ها بسیاری از پرونده‌هایی که هست ریشه بد حجابی و بی حجابی است.
وی با بیان اینکه، استحکام حریم خانواده با پوشش صحیح بانوان می‌تواند تأثیرات مثبتی داشته باشد، عنوان کرد: پوشش مناسب می‌تواند به تقویت ارزش‌های خانوادگی و فرهنگی کمک کند. این امر می‌تواند به ایجاد یک محیط مثبت و حمایت‌کننده برای اعضای خانواده منجر شود. بانوانی که با پوشش صحیح خود را معرفی می‌کنند، می‌توانند به عنوان الگوهایی برای نسل‌های آینده عمل کنند. این موضوع می‌تواند به انتقال ارزش‌ها و باورهای خانوادگی به فرزندان کمک کند.
این روانشناس یادآور شد: پوشش مناسب می‌تواند به تقویت ارتباطات و تعاملات مثبت درون خانواده کمک کند. این موضوع می‌تواند به ایجاد فضای محبت و همدلی در خانواده منجر شود. پوشش صحیح می‌تواند به کاهش تنش‌های اجتماعی و فرهنگی کمک کند. این امر می‌تواند به ایجاد یک جامعه متعادل‌تر و هماهنگ‌تر منجر شود.
