فرارو- یکی از مهم‌ترین سیاستمداران انگلیسی که ابتدا به عنوان خبرنگار به ایران آمد و سپس در بسیاری از تحولات سیاسی بحران‌خیز در ایران دوره قاجاریه، نقش جدی را برای تأمین منافع ملی انگلستان بازی کرد، لُرد کرزن است.
به گزارش فرارو؛ چنانچه دکتر آزاده حیدری درکتاب ۳جلدی «نمایه‌نامه تحلیلی موضوعی سفرنامه‌های ترجمه شده سیاحان انگلیسی درباره ایران»، درخصوص بیوگرافی جورج ناتانیل کرزن (۱۹۲۵.۱۸۵۹م) برابر با (۱۳۴۴ –۱۲۷۶ق.) نوشته است که وی در سال‌های۱۸۹۴–۱۸۸۶ م (۱۳۱۲ –۱۳۰۴ق.) و همزمان با حکومت ناصرالدین شاه قاجار، چهارمرتبه از سراسر هند و مستملکات آسیایی روس دیدن کرد.
سپس وی برای نخستین‌بار در سال ۱۸۹۹م. (۱۳۱۷ق.) به عنوان «خبرنگار» به ایران سفر کرد و سفرنامه دوجلدی «ایران و قضیه ایران» را نوشت. در ادامه فعالیت‌ها، این سیاستمدار و ایرانشناس معروف انگلیسی در سال‌های (۱۹۰۵ -۱۸۹۹م. یا۱۳۲۴-۱۳۱۷ ق.)، «نایب‌السلطنه» بریتانیا در هندوستان شد.
تااینکه، در سال ۱۹۰۳م (۱۳۲۲ق.) که همزمان با پادشاهی مظفرالدین‌شاه قاجار بود، به بنادر خلیج فارس سفر کرد. درنهایت، پس از رسیدن به مقام «وزیر امورخارجه انگلستان»، قرارداد ۱۹۱۹ بین ایران و انگلیس را امضا کرد تا انگلستان ناظر بر سازمان‌های ارتشی و دارایی ایران شود.
لرد کرزن در سال ۱۸۵۹ میلادی (۱۲۷۶ قمری) متولد شد و تا زمان مرگ در سال ۱۹۲۵، مسیری پرفراز و نشیب در عرصه سیاست بریتانیا را طی کرد. وی تحصیل‌کرده‌ی دانشگاه آکسفورد بود و از همان دوران جوانی علاقه‌ی شدیدی به شرق‌شناسی، جغرافیا و مسائل مربوط به تمدن‌های آسیایی از جمله ایران داشت.
کرزن بین سال‌های ۱۸۸۶ تا ۱۸۹۴ میلادی (۱۳۰۴ تا ۱۳۱۲ قمری) چهار مرتبه به مناطق مختلف آسیای مرکزی، هند، و خاورمیانه سفر کرد. سفر او به ایران در سال ۱۸۹۹ میلادی (۱۳۱۷ قمری) به‌عنوان خبرنگار، نقطه عطفی در شناخت او از وضعیت اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ایران آن زمان بود. حاصل این سفر، نگارش کتاب دوجلدی مهم «ایران و قضیه ایران» بود که هنوز هم یکی از منابع کلیدی برای شناخت نگاه استعماری بریتانیا به ایران به شمار می‌رود. در این کتاب، کرزن نه‌تنها از تجربه‌های خود در ایران نوشت، بلکه نقشه‌ها، ساختار حکومتی، ضعف نظامی، و آسیب‌پذیری اقتصادی ایران را با دقت تحلیل کرد؛ تحلیلی که بعدها در سیاست‌های استعماری انگلستان علیه ایران بسیار به‌کار گرفته شد.
در سال ۱۸۹۹ تا ۱۹۰۵ میلادی (۱۳۱۷ تا ۱۳۲۴ قمری)، لرد کرزن به سمت نایب‌السلطنه هند منصوب شد. این مقام از نظر جایگاه سیاسی و استراتژیک، یکی از مهم‌ترین پست‌های استعماری بریتانیا بود. از همین جایگاه، وی کنترل بر منطقه‌ی خلیج فارس و نفوذ در ایران را نیز دنبال کرد.
در سال ۱۹۰۳ میلادی (۱۳۲۲ قمری)، او به‌طور رسمی به خلیج فارس سفر کرد. این سفر نه‌تنها جنبه‌ی تشریفاتی داشت بلکه جنبه‌ی عملیاتی نیز داشت؛ چرا که هدف اصلی، ارزیابی و تقویت منافع بریتانیا در سواحل جنوبی ایران بود، به‌ویژه در برابر نفوذ فزاینده‌ی روسیه.
اوج نقش‌آفرینی کرزن در تاریخ ایران را می‌توان در قرارداد ۱۹۱۹ میلادی دید. در این سال، که او در سمت وزیر امور خارجه بریتانیا قرار داشت، قراردادی میان ایران و بریتانیا تنظیم شد که بر اساس آن، ایران تحت نظارت و مشاوره‌ی دولت انگلستان قرار می‌گرفت؛ به‌ویژه در بخش‌های نظامی، مالی و گمرکی.
اگرچه این قرارداد هیچ‌گاه به تصویب مجلس شورای ملی ایران نرسید و با مخالفت شدید روشنفکران و سیاستمداران ایرانی همراه شد، اما نشان‌دهنده‌ی اوج جاه‌طلبی استعماری کرزن و نگاه بالا به پایین او نسبت به کشورهای خاورمیانه بود. قرارداد ۱۹۱۹ برای بسیاری از مورخان، نمادی از تحقیر حاکمیت ملی ایران به‌دست قدرت‌های بزرگ است.
