چندی پیش علی لاریجانی، مشاور رهبر معظم انقلاب، در یک گفت‌وگوی تلویزیونی جمله‌ای را مطرح کرد که با واکنش‌های مختلفی در داخل و خارج کشور مواجه شد: «اگر آمریکا یا اسرائیل ایران را بمباران کنند، ایران مجبور خواهد شد به سمت تولید بمب اتم برود».
به گزارش جماران، البته این نخستین بار نیست که یک مقام ایرانی در چنین سطحی، اظهاراتی از این دست را مطرح می‌کند. کمال خرازی، وزیر امور خارجه دولت خاتمی و مشاور رهبر انقلاب نیز تاکنون چندین مرتبه در مقاطع مختلف بر احتمال ساخت سلاح هسته‌ای توسط ایران تأکید کرده است که آخرین دفعه آن، آبان‌ماه سال گذشته بود.
او در مصاحبه خود با المیادین لبنان اعلام کرد «اگر بقای ایران مورد مخاطره قرار گیرد، احتمال تغییر در دکترین هسته‌ای کشور وجود دارد». گا‌ها برخی از نمایندگان و فعالین سیاسی منتسب به جناح تندرو نیز اظهاراتی را در مورد لزوم ساخت سلاح هسته‌ای مطرح کرده‌اند که البته چندان مورد توجه قرار نگرفت.
پس از این صحبت لاریجانی، سردار یدالله جوانی، معاون سیاسی سپاه نیز اعلام کرد «در صورت عملی شدن تهدیدات علیه برنامه هسته‌ای ایران، جمهوری اسلامی در دکترین دفاعی و ماهیت برنامه هسته‌ای خودش تجدیدنظر خواهد کرد؛ معنای این تجدیدنظر بسیار روشن است».
این اظهارات در حالی از سمت افراد مختلف مطرح شده که جمهوری اسلامی همواره در برابر ادعا‌های آمریکا و رژیم صهیونیستی مبنی بر تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای، اعلام کرده چنین قصدی ندارد و فتوای مقام معظم رهبری نیز بر حرام و غیرشرعی بودن ساخت تسلیحات کشتار جمعی اعم از هسته‌ای، شیمیایی و میکروبی تأکید می‌کند و بر همین اساس ایشان مکررا به صراحت اعلام کرده‌اند که ایران هرگز به دنبال ساخت تسلیحات هسته‌ای نخواهد بود.
با این حال، لاریجانی در صحبت‌های خود می‌گوید که «اگرچه ایران بر اساس فتوای رهبری قصد ساخت سلاح هسته‌ای را ندارد، اما در صورت افزایش فشارها، این کار "توجیه ثانویه" پیدا می‌کند». در احکام فقهی، حکم ثانویه در شرایط خاص مانند اکراه، حرج و اضطرار صادر می‌شود و معمولا در تضاد با حکم اولیه است.
حامیان ساخت سلاح هسته‌ای، چنین استدلال می‌کنند که در شرایط متشنج بین‌الملل و با توجه به تهدیدات ترامپ به بمباران ایران، داشتن تسلیحات هسته‌ای باعث افزایش قدرت بازدارندگی ایران خواهد شد. تجربیات بین‌المللی، اما چندان این ایده‌ای را تایید نمی‌کند؛ کما اینکه روسیه به عنوان یکی از اصلی‌ترین قدرت‌های هسته‌ای و از دارندگان بمب اتمی، بار‌ها تأکید کرده است که در صورت انجام حملات موشکی و پهپادی علیه این کشور، از تسلیحات هسته‌ای خود استفاده خواهد کرد. این تهدید، اما هیچ گاه باعث کاهش حملات اوکراین و اروپا و به خاک روسیه در جریان جنگ ۳ سال اخیر، نشد.
حتی رهبر انقلاب نیز در دیداری که در سال ۱۳۹۰ با دانشمندان هسته‌ای داشتند، اعلام کردند «ما می‌خواهیم به دنیا اثبات کنیم که داشتن سلاح هسته‌ای، قدرت‌آفرین نیست؛ به دلیل اینکه قدرت‌هایی که سلاح هسته‌ای دارند، امروز دارای سخت‌ترین مشکلاتند. آنها با تهدید هسته‌ای بر دنیا مسلط شدند، اما امروز این تهدید دیگر کاربرد ندارد. ما می‌خواهیم بگوییم ما دنبال سلاح هسته‌ای نیستیم و اقتدار را در سلاح هسته‌ای نمی‌دانیم»؛ بنابراین در سطح کلان نظام، اعتقادی به بازدارنده بودن سلاح هسته‌ای وجود ندارد.
دو شب پیش عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان نیز در توئیتی که به نظر می‌رسد در واکنش به اظهارات اخیر لاریجانی بود، ضمن تأکید بر کارایی راه‌حل‌های دیپلماتیک، اعلام کرد «ایران بار دیگر تاکید می‌کند که هیچ‌گاه و تحت هیچ شرایطی به دنبال جست‌و‌جو، تولید و به دست آوردن سلاح هسته‌ای نخواهد بود».
با این حال همچنان ساخت تسلیحات هسته‌ای موافقینی جدی در ایران دارد و برخی افراد اظهاراتی مشابه آنچه لاریجانی گفته را مطرح می‌کنند، بدون اینکه توجه داشته باشند بیان چنین نظراتی تا چه حد می‌تواند اسرائیل و غرب را در طرح ادعا‌های خود علیه برنامه هسته‌ای ایران مصمم‌تر و افکار عمومی جهان را نیز با این ادعا‌ها همراه کند.
منصور حقیقت‌پور، نماینده سابق مجلس و از فعالین سیاسی نزدیک به علی لاریجانی، حرف او را منطقی و قابل قبول می‌داند و تأکید دارد با توجه به شرایط خاص کشور، زمان طرح چنین صحبت‌هایی فرارسیده است.
وی با بیان اینکه فتوای مراجع شیعه تابع زمان و مکان است، اظهار کرد: زمانی هم بود که مراجع تقلید ما استعمال توتون و تنباکو را حرام اعلام کردند و این کار باعث شد یک اقدام استعماری انگلیس در کشور ما خنثی شود. اما سپس با تغییر زمان و مکان، این فتوا نیز تغییر کرد. بحث سلاح هسته‌ای هم همین طور است. زمانی رهبری اعلام کردند ساخت سلاح هسته‌ای حرام است، اما ایشان دانش تولید را که حرام ندانستند. اکنون ما سلاح هسته‌ای نداریم، اما اگر قرار باشد ما را با بمب اتمی تهدید کنند، ما باید از خودمان دفاع کنیم یا بنشینیم و مانند هیروشیما و ناکازاکی تکه و پاره شویم؟
این فعال سیاسی اصولگرا ادامه داد: آنان می‌گویند یا مذاکره یا بمباران و ما نیز می‌گوییم یا مذاکره یا بمب اتمی؛ یعنی اگر بخواهید با قلدری با ما حرف بزنید، جوانان دانشمند ما نیز به توانایی ساخت سلاح هسته‌ای دست یافته‌اند و به کوری چشم اسرائیل و آمریکا، گریز هسته‌ای ما به یک هفته رسیده است. کسانی امروز ما را با سابقه ۵ هزار سال تمدن تهدید می‌کنند که کل تاریخ کشور خودشان از ۳۰۰ سال بیشتر نیست؛ لذا به نظر من صحبت‌های آقای لاریجانی کاملا منطقی بود و با توجه به اینکه ایشان مشاور رهبری است، حتما قبل از بیان چنین صحبتی، با مقامات کلان نظام مشورت کرده بود.
حقیقت‌پور با بیان اینکه صحبت‌های لاریجانی بوی اقتدار می‌داد، عنوان کرد: جمهوری اسلامی مانند لیبی، سوریه و اوکراین نیست که هر کسی بتواند آن را تهدید کند. ما سال‌ها به تعهدات خود عمل کردیم و غنی‌سازی را به ۳.۶ درصد رساندیم، اما آنها همچنان به تحریم و فشار علیه ما ادامه دادند. در چنین شرایطی ما همچنان روی غنی‌سازی پایین باقی بمانیم؟ ما هنوز سلاح هسته‌ای نساخته‌ایم، اما اگر دشمن مناطقی از کشور ما را هدف بمباران قرار دهد، ما هم با سلاح هسته‌ای به دیمونای اسرائیل حمله خواهیم کرد.
اما در کنار این همراهی‌ها با مواضع لاریجانی، شمار دیگری ار فعالین سیاسی طرح چنین صحبت‌هایی از سمت مشاور رهبر انقلاب را تعجب‌برانگیز و در تضاد با منافع ملی می‌دانند. از جمله حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رئیس کمیسیون امنیت ملی در مجلس دهم که معتقد است طرح چنین صحبت‌هایی نشان می‌دهد ایران دارای راهبرد هسته‌ای مشخصی نیست.
وی بیان کرد: اینکه آقای لاریجانی می‌گوید اگر به ایران حمله شود، آنگاه به سمت ساخت بمب اتمی کشیده خواهیم شد، با تجربه کشور‌های دارای بمب هسته‌ای همخوانی ندارد؛ زیرا این کشور‌ها از این تسلیحات به عنوان ابزاری برای افزایش توان بازدارندگی خود استفاده می‌کنند. اینکه ابتدا آنها به ما حمله کنند و بعد ما بمب اتمی بسازیم، یعنی عملا این سلاح جایگاهی در راهبرد دفاعی ما ندارد و هیچ گونه بازدارندگی برای ما نداشته است. از طرف دیگر در داخل نیز برخی از افراطیون مدعی‌اند اگر ایران مانند کره شمالی دارای بمب اتمی باشد، دیگر آمریکا امکان حمله به ما را ندارد. اما صحبت‌های آقای لاریجانی حتی با این جمله نیز همخوان نیست.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با بیان اینکه طرح چنین صحبت‌هایی بهانه دادن به دست اسرائیل است، اضافه کرد: به علاوه این موضع‌گیری‌ها، فضا را برای تندرو‌هایی فراهم می‌کند که تاکنون هیچ گونه ابزار راهبردی را در اختیار سیاست خارجی ایران قرار نداده‌اند و بلوف‌های سیاسی‌شان بیشترین مشکلات را برای کشور ایجاد کرده است. اکنون ایران بدون اینکه دارای سلاح هسته‌ای باشد، در یک موقعیت نظامی خاصی قرار گرفته که حتی دارندگان چنین تسلیحاتی هم در این موقعیت نیستند. به عنوان مثال اسرائیل دارای ده‌ها کلاهک هسته‌ای است، اما در موقعیت نظامی قرار نگرفته، در حالی که ایران فقط به خاطر بلوف‌های برخی افراد، این بهانه را به دست دشمنان داده که ما را در چنین موقعیتی قرار دهند.
فلاحت‌پیشه با بیان اینکه اظهارات لاریجانی هیچ کمکی به توان بازدارندگی کشور نمی‌کند و در زمره همان بلوف‌های بحران‌ساز قرار می‌گیرد، گفت: اگر قرار به جنگ باشد، هیچ چیز نمی‌تواند جلوی آن را بگیرد. کشور‌ها توان نظامی خود را در بوق و کرنا نمی‌کنند، بلکه وقتی به یک قدرت نظامی خاصی رسیدند، از آن به عنوان یک سنگر استفاده می‌کنند. وقتی مشاور رهبر ایران در رسانه ملی ایران یک حرفی را می‌زند، این به عنوان موضع سیاست خارجی ایران تلقی می‌شود که عمق دربرگیری آن حتی از صحبت‌های وزیر خارجه هم بیشتر است.
وی عنوان کرد: چند روز پیش الکساندر دوگین، تئوریسین تندروی روسی گفته بود تنها مسلمانان واقعی، حوثی‌های یمن هستند. این فرد چند سال پیش مدعی شده بود ایرانیان با یک تفکر آخرالزمانی، در مقابل نظم نوین آمریکا ایستاده‌اند. جای تأسف است که عده‌ای در ایران این انحراف آخرالزمانی را به بخشی از سیاست خارجی کشور تبدیل کرده و دولت‌ها را هم برای تبدیل شده به خاکریز روسیه، تحت فشار قرار داده‌اند. اعلام توانایی برای ساخت سلاح هسته‌ای، آخرالزمانی کردن سیاست خارجی کشور است که بیشترین بهانه را در اختیار اسرائیل که به دنبال جنگ‌های آخرالزمانی است، قرار می‌دهد.
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در مجلس دهم با تأکید بر اینکه مسئولین سیاست خارجی کشور باید به جای طرح چنین ادعاهایی، یک بسته ابتکاری را ارائه دهند، اظهار کرد: در این بسته می‌توان با پیشنهاد حل اختلافات و حتی همکاری‌های اقتصادی، آمریکا را پای میز مذاکره کشاند. باید یک سازوکار مذاکراتی را با آمریکا تعریف کنیم که در آن اولا مشخص شود تهدیدات آخرالزمانی نسبت‌داده‌شده به ایران، اغراق‌آمیز بوده و قابل حل است و دوما اینکه تابوی همکاری بین ایران و آمریکا خصوصا در زمینه‌های اقتصادی شکسته شود.
فلاحت‌پیشه ادامه داد: ترامپ، ویتکاف را به عنوان نماینده خود در امور خاورمیانه انتخاب کرده که اساسا به چانه‌زنی‌های اقتصادی معروف است. این یک چراغ‌سبز اقتصادی از سمت آمریکا به ایران بود و دولت ایران باید زمینه مذاکره با ویتکاف را فراهم کند. بی‌اعتنایی ایران به چراغ‌سبز‌های اقتصادی آمریکا باعث می‌شود وزارت دفاع و مشاور امنیت ملی آمریکا طرف مذاکره ایران قرار گیرند. ترامپ یک ضرب‌العجل دوماهه را برای توافق با ایران مطرح کرده، زیرا اساسا ایران دستور کار اصلی آمریکا نیست، بلکه اولویت نخست ایالات متحده معطوف به چین و روسیه است و ترامپ می‌خواهد موضوع ایران زودتر تعییت تکلیف شود تا آمریکا به حل چالش‌های اصلی خود بپردازد. هر گونه اشتباه در سیاست خارجی ما، باعث می‌شود ایران به دستور کار اصلی ترامپ شود که چین و روسیه هم از آن استقبال می‌کنند.
وی با تأکید بر اینکه ایران و آمریکا باید مذاکرات مستقیم و بدون واسطه را آغاز کنند، افزود: در این مذاکرات باید مشخص شود که ایران ضمن اینکه به دنبال بمب اتمی نیست، خواستار پایان تحریم‌هاست. بهترین سازوکار این است که ابتدا از طریق استفاده از جایگاه سازمان‌های بین‌المللی از جمله آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای، دغدغه‌ها در مورد برنامه هسته‌ای ایران از بین برود و سپس بخش خصوصی آمریکا برای همکاری‌های اقتصادی با ایران فعال شود.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به توئیت دو شب قبل عراقچی و تاکید بر عدم برنامه ایران برای ساخت سلاح هسته‌ای، اضافه کرد: این توئیت ناشی از این بود که تا کنون دو پیام از آمریکایی‌ها به ایران ارسال شده است؛ یک پیام از سمت افرادی مانند ویتکاف که طرفدار مذاکره با ایران هستند و اتفاقا به ترامپ هم نزدیک‌اند. این افراد معتقدند از طریق مذاکره می‌توان بحث‌های امنیتی را از برنامه هسته‌ای یران دور کرد. پیام دوم از سمت گروه‌هایی مانند وزارت دفاع و مشاور امنیت ملی آمریکاست که برنامه هسته‌ای ایران را تهدیدنمایی می‌کنند و خواهان شکست مذاکرات و پایان یافتن برنامه‌های هسته‌ای، موشکی و منطقه‌ای ایران هستند.
رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در مجلس دهم ادامه داد: به نظر من هنوز موضع گروه اول در آمریکا حاکم است، اما اظهارات برخی افراد داخل ایران، موضع گروه دوم را تقویت می‌کند. توئیت آقای عراقچی نیز به این منظور بود که زمینه‌های مذاکره را فراهم کند، خصوصا که ترامپ نیز بیشتر به مذاکره مایل است.
