به گزارش گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد-صدیقه نژادقربان: نوروز را می‌توان از یک سفر ماجراجویانه از غار نمک گرمسار آغاز کرد و بعد از تماشای «روستای قناتها» به سمت خراسان جنوبی پیش رفت و گناباد زیبا و روستای ریاب بی‌نظیرش را دید و در نهایت به سمت «طبس» شهر «تضادها و تناقض‌ها» و اصفهک جهانی شده، زیر آسمان پرستاره در منطقه‌ای بکر، آرام و به‌دور از شلوغی‌های شهر و دغدغه‌های زندگی مدرن گذراند.
در این سفر پرماجرا باید از مناطق پرجاذبه و کویری بسیاری عبور کرد که هر کدام داستان متفاوت خود را دارد. در ابتدای سفر باید از تهران به سمت سمنان پیش رفت و اولین جاذبه مهم این سفر یک هفته‌ای از «گرمسار و غار نمک» بسیار زیبایش آغاز می‌شود. در فاصله یک ساعت و نیم از تهران می‌توان به تماشای دریاچه و معدن نمک گرمسار نشست. در فاصله ۲۰ کیلومتری گرمسار، از یک مسیر فرعی با جاده‌ای ناهموار، به سمت معدن و دریاچه نمک گرمسار به پیش بروید، اما با تماشای زیبایی‌های منحصربفرد مسیر، قطعا ناهمواری جاده را به فراموشی خواهید سپرد. معدنی که قندیل‌‌‌های سفید‌رنگ از دیواره‌‌‌های آن آویزان است و آبگیری سبز‌رنگ تقریبا تمام غار را دربرگرفته است. غاری با صخره‌‌‌هایی بلند که طعم نمک هنگام استشمام هوا کاملا حس می‌شود. همچنین دریاچه‌‌‌ای سبز‌رنگ نیز بالاتر از غار نمک واقع شده که کوه‌‌‌های صخره‌‌‌ای‌شکل دورتادور آن را احاطه کرده است. تماشای این حجم از زیبایی تنها با پرداخت ۲۰هزار تومان ورودی امکان‌‌‌پذیر می‌شود، البته برای پیدا کردن مسیر بهتر است از راهنمای محلی کمک گرفت، چرا که در صورت رفتن به بیراهه سر از ناکجا آباد در خواهید آورد.
سفر به دالان‌های زیرزمینی بیابانک
پس از تماشای غار و دریاچه نمک دیگر زمان رفتن به سمت «بیابانک» است. در فاصله 22 کیلومتری سمنان باید به سمت سرخه پیش رفت و پس از رسیدن به سرخه با طی کردن ۶ کیلومتر به این روستای تاریخی رسید. بیابانک به «روستای قناتها» هم شهرت دارد، به گفته مردم محلی حدود ۱۳ قنات در این روستا وجود دارد که زمانی کشاورزی روستا به واسطه این نعمت آبی رونق بالایی داشت. این روستا به واسطه ماهیت کویری خود، متشکل از صخره‌‌‌ها، دره‌‌‌های نمک، کویر و آسمانی پرستاره در شب هر بینندهای را مسحور خود می‌کند. بیابانک در نگاه اول روستایی با خانههای خشتی و گنبدی‌شکل است که بادگیر و یخچال آن زیبایی خاصی به آن بخشیده است. اما در کنار آن هستند جوانانی که به واسطه راهاندازی کسب و کار با خانواده به روستا بازگشتند و با ساخت اقامتگاه بوم‌گردی روی بناهای تاریخی ویرانه، زندگی را به روستا بازگرداندند و گردشگران بسیاری را به بیابانک کشاندند. روستایی سنگ فرش شده که علی‌رغم نوسازی و بازسازی همچنان هویت و بافت سنتی و روستایی خود را حفظ کرده و دستخوش تغییرات عمده و چشمگیری نشده که منجر به تغییر بافت روستا شود. وجود دالان‌های زیرزمینی که تا شهر لاسجرد ادامه دارد، از بارزترین ویژگی این روستا است و حتی در ابتدای روستا دالانی با ۵ در وجود دارد که آن را منحصربفرد کرده است. کوه همای سعادت نیز از جاذبههای مهم این روستا به‌شمار می‌رود.
بیابانک علاوه بر محیط روستایی و رود شوراب و قلعه‌های تاریخی و کوچه پس‌کوچه‌‌‌های تنگ و بسیار زیبای خود، جاذبه کویر را هم به خود اختصاص داده است و به واسطه قرار گرفتن دروازه شمالی کویر ریگ جنی، توانسته به یکی از جاذبههای کویرنوردی فصول سرد هم تبدیل شود.
کویری با رمل‌‌‌های خاکی‌رنگ که آسمان آبی‌رنگ بینظیری را به تصویر میکشد که کلام قادر به توصیف آن حجم از زیبایی نیست. تماشای غروب کویر بیابانک هم به اندازه تماشای آسمان پرستاره شب زیباست که تمام این تصاویر را در یک نیم‌روز تا ابتدای شب می‌توان تجربه کرد. البته بدون راهنمای محلی رفتن به این کویر پررمز و راز با ریسک بالایی همراه است که می‌تواند با چالشی جدی همراه شود. با بازگشت به بیابانک و نشستن در کنار آتش و بر روی نیمکتی چوبی در اقامتگاه، می‌توان سر را رو به آسمان گرفت و ساعتها به تماشای آسمانی بینظیر نشست. آسمانی که گویی در چند قدمی شما قرار دارد و در سکوت کامل به تماشای زیبایی غیرقابل وصف نشست.
از قنات قصبه تا ریاب
پس از دو روز از شروع سفر دیگر زمان حرکت به سمت جنوب خراسان و گنابادی که در شاهنامه فردوسی محل جنگ‌های ایران و توران بوده، می‌رسد. شهری که هم در سفرنامه ناصرخسرو از آن یاد شده و هم در کتاب تاریخ حافظ ابرو از آن به‌عنوان مرکز ولایت قهستان نام برده شده است. «گناباد» شهری در جنوب‌ترین نقطه خراسان رضوی که زمانی سرشار از آب انبار بوده و در طی زمان عمده آن در جریان توسعه شهری تخریب شدند. اما با این حال برخی از جاذبههای شگفت‌انگیز آن باقی مانده‌اند که باعث تمایز سفر به گناباد خواهند شد. در ابتدا سفر به گناباد، باید به بازدید از «قنات قصبه» رفت که یکی از پدیده‌های شگفت‌انگیز دست‌ساز انسان در طول تاریخ و نماد هم‌نوایی بشر با طبیعت به‌شمار می‌رود. قناتی با هفت کانال متصل به هم، از میانه اراضی کوی شرقی گناباد در داخل رسوب‌های ریزدانه آغاز می‌شود. در اطراف دهانه چاه‌ها، قطعه سفال‌های پراکنده به چشم می‌خورد که رشته قصبه یا همان کانال اولیه قنات گناباد بوده که در زمان هخامنشیان حفر شده و در پی آن رشته‌های دیگری در مواقع خشک‌سالی ایجاد شده است. پس از گشتی در شهر و بازدید از مسجد جامع گناباد، دارالشفا دلویی می‌توان به سمت آتشکده گناباد رفت و پس از آن به سمت قدیمی‌ترین روستای گلی ایران، یعنی «ریاب» پیش بروید. روستایی هزار ساله که یکی از آثار ملی ثبت شده ایران است که عبور از کوچه پس کوچه‌های باریک با دیوارهای خشتی و خانههای گلی آن که معماری همسان با کویر را به تصویر میکشد، یکی از جاذبههای مهم سفر به این روستای تاریخی است.
«ریاب» با معماری سنتی، تاریخچه‌ی غنی و ویژگی‌های خاص خود که در عین کویری بودن خود، سرسبزی و طراوات را به تصویر میکشد، یکی از زیباترین و دل‌انگیزترین جاذذبه‌های جنوب خراسان محسوب می‌شود. ریاب که به معنای جاری شدن آب است و در گذشته به آن «رمی آب» هم می‌گفتند، از رسته قنات طولانی 20 متری سرچشمه می‌گرفت. روستایی که زمانی سرشار از رودخانه‌ها و چشمه‌ها و قنات‌های جاری بود که همین ویژگی منجر به آب و هوای مطبوع در این روستای سرسبز در دل کویر است. علاوه بر معماری منحصر به فرد این روستا در کنار طبیعت روح‌نواز آن، قلعه، خانه ناصریان، آرامگاه ابومنصور ریابی، آب انبار قدیمی، حوضخانه، حمام، مسجد و عمارت باغ گلشن از دیگر جاذبههای مهم این روستا است که باید در سفر دو روزه به گناباد باید به بازدید آن‌ها هم رفت.
سفر به «عروس کویر ایران»
پس از آن دیگر زمان رفتن به بخش پایانی سفر، یعنی خراسان جنوبی و شهر پر از جاذبه آن یعنی «طبس» می‌رسد. شهری چهار فصل که می‌توان در فاصله یک ساعته هم به سرزمین سفید با رودخانه نمکی که همچون مروراید می‌درخشد و هم به سرزمین سیاه در روستای پروده رفت و از امتداد دامنه کوه‌هایی با سنگ‌های سیاه عبور کرد. اما، طبس بیش از هر چیزی به «عروس کویر ایران» با سرزمین‌های طلایی رنگش شهرت دارد و کویرهای متحیرکننده‌اش از دره کال جنی تا کویر حلوانش شهره عام و خاص است. در واقع طبس که به آن نگین شرق ایران نیز می‌گویند، مقصدی با جغرافیای منحصر بفرد است که در سمتی به کویر منتهی می‌شود و در سمتی دیگر به جنگلی سرسبز و با آب و هوایی مطبوع.
«طبس» که به واسطه جاذبههای بینظیر و منحصر بفردش از روستای میقان و دره کال جنی گرفته تا کاروانسرای خان و چشمه آب علی گردشگران و ماجراجویان زیادی را در ایام نوروز از سراسر ایران به خود جذب می‌کند، اما امسال طور دیگری توجه‌ها را به خود جذب کرده است و می‌تواند به یکی از مقاصد پرطرفدار سفرهای نوروزی تبدیل شود. چرا که حالا «اصفهک جهانی شده» را در خود جای داده است.
اگر بخواهید تجربه همزمان گرما و سرما را داشته باشید به‌گونه‌ای که سمت راستتان گرم و سمت چپتان سرد باشد، باید حتما به چشمه مرتضی علی بروید که علاوه بر سرسبزی و آب و هوای بسیار مطبوعش، وجود چشمه‌های آب گرم و سرد در کنار یکدیگر آن را منحصربفرد کرده است. شاید یکی از شگفتی‌های طبس را بتوان در روستای میقان دید که دورتادور کویر داغ و سوزان، روستایی سبز، با آب و هوای بسیار مطبوع را می‌بییند که به واسطه جریان آب دائمی، جلوه بینظیری از شالیزارهای سرسبز در کنار تخلستان‌های جنوب را تماشا می‌کنید. در این منطقه حتی می‌توانید به ماسوله سرسبز طبس در دل کویر بروید و از روستای پلکانی «نایبند» که یک جزیره سبز در میان کویر شباهت دارد، بازدید کنید.
اما در کنار این حجم از زیبایی در سرزمین تضادها و تناقض‌ها، حالا این «اصفهک» است که بیش از هر زمانی این منطقه را مورد توجه قرار داده است. روستای خشتی که آب زلال و همانند آیینه آن، دارای با کیفیت‌ترین سفره آب‌های زیرزمینی است که آب شیرین طبس را تامین می‌کند.
در 38 کیلومتری شرق شهرستان «طبس»، در بخش دیهوک، روستای بسیار کوچک با بافت تاریخی چند ساله، ققنوس‌وار سر از خاکسترها برآورد و توانست خود را در دهکده جهانی گردشگری جهانی جای دهد. روستایی با قدمت 400 ساله، با آب و هوایی خنک و معتدل با وجود درختان نارنج و زمین‌های کشت زعفران در کنار چند قنات پر آب مثل عباس آباد، اسکندرآباد، توکل آباد و ده نو، طبیعتی سبز را خلق کرده است. روستایی گلی در میان مزارع و باغ‌ها و نخل‌های کهن و در پای کوهی بلند با مسیری سرسبز که آب روانی جریان دارد و از سوی دیگر مشرف به کویر.
عبور از کوچه‌های اصفهک با تصویری از خانههای خشتی و گنبدهای گلی بسیار زیبا، هر بینندهای را مجذوب خود می‌کند؛ درست آن زمان که تلالوی نور خورشید از پشت نخل‌های سر به فلک کشیده می‌تابد و آسمان آبی به زیباترین شکل خود سرسبزی روستایی در دل کویر را به به تصویر میکشد و بوی نانی که در هوا پراکنده شده و زنان محلی از صبح مشغول آماده‌سازی و پخت آن هستند.
روستایی کوچک که با قدم زدن درکوچه پس کوچه‌های آن به یک حمام قدیمی می‌رسیم که حالا بازسازی و راهاندازی شده است و می‌توان از خزینه آن به شکل عمومی یا اختصاصی استفاده کرد. پس از حمام می‌توان به سمت آسیاب آبی رفت که به واسطه معماری خاص خود به یکی از جاذبههای اصلی اصفهک تبدیل شده است. در لابه‌لای این خانههای خشتی، مسجد جامع با معماری بومی کویری خود جلوه ویژه‌ای به روستا بخشیده است. مسجدی با یک گنبد کاه‌گلی و چند پنجره کوچک.
در کنار این روستاگردی در قسمت شمالی اصفهک، به قدیمی‌ترین بنای روستا خواهید رسید که به «قلعه» معروف است. قلعه به‌دلیل برخورداری از دیوارها، برج ها و باروهای بزرگ در گذشته محل مناسبی برای حفاظت از ساکنان در برابر راهزنان بوده است.
اما شاید بتوان مهم‌ترین و جذاب‌ترین جاذبههای این روستای جهانی را در شب و در رصدخانه اصفهک دید. روستایی که هیچگونه آلودگی نوری ندارد و امکان تماشای ستارگان و اجرام عمیق آسمانی را در رصدخانه خود برای مسافرانش فراهم کرده است. زیرا چراغ‌ها فقط در داخل خانه‌ها روشن هستند و شبها بیشترین نور شاید نور یک فانوس کوچک دستی باشد. حتی بدون استفاده از ابزار نجوم هم می‌توان به آسمان نگریست و ساعتها محو تماشای ستارگان و آن حجم از زیبایی خلقت و جهان هستی شد.
عکس‌های زیر توسط مرتضی آذرم گرفته شده است:
