روز‌های پایانی اسفند سال گذشته، بسیاری از مخاطبان تابناک خبر از کاهش فشار آب مصرفی در برخی استان‌های کشور، نقاط مختلف پایتخت به ویژه مناطق مرکزی دادند. موضوعی که از ماه‌ها قبل موج شکایت مردمی را در پی داشت و روز‌های پایانی سال و مقارن با رسم نوروز باستانی و خانه تکانی، شدت بیشتری گرفته بود.
به گزارش سرویس اقتصادی تابناک، در واکنش به چنین موج نارضایتی مردمی، حسام خسروی، معاون بهره برداری و توسعه آب شرکت آبفای تهران گفته بود که امسال بارندگی ۴۶ درصد نسبت به سال‌های نرمال کمتر شده و نسبت به سال گذشته ۲۵ درصد کاهش یافته است؛ همین امر موجب شده سد‌های آبی در وضعیت بدی قرار بگیرند به طوری که ذخایر سد‌های پنجگانه تهران نزدیک به ۶ درصد است.
تا طبقه دوم را تامین آب می‌کنیم! /تابستان سخت‌تر می‌شود
این مقام مسئول در بخش دیگری از اظهارات خود مطرح کرده که شرایطی که ما ایجاد کرده‌ایم آن است که فشار آب تا طبقه دوم وجود دارد و اگر کسی در این دو طبقه با مشکل آب و فشار آب مواجه است این مسئله را به واحد‌های ۱۲۲ اطلاع دهند تا آن مورد را برطرف کنیم. این شرایط از این به بعد وجود دارد و در تابستان شرایط بسیار سخت‌تری را پیش رو داریم و آن طور که پیش بینی شده بارندگی جدیدی وجود ندارد.
این اظهارنظر خسروی در حالی مطرح شد که کلان شهر تهران از پرتراکم‌ترین شهر‌های کشور بوده و املاک دو یا سه طبقه به سختی در آن به چشم می‌خورد؛ بنابراین چنین تصمیم گیری به معنای کاهش فشار آب بخش عمده‌ای از پایتخت است. از طرفی این مقام مسئول در حالی پیش بینی می‌کند که بارندگی جدیدی وجود نداشته که در روز‌های اخیر و جاری شاهد بارندگی‌هایی در کشور از جمله تهران بودیم.
کمبود داریم!
در همین حال، شرکت آب و فاضلاب استان تهران با صدور اطلاعیه‌ای از رشد ۲۰ درصدی مصرف لحظه‌ای آب تهران در روز جمعه ۱۰ اسفندماه خبر داد و از شهروندان تهرانی درخواست کرد که با توجه به کمبود ۴۵ درصدی بارندگی نسبت به بلندمدت و کمبود ذخایر سدها، در مصارف خود به طور جدی صرفه‌جویی کنند. از سوی دیگر اعلام شد که افزایش ۲۰ درصدی میزان مصرف لحظه‌ای در شرایطی که هوای سردی نیز بر تهران حاکم است، بی سابقه محسوب می‌شود.
شنا در خلاف جهت آب
بر هیچ کارشناسی پوشیده نیست که دمای هوا با مصرف آب رابطه‌ای مستقیم دارد. به این معنا که با کاهش دمای هوا، مصرف آب کاهش می‌یابد و برعکس؛ بنابراین به گفته کارشناسان افزایش مصرف آب در کشور به ویژه در ایام سرد پایانی سال گذشته بسیار پر شائبه است.
امنیت آب بازیچه نیست
این اعتراضات مردمی و پاسخ‌های پر شبهه مسئولین حوزه آب کشور در حالی انجام شد که چندی پیش تصاویر، فیلم‌ها و محتوا‌های مختلفی پیرامون کاهش چشمگیر ذخیره آب سدها به ویژه سد‌های پنجگانه تامین آب پایتخت در فضای مجازی، همه گیر شد که تعجب بسیاری از مردم و البته کارشناسان را برانگیخت.
در همین حال حجت میان آبادی، کارشناس ارشد صنعت آب در حساب کاربری خود در شبکه ایکس نکته‌ای را مطرح کرد که جای تامل دارد. وی که عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس است، طی سلسله توییتی مطالبی را نوشت که در ادامه می‌خوانیم:
ماجرای مسأله خالی بودن سد کرج چه بود؟
این روز‌ها چند کلیپ از چند بلاگر در مورد سد کرج پخش شد که وضعیت آب پشت مخزن سدکرج (امیرکبیر) را بشدت بحرانی و نگران کننده نشان می‌داد و مسأله بحران آب در تهران با استفاده از این کلیپ بلاگر‌ها به صدر اخبار رسانه‌ها تبدیل شد.
بعد از آن هم بلافاصله در جلسه شورای برنامه ریزی و توسعه استان تهران، چند پروژه مشخص با اعتباری نزدیک به ۵ هزار میلیارد تومان به تصویب رسیدند. پروژه‌هایی که بحث و تحلیل، اما و اگر تخصصی در مورد آنها فرصت دیگری می‌طلبد. اما ماجرای کلیپ بلاگر‌ها چقدر واقعیت دارد؟
در این خصوص چند سوال ساده، اما اساسی مطرح است:
الف- آیا شرایط آبی امسال (تا اسفندماه) نسبت به سال‌های قبل بسیار نگران کننده‌تر شده است؟
ب- وضعیت آب ذخیره شده پشت سد کرج در اسفند ماه سال گذشته با سال گذشته و همچنین میانگین بلند مدت چه میزان تغییر کرده است؟
سوال دیگر آن که، میزان پرشدگی سد‌های تأمین کننده آب تهران تا اسفند ۱۴۰۳ نسبت به سال گذشته، چه میزان بدتر و بحرانی‌تر شده است؟
پاسخ به هر یک از این سوالات می‌تواند در شناخت چیستی مساله و نحوه مواجهه با آن را مشخص و لایه‌های پنهان مسأله را شفاف‌تر کند.
اوضاع سد کرج در ادوار گذشته
این تصویر میانگین بلند مدت ۵۲ ساله ورودی به مخزن سد کرج امیرکبیر را به صورت ماهانه نشان می‌دهد. اگر به این تصویر دقت شود، میزان آب ورودی به مخزن سد کرج در ماه‌های ختم به اسفند ماه (دی و بهمن) تقریبا کمترین میزان ممکن در طول سال است.
بر این اساس، اصولا در فصل زمستان بصورت کلی، شاهد کمترین میزان حجم آب ذخیره شده پشت سد کرج بوده‌ایم که در فصل بهار، در کنار بارش‌های بهاری، با ذوب شدن برف ها، جریان رودخانه کرج بیشتر و ذخیره پشت سد کرج برای مصارف تأمین نسبی می‌شده است.
از سوی دیگر، بررسی آمار بارش در استان البرز نیز می‌تواند دید مناسب تری ارائه کند. بر اساس گزارش شماره ۱۶۰ سازمان هواشناسی کشور، میزان بارش در استان البرز، از ابتدای سال آبی جاری تا تاریخ ۱۹/۱۲/۱۴۰۳ نسبت به سال گذشته ۰.۴ درصد کمتر شده است (۰.۵ میلی متر). طبق آمار رسمی، میزان پرشدگی سد‌های تأمین کننده آب تهران (که شامل سد کرج نیز می‌شود) تا نیمه اسفند ماه سال قبل نسبت به سال گذشته، ۱۱ درصد افزایش پیدا کرده است.
حال سوالی که پیش می‌آید این است که چرا و چطور مسأله بحران خالی بودن مخزن سدکرج در اسفند ماه امسال توسط چندبلاگر، امنیتی سازی شده و با فشار رسانه‌ای ایجاد شده در دستور کار سیاست گذار و در نهایت تصویب ۵۰۰۰ میلیارد تومان طرح‌ها پشت در‌های همیشه بسته می‌شود؟
دروغ پردازی، دودی به چشم امنیت آب
در حالی که سد‌های تهران نسبت به سال گذشته، وضعیت بهتری داشته‌اند. از طرفی با توجه به بارش برف انجام شده در زمستان در بالادست سد، میزان آب پشت مخزن سد را باید در فروردین و اردیبهشت رصد و اعلام کرد. البته ذکر این نکات ضروری است که به دلیل سوءمدیریت و سیاستگذاری و حکمرانی غلط، وضعیت آب شهری در کلان شهر‌های ایران از جمله تهران و ... بحرانی است. از سوی دیگر، شکی نیست ما در کشور از حوزه تغییر اقلیم دچار آسیب جدی هستیم.
واقعیت قابل انکار نیست
کم‌بارشی تجمعی چند سال گذشته قابل انکار نیست. ولی این معمولا پنجره فرصتی می‌شود برای تعریف طرح‌های جدید که مولد مسأله جدید هستند نه حل مسأله. بنابراین ین مدیریت صحیح از یک سو و تکرار اقدامات و رویکرد‌های غلط و اگاهانه گذشته و تصویب پروژه‌های غلط بارویکرد امنیتی سازی و به اسم مواجهه با بحران از سوی دیگر تفاوت‌های بسیار جدی وجود دارد.
ای مگس عرصه سیمرغ نه جولانگه توست ...
لذا خروجی و ماحصل عدم اگاهی و عدم تحلیل سیاستی صحیح از مسأله و استفاده از چند بلاگر، تصویب ۵ هزار میلیارد تومان طرح‌هایی می‌شود که در حوزه سیاست گذاری آب، نقد‌های جدی به آنها وارد است. طرح‌هایی که در کنار حیف و میل‌های شدید، سبب ایجاد مسائل نوظهور نیز خواهند شد. سپردن سیاست گذاری آبی کشور در دست چند شرکت مهندسی مشاور طوسی و پیمانکاران و تعارض منافع شدید در این حوزه با بودجه‌های پنهان، اما بسیار هنگفت، آینده امنیت آبی کشور را تهدید می‌کند.
داده‌هایی که به روز نشد!
متاسفانه اطلاعات و داده‌های هفتگی آب کشور از ۱۸ اسفند به بعد به‌روزرسانی نشده است . تصویر منتشر شده و تفاوت حجم آب سد امیرکبیر (کرج) در طی یک هفته ۱۴۰۳/۱۲/۲۸ و ۱۴۰۴/۱/۰۴
امنیت آبی کشور بازیچه ناتوانی ها؟
گرم و خشک بودن اقلیم ایران مقوله تازه و شگفتی نیست. از سویی دیگر نرخ موالید به طور طبیعی و بخشی دیگر به صورت برنامه ریزی شده در حال رشد است. این رشد بی شک افزایش تقاضا در بخش‌های مختلف کشور از جمله آب را به همراه دارد؛ بنابراین هر فردی که مدیریت وزارت نیرو را بر عهده می‌گیرد با چالش‌های آب و برق آشنا است. نمی‌توان به بهانه‌های واهی امنیت کشور را نشانه رفت. کاهش فشار آب، قطع آب، جیره بندی آب و سایر راهکار‌های پوسیده قطعا نیاز به وزیر ندارد!
