جشن باستانی نوروز با آیین و سنت‌های متعدد و ارزشمند همراه است که بعضیشان در گذر زمان، به دلایل متفاوت، به سبب تغییر در بستر تاریخ یا تغییر سبک زندگی با آسیب‌های زیست‌محیطی همراه شده است.

به گزارش ایسنا، ماهی قرمز یکی از اجزای اصلی سفره هفت‌سین تلقی و پس از پایان تعطیلات نوروزی اغلب در رودخانه‌ها و دریاچه‌ها رها می‌شود، اما این اقدام می‌تواند تبعات زیست‌محیطی جدی به همراه داشته باشد.

میلاد خسروی - محقق گونه‌های غیربومی آبزی و کارشناس ارشد بیوسیستماتیک جانوری - پیش‌تر گفته بود: «ماهی قرمز گونه‌ای غیربومی است که در صورت ورود به محیط‌های آبی طبیعی می‌تواند بسیار خطرناک باشد، چراکه با دیگر ماهیان بومی کشور وارد رقابت تغذیه‌ای می‌شود و قادر به ایجاد جمعیت‌های بزرگ و پایداری است که بر گونه‌های ارزشمند بومی کشور غالب می‌شوند.»

گونه غیر بومی به گونه‌ای گفته می‌شود که به صورت عمدی و یا تصادفی به دلیل فعالیت‌های انسانی به خارج از محدوده پراکندگی طبیعی خود وارد می‌شود، در صورتی که این گونه‌ها بتوانند خود را با شرایط محیطی جدید سازگار کنند، جمعیت­‌های پایداری را تشکیل می‌دهند.

این در حالیست که گسترش گونه‌های مهاجم، از مشکلات مهم جهانی و یکی از پنج عامل اصلی نابودی تنوع زیستی به شمار می‌رود. کشور‌های در حال توسعه دریافت‌کننده اصلی این گونه‌های مهاجم هستند. بر اساس آخرین برآوردها، هزینه تهاجم زیستی از سال ۱۹۷۰ تاکنون، در هر دهه حدود ۴۰۰ درصد افزایش یافته است و گونه‌های بیگانه مهاجم هر ساله بیش از ۴۲۰ میلیارد دلار به جهان هزینه تحمیل می‌کنند.

از نماد خوش یمنی تا تهدید اکوسیستم‌های آبی

ماهی قرمز بومی کشور چین است که قادر به تحمل طیف وسیع دما، شوری و آلودگی آب است. به‌همین دلیل می‌تواند شرایط متفاوت محیط جدیدی که وارد آن می­‌شود را تحمل و خود را با آن سازگار کند.

از جمله پیامد‌های زیان‌بار حضور ماهی قرمز‌ها در محیط‌های طبیعی می‌توان به افزایش آلودگی و تیرگی آب به دلیل تغذیه از گیاهان و مواد آلی موجود در بستر آب و از بین بردن گیاهان آبزی که برای ماهیان بومی دیگر به عنوان آشیانه و محل تخم‌ریزی استفاده می‌شود، اشاره کرد.

رقابت تغذیه‌ای ماهی قرمز با سایر گونه­‌های بومی، کمک به رشد بی‌رویه جلبک، هدر دادن اسپرم کپورماهیان بومی، کاهش رفتار تولید مثلی برخی دوزیستان بومی در حضور این گونه و انتقال بیماری به ماهیان دیگر از جمله دیگر آثار مخرب زیست محیطی ماهی قرمز است.

البته ماهی قرمز تنها گونه جانوری نیست که هرساله با نزدیک شدن به نوروز و فصل بهار که فصل رویش و زایش است، خرید و فروش می‌شود. ماهی فایتر (جنگجوی سیامی)، و گونه‌هایی مانند لاکپشت گوش قرمز و انواع دیگر لاک ­پشت، سمندر لرستانی، مار‌های آبی و ... نیز از دیگر گونه‌های غیربومی است که در آستانه نوروز خرید و فروش می‌شوند.

تاکید کارشناسان و فعالان محیط زیست اغلب بر پرهیز از خرید ماهی قرمز و سایر گونه‌های جانوری است چرا که تنها راه جلوگیری از ورود آنها آن به زیستگاه‌های طبیعی محسوب می‌شود. با این حال در صورت خرید، حتما باید این گونه‌ها را در شرایط مناسب نگهداری کرد. به عنوان مثال در صورت خرید، ماهی قرمز را در آکواریوم‌های خانگی با شرایط مناسب نگهداری و از رهاسازی آن در طبیعت خودداری کرد.

به نظر می‌رسد که اگر چه آگاهی‌بخشی و آموزش از پیامد‌های رهاسازی ماهی‌قرمز در طبیعت، موجب کاهش تقاضا و خرید آن شده، اما افزایش آگاهی عمومی درباره تأثیرات منفی همچنان لازم است و می‌تواند موجب تغییری گسترده‌تر شود.