روزنامه خراسان در مطلبی با عنوان «حرکت بر لبه تیغ» ضمن اشاره به نامه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا، به ایران، نوشت: دقیقا یک ماه قبل بود که دونالد ترامپ نامه‌ای به تهران ارسال کرد و خواستار مذاکره میان ایران و آمریکا شد. محتوای این نامه منتشر نشد، اما آن طور که از لفافه اظهارات مقامات ایرانی و گمانه زنی‌های غربی مشخص بود، ترامپ لحن تهدیدآمیز خود را کنار نگذاشته و در ضرب الاجلی دوماهه از ایران خواسته شده «جنگ» یا «مذاکره مستقیم در موضوعات + هسته‌ای» را بپذیرد.

 

با این که هیچ متنی از نامه منتشر نشده بود، اما سه روز بعد از ارسال نامه ترامپ؛ رهبر انقلاب در دیدار با مسئولان کشوری بیان داشتند: «اصرار برخی از دولت‌های قلدر برای مذاکره به‌منظور حل مسائل نیست، بلکه برای تحکم و تحمیل توقعات خودشان است. جمهوری اسلامی قطعا توقعات آنها را نخواهد پذیرفت.»

 

مسعود پزشکیان رئیس جمهور نیز کمی بعد واکنش صریحی به ادبیات قلدرمآبانه ترامپ داشت و گفت: «حالا که تهدید می‌کنی، من اصلا نمی‌آیم با تو مذاکره کنم، هر غلطی می‌خواهی بکنی، بکن.» بعدتر و در سخنرانی عید سعید فطر نیز رهبر انقلاب باز هم به شکل تلویحی به ادبیات همواره تهدیدآمیز ترامپ در قبال تهران واکنش نشان دادند و گفتند: «همه بدانند مواضع ما همان مواضعی است که بود. دشمنی آمریکا و رژیم صهیونیستی هم همانی است که بود؛ تهدید می‌کنند که شرارت خواهند کرد. ما خیلی اطمینان نداریم و احتمال زیاد نمی‌دهیم که از بیرون شرارتی انجام بگیرد، اما اگر شرارتی انجام بگیرد قطعاً ضربه متقابل محکم خواهند خورد.»

 

در نهایت، اما سید عباس عراقچی رئیس دستگاه دیپلماسی که گفته می‌شد اختیارات بیشتری درباره مذاکرات با آمریکا به او سپرده شده در ۲۶ اسفند راهی عمان شد. بعدتر و در ۱۱ فروردین رئیس جمهور اعلام کرد که مسیر مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا برقرار است. اظهارات اخیر ترامپ نشان داد که نامه تهران را دریافت کرده است.

 

او البته دیروز تاکید کرد که تمایل دارد به شکل مستقیم با تهران گفت‌و‌گو کند: «بی خیال نامه‌ها با ایران شوید؛ آنها می‌خواستند از واسطه‌ها استفاده کنند؛ فکر نمی‌کنم این دیگر لزوماً درست باشد ... می‌دانم که آنها واقعاً مایل به گفت‌وگوی مستقیم هستند.» در همین راستا یک مقام ارشد آمریکا به وال استریت ژورنال گفته است که دولت ترامپ به دنبال گفت‌و‌گو‌های مستقیم میان مقامات ارشد دوطرف است؛ کاخ سفید می‌خواهد از وضعیتی که در آن مذاکره‌کنندگان در طبقات مختلف یک هتل قرار دارند و پیام‌ها از این طبقه به آن طبقه منتقل می‌شود، اجتناب کند.

 

فارغ از مسیری که مذاکرات احتمالی میان تهران و واشنگتن در پیش خواهد گرفت، به نظر می‌رسد لحن دونالد ترامپ نسبت به گذشته اندکی نرم‌تر شده و از لاف‌های تهدیدآمیزش کاسته شده است. ترامپ که همواره به دنبال تعیین تکلیف مسائل مهم واشنگتن بوده و ایران را در صدر اولویت‌های خود قرار داده، همواره از ادبیات «توافق یا جنگ» بهره برده است.

 

اما در یک ارزیابی منطقی، به نظر می‌رسد ترامپ در شرایط فعلی تمایلی به آغاز یک جنگ تمام عیار با ایران ندارد. در توضیح این ادعا می‌بایست گفت که اگرچه تنش‌ها میان تهران و واشنگتن به اوج خود رسیده و به تعبیر برخی، دست‌ها بر روی ماشه است، اما نه شرایط منطقه‌ای برای یک جنگ گسترده مهیاست و نه زمان به نفع هیچ یک از طرفین است. ترامپ در ظاهر لحنی تند دارد، اما در باطن، ایران را تنها یکی از ده‌ها پرونده‌ای می‌بیند که باید در دوران ریاست جمهوری خود به آن رسیدگی کند. ایران برای ترامپ مهم است، اما نه آن‎قدر که تمام سرمایه سیاسی خود را بر سر آن قمار کند.

 

اما سوال دیگری هم در میان است؛ آیا ایران و آمریکا به توافق خواهند رسید؟ در پاسخ باید گفت که به همان اندازه که شرایط برای یک جنگ تمام عیار مهیا نیست، به همان اندازه نیز زمینه برای یک توافق جامع فراهم نشده است. به نظر می‌رسد دو کشور خود را برای ماندن در یک فضای بینابینی آماده می‌کنند؛ نه تصمیمی قاطع برای جنگ، نه اراده‌ای جدی برای تعامل؛ و در این میان، دست‌ها همچنان بر روی ماشه باقی خواهد ماند.

 

در این میان، اما طی روز‌های اخیر اماره‌هایی در فضای داخلی و بین المللی نمایان شده که احتمال توافق را قوت بخشیده است. از جمله این اماره‌ها می‌توان به خبر پذیرش مذاکره غیرمستقیم از سوی آمریکا که پیشتر از سوی ایران پیشنهاد شده بود، پذیرش نقش عمان به عنوان واسطه مورد توافق طرفین، تلاش‌های محرمانه کشور‌های حاشیه خلیج ‎فارس در جهت کاهش تنش‌ها و حفظ ثبات در منطقه و هشدار علی لاریجانی مبنی بر احتمال تغییر ماهیت برنامه هسته‌ای ایران و حرکت به سمت ساخت سلاح هسته‌ای از جمله این هاست.

 

در هر حال به نظر می‌رسد در روز‌های آینده، فضای بین دو کشور با سرعت قابل ملاحظه‌ای متشنج‌تر خواهد شد. این فضا، عرصه را برای فعالیت‌های دیپلماتیک سخت‌تر کرده و بر اهمیت آن خواهد افزود. جدا از تحولات جاری در مسقط، رفت و آمد سفیران حامل پیام از پایتخت‌های دیگر به تهران و واشنگتن ادامه خواهد یافت.

 

اما در نهایت، به نظر می‌رسد نه جنگی درخواهد گرفت و نه توافقی با آن مفهوم مورد نظر حاصل خواهد شد. به همان اندازه که شرایط برای جنگ مهیا نیست، زمینه برای یک توافق پایدار نیز فراهم نشده است. دو کشور خود را برای ماندن در یک وضعیت بینابینی آماده می‌کنند؛ نه تصمیمی قاطع برای جلوگیری از جنگ، نه اراده‌ای جدی برای تعامل؛ و در این میان، دست‌ها همچنان بر روی ماشه باقی خواهد ماند.