خبرگزاری مهر، گروه استانها- صمیم ارزانی: در دهه‌ی ۱۳۴۰، ایران با چالش جدی کمبود پزشک مواجه بود. رشد جمعیت و گسترش شهرنشینی، نیاز به خدمات درمانی را افزایش داده بود، اما نظام آموزش پزشکی پاسخگوی این تقاضا نبود. در آن سال‌ها، تعداد دانشکده‌های پزشکی محدود و ظرفیت پذیرش دانشجو پایین بود. این شکاف میان عرضه و تقاضا، مسئولان را بر آن داشت تا با جذب پزشکان خارجی، به‌ویژه از کشورهای هند و پاکستان، این خلأ را جبران کنند.
حضور این پزشکان، اگرچه به بهبود نسبی دسترسی به خدمات سلامت کمک کرد، اما راه‌حلی موقت بود و نیاز به تحولی ساختاری در نظام آموزش پزشکی کشور را آشکارتر می‌ساخت.
بازسازی نظام آموزش پزشکی در ایران به برکت جمهوری اسلامی
با پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز دهه‌ی ۱۳۶۰، سیاست‌گذاری در حوزه‌ی سلامت دستخوش تغییرات اساسی شد.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با هدف خودکفایی در تربیت نیروی انسانی متخصص، نظام آموزش پزشکی را بازسازی کرد. افزایش تعداد دانشکده‌های پزشکی، گسترش بیمارستان‌های آموزشی و تمرکز بر آموزش پزشکان بومی، به سرعت موجب رشد چشمگیر تعداد پزشکان ایرانی شد. این تحول، ایران را در زمره‌ی کشورهای موفق منطقه در دستیابی به شاخص‌های مطلوب سرانه‌ی پزشک قرار داد. امروزه، ایران نه تنها با کمبود پزشک مواجه نیست، بلکه در برخی تخصص‌ها با مازاد نیرو نیز روبه‌روست.
اما این موفقیت، با چالش‌های جدیدی همراه شده است. افزایش بی‌رویه‌ی ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی در سال‌های اخیر، بدون تأمین زیرساخت‌های کافی و اختصاص بودجه‌ی مناسب به مراکز آموزشی، موجب افت کیفیت آموزش و فرسودگی کادر درمان شده است.
همچنین، نگاه به دانشجویان تخصص به عنوان نیروی کار ارزان، بدون در نظر گرفتن حداقل‌های لازم برای یک زندگی آبرومندانه، باعث خالی ماندن ظرفیت تخصص‌های مادر مانند داخلی، اطفال و بیهوشی شده است.
پزشکان جوان، به‌ویژه در مناطق محروم و دورافتاده، با کمبود امکانات، درآمد ناکافی و فشار کاری بالا روبه‌رو هستند. این شرایط، انگیزه‌ی بسیاری از آنان را برای خدمت‌رسانی در مناطق محروم کاهش داده و موجی از تغییر گرایش شغلی به سمت رشته‌های پردرآمدتری مانند زیبایی و طبابت در کلینیک‌های خصوصی در کلان‌شهرها را ایجاد کرده است.
در نتیجه، مناطق کم‌برخوردار، علیرغم وجود پزشکان آموزش‌دیده، همچنان با مشکل دسترسی به خدمات تخصصی مواجه هستند.
لزوم ایجاد مشوق‌هایی برای افزایش ماندگاری پزشکان در مناطق محروم
تنها راه برون‌رفت، به جای اجبار پزشکان به کار در مناطق فاقد امکانات اولیه‌ی زندگی، ایجاد مشوق‌های رفاهی و مالی است.
با این حال، همین چالش مازاد پزشک می‌تواند به فرصتی بی‌نظیر برای اقتصاد سلامت ایران تبدیل شود.
رشد قارچ‌گونه‌ی کلینیک‌های تخصصی و پزشکان فعال در کلان‌شهرها، نشان‌دهنده‌ی وجود پتانسیل بالا در ارائه‌ی خدمات درمانی با کیفیت است. اگر این ظرفیت با برنامه‌ریزی هدفمند و سرمایه‌گذاری در حوزه‌ی گردشگری سلامت ادغام شود، ایران می‌تواند به قطب جذب بیماران خارجی در منطقه تبدیل شود. تجربه‌ی کشورهایی مانند ترکیه و هند ثابت کرده است که ترکیب کیفیت خدمات، هزینه‌ی رقابتی و تبلیغات هوشمندانه، می‌تواند میلیاردها دلار ارزآوری داشته باشد. پزشکان ایرانی، با دانش و مهارتی هم‌تراز با استانداردهای جهانی، در صورت حمایت نهادهای مسئول و ایجاد بسترهای قانونی، قادرند سهم ایران از این بازار پررونق را به شکل چشمگیری افزایش دهند.
مسیر پیش‌رو هرچه باشد، نیازمند نگاهی جامع و آینده‌نگر است.
بازنگری در سیاست‌های افزایش ظرفیت آموزش پزشکی، بهبود شرایط کاری در مناطق محروم و هدایت ظرفیت موجود به سمت بازارهای ارزآور، سه ضلع مثلثی هستند که می‌توانند هم‌زمان به تقویت نظام سلامت و اقتصاد ملی کمک کنند.
بسیاری از حوزه‌های تخصصی پزشکی مولود جمهوری اسلامی ایران است
نازنین ستاری کارشناس بهداشت و خدمات درمانی در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه بسیاری از حوزه‌های پزشکی و خدمات درمانی موجود در نظام سلامت، مولود انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی است، گفت: در گذشته بسیاری از مناطق کشور فاقد پزشک و امکانات بهداشتی و درمانی بودند و همین امر موجب ایجاد مشکلات فراوان برای مردم شده بود، گاهاً شاهد حضور پزشکانی از کشورهای هند و بنگلادش بودیم که حتی زبان بیماران را نمی‌فهمند و در تشخیص بیماری دچار اشتباه بودند.
شاخص امید به زندگی در ایران افزایش یافته است
وی افزود: نارسایی نظام سلامت پیش از انقلاب موجب شده بود که شاخص امید به زندگی در کشور ،۵۵ سال باشد اما با تلاش‌های که پس از انقلاب انجام شده است امروز این شاخص به ۷۸ سال رسیده است و مرتباً در حال افزایش است.
ستاری تأکید کرد: پیش از انقلاب اسلامی، تعداد محدودی از روستاها دارای خانه بهداشت بودند اما امروزه کمتر روستایی را می‌توان یافت که مرکز جامع سلامت نداشته باشد و خدمات درمانی در آن ارائه نشود.
